در روزهای اخیر کتاب «عاشورا: انگاره‌ها و انگیزه‌ها» نوشتۀ احسان بروجردی از سوی نشر نگاه معاصر منتشر شد که عهده‌دار گزارشی از دوران امامت امام حسن تا شهادت امام حسین بوده و به هدف‌شناسی و انگیزه‌پژوهی اقدام سیدالشهداء می‌پردازد.
نویسنده کتاب خود را در چهار فصل تدوین نموده است:
1- درآمدی بر منابع تحقیق: بررسی و اعتبارسنجی 25 منبع تاریخی از قرن 2 تا 7.
2- دوران معاویه: بررسی اتفاقات خلافت 6 ماهۀ امام حسن، صلح ایشان و تعامل و تقابل‌های امام حسین با معاویه.
3- دوران یزید: واکاوی وقایع روی کارآمدن یزید بن معاویه و هجرت امام حسین به مکه، دعوت کوفیان، خروج امام از مکه و عاشورا. نویسنده بحث از تاریخ را برای فهم ماجرای عاشورا ضروری دانسته، یکی از کاستی‌های اساسی در بسیاری از تحلیل‌های عاشورایی را نپرداختن به تاریخ عاشورا می‌داند و بر این باور است که نویسندگان از ابتدا تاریخ را به‌عنوان پیش‌فرض گرفته و فقط در اهداف و نتایج اقدام امام بحث کرده‌اند.
4- هدف‌شناسی: جستاری جامع در دیدگاه متقدمین شیعه و سنی و متأخرین شیعه پیرامون انگیزۀ امام حسین از خروج از مکه. این فصل که بخش اصلی کتاب مذکور را تشکیل می‌دهد به گزارش، نقد و بررسی ادلۀ هریک از باورمندان به نظریه‌های شهادت، حکومت و دفاع می‌پردازد. در پایان نیز از انقلاب‌انگاری اقدام حسین بن علی بحث می‌شود.
بروجردی در پایان با جمع‌بندی آن‌چه در کتاب آورده، رویکردهای غیرسیاسی، سیاسیِ افراطی و نیز نظریه‌پردازی‌های جزمی را مورد نقد قرار داده است. او معتقد است: «هر گرایش و گروهی، در سایۀ تشیع و با توجه به مقاصد و اهداف خود، برداشتی از عاشورا ارائه داده‌اند. دهه‌های چهل و پنجاه شمسی در ایران، شیعه نیاز به برداشتی قیام‌کننده و انقلابی از نوۀ پیامبر داشت و از همین رو، فضا برای برداشت‌های شهید جاوید، حسین وارث آدم و راه حسین با سه رویکرد متفاوت، اما همگی سیاسی، فراهم بود. تصور این روزگار، بیشتر متأثر از برداشت‌های جریان‌های انقلابی، روشن‌فکرانه، مجاهدین خلقی یا سنتی از عاشوراست و اندوهمندانه در هریک، پاره‌ای از نصوص به دست فراموشی سپرده می‌شود. این‌که «قیام حسین» در دورۀ معاصر موجب خلق آثار فراوان می‌شود و از فقیه و متکلم گرفته تا جامعه‌شناس و ادیب، در این باره قلم می‌زنند، از آن روست که اقتضای چنین فضایی حسینی عمل کردن است. دور از ذهن نیست اگر روزگاری نیاز به ترک جنگ و مصالحه باشد، شمار آثار پیرامون سیرۀ امام حسن به همین میزان رسد. غرض این‌که جز در عاشورای 61، در این روزگار نیز سیدالشهداء مظلوم است.»
1717
نظر شما