گفت و گو با ایران درودی نقاش معاصر ایران بانوی نور و بلور و آینه/ ایـن است نظـام عشق!

«نخستین ‌بار که عشق به سراغم آمد ادعای مالکیت جهان را کردم و همه‌ چیز و همه‌ کس را متعلق به خود دانستم. امروز که تهی از خودخواهی‌ ها و تصاحب‌ ها، نگاهی عاشقانه به زندگی دارم، از هر چه هست تنها مالک تنهایی خویشم و فروتنانه غیاب حضورم را اعلام می‌ کنم. این است نظام عشق؛ هیچ ‌کس نبودن!».

زهرا عواطفی نژاد/خبرجنوب:.چه کسی است که این جملات را بخواند و نداند که از اوست، بس که خودش دلنشین به بازخوانی آن پرداخته و دست به دست در جهان مجازی ما می چرخد و به عشق آبرویی دیگر می بخشد. عشقی که او از آن حرف می زند در همه چیز ساری و جاری است از رنگ‌ها و نورها و طالع سعد زیستن با همسرش را در بر گرفته تا خاک و نفت و آب این مرز و بوم از همه سترگ تر و بهت آور تر، خدایی که با رنگ‌های خوش در همه تابلوهایش انگار لبخند می زند.

ایران درودی، بانوی نقاش 84 ساله ایرانی که برخی صاحب نظران، سبک او را حد فاصل میان سورئالیسم و سمبلیسم می ‌دانند و عنصر زوال ناپذیر نور را در آثار او ستایش می کنند، چنان در ترسیم شکل دیگری از زندگی، نورها و رنگ ها را به بازی می گیرد که شیوه هنر ورزیدنش را «ایران درودیسم» نام نهاده اند و خودش را «بانوی نور و بلور و آینه» مفتخر است نامش«ایران» است و وصیت کرده‌ است که روی سنگ قبرش فقط بنویسند «ایران!»، هنرمندی که «سالوادور دالی»، «آنتونیو رودریگز»، «آندره مالرو»، «فرانک الگار»، «ژان کوکتو» و احمد شاملوی خودمان او را ستوده اند اما خودش همواره و همچنان مسحور جهان اساطیری «ساندرو بوتیچلی» است و در جهان سیال و درخشنده او سیر می کند. این نقاش، کارگردان، نویسنده، منتقد ‌هنری و استاد دانشگاه تا کنون ده ها نمایشگاه انفرادی و بیش از ۲۵۰ نمایشگاه گروهی در کشورهای آمریکا، بلژیک، ایتالیا، فرانسه، سوییس، ژاپن، مکزیک، کانادا، آلمان، استرالیا، موناکو، امارات متحده‌ عربی و ایران برپا کرده است و تابلوی «جاودانه خلیج فارس» و «رگ ‌های زمین، رگ‌ های ما» در زمره کارهای درخشان اوست.

ایران درودی در کنار نقاشی های خود۸۰ فیلم مستند برای تلویزیون ملی سابق ایران ساخته است. او چندین کتاب مهم نیز منتشر کرده است که برخی حاوی آثار نوشتاری او و برخی دیگر در برگیرنده آثار نقاشی اش هستند. یکی از کتاب های او «در فاصله‌ دو نقطه» نام دارد که در واقع اتوبیوگرافی اوست و به زبانی ساده اما خواندنی مخاطب را با خود می کشد تا جایی که این کتاب را به چاپ بیست و هفتم رسانده است.
آنچه در ادامه می خوانید حاصل گفت و گویی است که در این روزهای کرونازده با ایران درودی انجام شده است. بانوی هنرمندی که در قرنطینه و محدودیت هم همچنان سرگرم آفرینش نور است.

*****

«خبرجنوب»: شما در سخنرانی ها و نوشته های خود همواره از سرنوشتی می گویید که برای خودش تلخی ها داشته است. به عنوان بانویی که نمونه و زبانزد اندیشه ای پخته و الهامات مثبت هستید این بار کمی از آن تلخی ها بگویید، تلخی هایی که ما در پس آن آفرینش نور می بینیم و آثار بدیع هنری.
درودی: تلخی و سختی جزئی از زندگی بوده و اجتناب ناپذیر است. من زندگی را بسیار دوست می دارم و به هنگام نقاشی احساس خوشبختی و شگفتی می کنم. به همین خاطر نقاشی هایم ترجمان تلخی های زندگیم نیستند.
