پس از سفر نوری‌المالکی به واشنگتن، برخی کارشناسان این سفر را تلاشی برای بقا در سمت نخست‌وزیری از سوی وی تعبیر کردند. با این حال گروهی دیگر معتقدند ائتلاف شیعی و شخص نوری‌المالکی از چنان جایگاهی در ساختار قدرت عراق برخوردارند که برای استمرار حیات سیاسی خود نیازی به جلب حمایت آمریکا ندارند. دکتر علی بیگدلی استاد دانشگاه شهید‌بهشتی و کارشناس مسائل بین‌الملل از آن جمله صاحب‌نظرانی است که اخیراً در گفت‌وگو با خبر بدون نفی شخصیت قدرتمند نوری‌المالکی در عرصه سیاسی عراق اظهار داشت که المالکی با همه اقتدارش نیازمند حمایت آمریکایی‌هاست و سفر اخیر او به واشنگتن نیز در همین راستا بوده است. اما علی آقامحمدی کارشناس امور عراق نظر دیگری دارد. وی معتقد است سیاست‌مداران عراقی مستقل‌تر از آن هستند که برای ادامه حیات سیاسی خود نیاز به کمک آمریکایی‌ها داشته باشند. گفت‌وگو با آقامحمدی را می‌خوانید.
***
*منابع خبری از موضوعات مختلفی که در دیدار نوری‌المالکی از واشنگتن با مقامات آمریکایی مطرح شده است، خبر دادند. به نظر شما مهمترین هدف نخست‌وزیر عراق از سفر به آمریکا چه بوده است؟
مهمترین بحث نوری‌المالکی خارج کردن عراق از ماده 7 منشور ملل متحد است، چرا که به اعتقاد وی دیگر دلیلی برای این کار وجود ندارد و باید با خارج کردن عراق از ذیل ماده 7 زمینه استقلال بیشتر این کشور فراهم شود. اما آمریکایی‌ها چندان تمایلی به پذیرش خواست ملت عراق ندارند و ترجیح می‌دهند از این ماده برای اعمال فشار بیشتر برای دولت عراق استفاده کنند. با این حال نوری‌المالکی که در موضوع تعیین زمان‌بندی برای خروج آمریکا از عراق و پیگیری واگذاری امنیت شهرها به نیروهای عراقی از خود سماجت قابل ملاحظه‌ای به خرج داده و توانست به نتایج قابل قبولی نیز برسد اکنون به طور جدی پیگیر خارج کردن عراق از ذیل ماده 7 منشور ملل متحد است. این مسئله از نظر سیاسی دو اثر دائمی و کوتاه‌مدت خواهد داشت. به طور قطع خارج کردن عراق از ماده 7 منشور ملل متحد به لحاظ ملی ارزش بسیار مهمی دارد و هر دولتی که موفق به انجام این کار شود نامش در تاریخ معاصر عراق به ثبت می‌رسد. اثر زودهنگام این واقعه نیز تأثیر مستقیم در استمرار دوره بعدی نخست‌وزیری نوری‌المالکی و پیروزی جریان حزب الدعوه و ائتلاف شیعه در انتخابات خواهد بود.
* یکی از موضوعات مطرح شده میان نوری‌المالکی و باراک‌اوباما بحث تقسیم قدرت در عراق بوده است. برخی از کارشناسان اظهار داشته‌اند که نوری‌المالکی درباره استفاده از عوامل حزب بعث به آمریکایی‌ها هشدار داده است. اما برخی دیگر معتقدند نوری‌المالکی خواهان حمایت آمریکا جهت بهره‌مندی از سهم بیشتر در قدرت بوده است. نظر شما در این باره چیست؟
با توجه به شناختی که از نزدیک با نوری‌المالکی داشته‌ام و آشنایی که با مواضع حزب الدعوه و ائتلاف شیعی دارم بعید می‌دانم جریان حاکم بر عراق برای حل و فصل اختلافات داخلی خود به خارج از کشور متوسل شود. ضمن اینکه شیعیان، کردها و اهل تسنن به مقداری از پختگی و استقلال سیاسی رسیده‌اند که بتوانند راه‌حلی برای منازعات احتمالی خود بیابند و نیازی به واسطه‌گری عوامل خارجی نباشد اما نکته‌ای در مورد شخص اوباما وجود دارد که می‌تواند موجبات نگرانی احتمالی نوری‌المالکی را فراهم کرده باشد. از آنجا که اوباما اشراف کامل بر تمام مسائل عراق ندارد ممکن است تحت تأثیر لابی‌های مختلف جهت همکاری با عوامل حزب بعث قرار بگیرد، از همین‌رو یکی از اهداف نوری‌المالکی تشریح جایگاه بعثی‌ها به عنوان منفور‌ترین آدمها در نزد ملت عراق برای اوباماست. توجه دادن آمریکا به خطرات ناشی از همکاری با عوامل بعث می‌تواند به تأمین امنیت عراق نیز کمک کند چرا که به نظر می‌رسد برخی محافل آمریکایی در سازمان سیا و دیگر جاها برای سازماندهی تروریست‌ها از بعثی‌ها استفاده می‌کنند.
* برخی بر این باورند که جامعه عراق در زمان صدام بر مبنای امتیازدهی به بعثی‌ها مدیریت می‌شده است. به همین دلیل برخی از عناصر حزب بعث با بهره‌مندی از امکانات دولتی به نخبگانی تبدیل شده‌اند که چنانچه دستشان به خون مردم آلوده نباشد می‌توانند برای جامعه عراق مفید باشند. نظر شما در این‌باره چیست؟
طبیعتاً در جریانات سرکوب ممکن است عده‌ای را به اجبار مشارکت دهند، به همین دلیل وقتی از عوامل بعث صحبت می‌شود اعضای این حزب به طور عام مطرح نیست، بلکه افرادی که جزو ارکان مدیریتی حزب بعث بوده و هدایت فکری، رهبری و رکن‌های حزب را عهده‌دار بودند و همچنین عناصر کاملاً متعصب حزبی مد نظر است. دولت فعلی عراق نیز این دسته‌بندی را مورد توجه قرار داده است.
* شما احتمال ادامه دوره نخست‌وزیری نوری‌المالکی را چقدر جدی می‌دانید؟
نخست‌وزیر آینده عراق از میان جریان شیعی تعیین خواهد شد و لذا سازوکار‌های وحدت ائتلاف شیعه و سوگیری‌های آینده آنها در تعیین نخست‌وزیر مؤثر است.
* بدین ترتیب شما نقشی برای کردها و اهل تسنن در تعیین نخست‌وزیر آینده قائل نیستید؟
مسئله اصلی به ائتلاف شیعه برمی‌گردد و اگر چارچوب‌های تعیین شده از سوی این ائتلاف مشخص و مورد اجماع تمامی جریانات شیعه باشد آنگاه مذاکرات با سایرین برای روانتر کردن فرایند تعیین نخست‌وزیر لازم می‌شود.
* اگر اتفاق غیرقابل پیش‌بینی در عراق رخ دهد و چهره‌هایی مانند نوری‌المالکی یا ابراهیم جعفری برای تصدی نخست‌وزیری مورد اجماع قرار نگیرند، آیا ممکن است آمریکا شخص دیگری را برای جایگزینی داشته باشد؟
آمریکا دیگر در چنین موقعیتی نیست که بتواند برای عراق تصمیم‌گیری و یا حتی تصمیم‌سازی کند. عراقی‌ها سیاست مستقل خود را دنبال می‌کنند.
نظر شما