در تمام شهرهایی که در کنار گسل های فعال ایران هستند ممکن است زمینلرزه مخربی مانند زلزله 1382 بم که به کشته شدن یک سوم از ساکنان شهر بم منجر شد، رخ دهد. مساله آنجاست که شهر های پر جمعیت تر ما مانند تهران، مشهد، کرج و تبریزآسیب پذیری بیشتری دارند و توجه ملی و با توجه به معرضیت بالای ریسک مخاطرات مختلف در آنها بیشتر هست.
علاوه بر آسیب های فیزیکی به ساختمان ها و از بین رفتن بافت شهرها و روستاها در سوانح طبیعی، آسیب های روانی و اجتماعی و همچنین معلولیت های مختلف انسانی تعداد زیادی از مردم را همچنان تا سال ها بعد از سانحه آزار می دهد. توجه به بازسازی ها معمولا در حد توجه به ساخت و ساز فیزیکی و بدون توجه به بافت تاریخی و فرهنگی شهر ها و روستاهای آسیب دیده رخ می دهد. اینها نکته هایی است که باید در بازسازی های بعدی به ویژه از نظر فرهنگی و اجتماعی و میراث فرهنگی باید مورد دقت و توجه شود. در چنین سرزمینی مهمترین فاکتور برای کاهش ریسک، "آمادگی" عمومی بر پایه علم به سوانح مختلف است.
در این درس عمومی تحت عنوان "مدیریت بحران" ارایه می شود، مراحل مدیریت کاهش ریسک که عمدتا پیشگیرانه است، و در صورت وقوع نحوه پاسخ یه سانحه، تدریس می شود. اگر سانحه به وضعیت بحرانی تبدیل شود. به شیوه های علمی در مدیریت بحران بر پایه توسعه علمی در کشور های پیشرفته و با توجه به دانسته های بومی و ملی از نظر تاب آوری در برابر سانحه تدریس می شود. در به دو بخش (نظری و عملی) تقسیم شده، و نیمی از نمره آزمون به نتیحه امتحان کتبی (بر پایه پرسش های از مباحث نظری در امتحان) و نیمی دیگر به پروژه ای اختصاص می یابد که دانشجویان در گروه های سه تا 5 نفره باید بر روی یکی از ساختمانها به انتخاب خودشان (دانشکده، ساختمان اداری، غذاخوری، فضای ورزشی، کتابخانه، یا ...) در محیط پردیس دانشگاه شهید بهشتی برای ارزیابی ریسک و ارایه پلان مدیریت بحران ارایه دهند.
تجربه اولین اجرای این برنامه در نیمسال اول 96-97 نشان می دهد که علی رغم اینکه دانشجویان از رشته های مختلف علوم پایه، مهندسی، علم انسانی، در انی درس حاضر شدند، ولی با مباحث آن ارتباط خوبی برقرار کردند و به ویژه پروژه های عملی خوبی در دانشگاه انجام دادند و در جلسات ارایه نیز مشخص شد که با صرف وقت کافی با دقت به جنبه های مختلف آسیب پذیری و ارزیابی ریسک در محل مورد مطالعه شان در پردیس دانشگاه پرداخته اند و در پلان مدیریت بحران نیز پیشنهاد های خوب و بعضا خلاقانه ای برای کاهش ریسک با حداقل امکانات ارایه دادند.
* استاد تمام، زلزله شناسی مهندسی، پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله و عضو وابسته فرهنگستان علوم
* منتشر شده درسایت دانشگاه شهید بهشتی
نظر شما