«خبرجنوب»: برای بانویی که به واسطه نقاشی هایش شهرت دارد، تجدید چاپ یک کتابش آن هم در سبک زندگینامه به چاپ بیست و هشتم، اتفاقی است که در حوزه نشر به ندرت شاهد آن هستیم. فکر می کنید عموم مردم در این کتاب چه چیزی راجست و جو می کنند و چه چیزی می یابند؟
درودی: نمی دانم مردم در این کتاب چه می یابند اما اعتقاد دارم باز هم بستگی به شخصیت و فرهنگ خوانندگان دارد، من زندگینامه ام را نوشتم و از آن جا که نگاهم به زندگی مثبت است و آن را از موهبات الهی می دانم، خواستم زندگی نامه ام را صادقانه با هموطنان نسل جوانم در میان بگذارم، شاید راهنمایی برای آنها باشد، حال چقدر این کتاب تاثیرگذار بوده است را نمی توانم ارزیابی کنم. فقط می دانم کتاب «در فاصله دو نقطه».....! دارای نثر خوب فارسی و از طرفی بسیار تصویری است . این کتاب به زودی به صورت صوتی با صدای گرم و معجزه آسای پیام ده کردی، منتشر خواهد شد . متاسفانه کرونا باعث تاخیر خوانش کتاب شده است .
«خبرجنوب»: آیا کمال عشق در نظر شما یعنی هیچکس شدن و آیا این رنج و شکست های عاشقانه را می توان تلنگری برای سوق یافتن در این مسیر هیچکس شدن دانست؟
درودی: این موضوع بستگی به نوع نگاه انسان به عشق دارد.هیچ کس نبودن، یعنی رها شدن از خود و خود خواهی ها و من منم ها ومرحله اغاز بلوغ فکری ! مگر نه اینست که مولانا به آن رسید؟
«خبرجنوب»: آیا شما نیز بین عشق حقیقی و مجازی تفاوت قایلید آنگونه که برخی اصرار می ورزند اشعار حافظ را با رد کامل عشق زمینی به عشقی ماورایی نسبت دهند؟
درودی: من مفهوم پرسش شما را در واژه عشق مجازی یا عشق حقیقی درک نمی کنم .اما تعریف من از عشق ، عشق جدا از خودخواهی ها و چشمداشت هاست. در عشق واقعی ، انسان عاشق از عشقش سرشار شده و از معشوق طلبکار عشق نیست . واژه عشق را که نمی توان در یک مصاحبه تعریف کرد و تحویل داد، عشق موهبت الهی و درونی و جدا از هرنوع نمایش و تظاهر و ابراز است. عشق به انسان ها، یعنی انسان ها را دوست بداریم و از عیب و خطاهایشان چشم پوشی کنیم .انسان با حق انتخاب به دنیا آمده است و براساس همین انتخاب،زندگی هر یک از ما شکل می گیرد.
«خبرجنوب»: مروری بر آثار زنان هنرمندی مثل فریدا کالو نشان می دهد که زخم ها و نداشتن ها بزرگترین دستمایه هنری افرادی چون اوست .این سبک زندگی و این انتخاب بسیار فراتر و مرحله ای بسیار عالی تر از آن چیزی است که روان شناسی فردگرای امروز پیش روی ما می گذارد. مسیری که غایت آن از نظر من خلسه ای عاری از درک مفهوم دردهای مشترک و آرامشی تصنعی است اصولا با روان شناسی چقدر در آشتی هستید؟
درودی: معتقد هستم که زخم‌ها ونداشتن ها می تواند گاهی دستمایه خلق هنر باشد اما نه اجبارأ . پیشتر از همه گفته باشم 50 سال پیش که در موزه هنر های زیبای مکزیک نمایشگاه داشتم کسی اسم نقاشی به نام کالو را نشنیده بود. او از گروه نقاشانی است که دلالان هنر یک شبه راهی بازار فروش می کنند. مکزیک از قرن ها پیش تاکنون، نقاشان بزرگی داشته و دارد. حتمأ خانم کالو گرچه معروف ولی از نقاشان بزرگ مکزیک نیست. ای کاش از تلخی و سر خوردگی اواخر عمر نقاشی چون رامبراند نام می بردید و این رسیدن به تعالی مطلق را در مورد رامبراند به کار می گرفتید. مثاسفانه ما در دوره ارزش های کاذب بسر می بریم. اما در مورد سوالتان در علاقه من به روانشناسی باید بگویم اینقدر با روانشناسی آشتی هستم که در خودم به آرامش مطلق رسیده ام و خیلی با خودم آشتی هستم بنابراین اصل و اصول روانشناسی را خیلی قبول دارم زیرا بدون آن به این آرامشی که امروزه دارم نمی رسیدم.
«خبرجنوب»: زیباترین تابلوی نقاشی که تماشا کردید؟
درودی: من شانس و افتخار این را داشتم که در موزه فلورانس کار نقاش ساندرو بوتیچلی را ببینم و برای من این اثر حس محض و نگاه انسان به زندگی وزیبایی و ارزشهاست . وقتی تابلو را دیدم بی اختیار زانو زدم و به حالت سجده درآمدم. تاکنون در طول عمرم نقاشی های زیادی رادر موزه های مختلف دیده ام اما کار بوتیچلی تاثیر بسیار متفاوتی روی من گذاشت .در این اثر بوتیچلی ، همه چیز در حال حرکت است . در طول تاریخ ، معدود نقاشانی توانسته اند حرکت و بی وزنی را در نقاشی تصویر کنندو زیبایی را در حد کمال به تصویرکشند، چه می شد بار دیگر ولو شده فقط یک بار شانس دیدن این اثر را می داشتم ؟
«خبرجنوب»: کدام نقاشی خودتان را بیش از بقیه دوست دارید؟
درودی: همه آنها را دوست دارم آنها بچه های من هستند بین بچه هایم فرق نمی گذارم.چه بزرگ چه کوچک ولی فکر می کنم تابلوی «به زلالی یک عشق»که در ابعاد ۳متر در ۲ متر است و مربوط به عروسی من با همسرم است و چند سال پیش آن را به موزه هنرهای معاصر تهران هدیه کرده ام خیلی دوست دارم . این اثرم هم اکنون در گنجینه موزه هنرهای معاصر ایران نگهداری می شود . البته سال گذشته زیباسازی شهرداری «بنری « از این اثر در ابعاد عظیم را در نزدیکی خانه ام به مدت پانزده روز نصب کرد. این تابلو رنگ آبی عجیبی دارد که متاسفانه در چاپ نمی توان آن رنگ آبی را تکرار کرد ..
«خبرجنوب»: به مقوله هنر برای هنر بیشتر معتقد هستید یا هنر برای جامعه؟
درودی: من مسائل هنری را با مسائل اجتماعی تلفیق نمی کنم. از مقوله هنر هم برای شعار سیاسی یا اجتماعی اجتناب می کنم . دوره این نوع کارهاخوشبختانه مدت هاست که تمام شده است . مهم خلاقیت است که نمی باید به هر دلیل وبهانه ای محدود شود .
«خبرجنوب»: از آنجایی که عنصر نور جز جدانشدنی از نقاشی های شماست این امر نشات گرفته از کدام نگاه شما به زندگی است؟
درودی: حضور نور بیشتر از این که نشأت گرفته از نوع نگاهم باشد برخاسته از ایمانم به مفهوم مطلق نور است.
«خبرجنوب»: در مورد تابلوی جاودانه خلیج فارس می توان گفت این اثر بیش از هر چیز بیانگر حس ایران دوستی شماست . شما در جایی گفته اید که برای خلق این اثر تحت تاثیر یک شعر بوده اید کمی بیشتر در مورد این شعر صحبت کنید.
درودی: آری وطنم ایران ! صاحب یگانه و مطلق جاودانه خلیج فارس ایران ماست . گر چه ایران صاحب سرمایه و عظمت های زیادی است که من یکایک ان ها را دوست دارم ولی جاودانه خلیج فارس نگهبان و نماد قدرت ایران مابوده وجاودانه باقی خواهد ماند .
«خبرجنوب»: تابلوی دیگری دارید به عنوان « رگ های ما ، رگ های زمین » و این شاهکار هرساله با روز ملی شدن صنعت نفت به نمایش گذاشته می شود، چه حسی نسبت به تابلویی دارید که هر سال انگار با این مناسبت تاریخی ایران زنذه می شود ؟
درودی: مفتخرم که خالق این تابلو ، من هستم .
«خبرجنوب»: چه حسی شمارا وادارکرد که از زندگی در آن سوی ایران کنده شوید و به اینجا بیایید؟
درودی: پاسخ عشق به سرزمین و هویت ایرانی ام.
«خبرجنوب»: اینکه چهره های سرشناسی مانند سالوادور دالی و آندره مالرو اثارتان را ستایش می کرده اند ، چه ؟
درودی: از اینکه در قلب هم وطنانم جایگاهی دارم برایم بالاترین ستایش است . در این نکته به خصوص است که حرفه ام در درجه دوم اهمیت قرار می گیرد .
«خبرجنوب»: افکار و اندیشه های شما بیش از هر کس یادآور اشعار شاعر نازک اندیشی چون سپهری است نظر خودتان در این باره چیست؟
درودی: من معتقدم که هرکسی فقط شبیه خودش است ، نقاشی های من نه شبیه روحیه اشعار سپهری دوست بسیار ارجمندم است و نه شخص دیگری . من سپهری را به عنوان یکی از شاعر ان بزرگ عصر خودمان می دانم . شخصیت او به زلالی ومعصومیت اشعارخودش بود . لطفأ به دنبال این نوع تشابه ها نباشید . هرکسی به جز خودش شبیه شخص دیگری نیست .من خودم هستم و سهراب سپهری هم یک شاعر بزرگ که شبیه کس دیگری نیست مگر جز خودش . در طول ۸۴ سال عمر ، مسلمأ شخصیت ها و اثار هنرمندان و اندیشمندان زیادی بر من تاثیر گذارده اند . تاثیر پذیرفتن یعنی ستایش و تحسین اندیشه یا اثری که مورد قبول مان است . من نقاشی به نام «بوتی چیلی »را بسیار دوست می دارم و ستایش می کنم . ای کاش میتوانستم از این همه عشق وستایش رد پایی از اثار او در اثار خودم می دیدم .
«خبرجنوب»: جایی می بینیم که شاعری مثل شاملو با آن نگرش انتقادی نیز مجذوب شخصیت شما می شود و حتی پای شما به شعر او نیز کشیده می شود چه اندازه با تلخی هایی که در شعر شاملو و فروغ لمس می شود مانوسید؟
درودی: اینقدر مانوسم و اینقدر اشعار شعرای معاصرم را دوست می دارم که بسیار در حیاتم با شعرای بزرگ ایران از نزدیک اشنا شده ومفتخرم که هم عصر این بزرگان شعروادب ایران بوده ام.
«خبرجنوب»: با توجه به پژوهشی که در زمینه زن در ادبیات و هنر داشته اید جایگاه زن امروز را در ادبیات و هنر چگونه ارزیابی می کنید؟
درودی: در زمینه ادبیات وشعر سطح ، بالا و بسیار محکم است و بدون شک در ردیف بزرگترین نویسنده های معاصر ، سیمین دانشور را با کتاب سوگ سیاوشان می بینیم این کتاب را بیشتر از هر کتابی چندین بار خوانده و دوست داشته و دارم و خواهم داشت. فروغ را بزرگترین شاعر معاصر می دانم . زنان نویسنده و شاعران معاصر ما چیزی کمتر از مردان ندارند، گاهی از آنها هم بالا ترند .امیدوارم تعدادشان بیشتر و بیشترشده و به جایگاه و مقام بالاتری برسند.
«خبرجنوب»: آیا محدودیت ها و برخی نگاه های واپسگرایانه در کم رنگ شدن این نقش تاثیر نداشته است؟
درودی: به نظر من خیر. زیرا امروزه بزرگترین شاعر ایران در عصر حاضر فروغ است و بزرگترین نویسنده زن در عصر ما سیمین دانشور است، زنانه به مسئله نگاه نکنید،وقتی ما از زن به عنوان زن خلاق صحبت می کنیم باید نگاه مان از نظر حقوقی نسبت به زن را از خود دور کنیم. من هیچ فرقی بین شاعری مثل فروغ و احمد شاملو نمی بینم . فروغ با شعرش که می گوید : نمی خواهم سیر بمانم می خواهم به بصیرت سیری برسم، کجای مفهوم این شعرناب فروغ را می توان کم ارزش تر از اشعار مردان شاعر دانست؟ آنهایی که که ارزش ها را می شناسند و با خود صادق هستند چه زن و چه مرد می دانند که اصلا این گونه مقایسه، نادرست و بی ربط است. ما همه انسان ها ، زن و مرد مکمل یکدیگر هستیم.
«خبرجنوب»: اگر پای عشق در میان باشد عشقی چون شمس و مولانا را می ستایید یا یوسف و زلیخا را؟
درودی: بدون برو برگرد شمس و مولانارا ، من مولانا را باور دارم وگرنه بدون این باور و اعتقاد به ارامش و آشتی بودن با خودم نمی رسیدم.
«خبرجنوب»: به همسرتان و نقش او در زندگیتان بسیار کم اشاره شده کمی در مورد ایشان بگویید آیا حضور او آن عشقی را به شما ارزانی کرد که چنین در مسیر رشد و تعالی قرار بگیرید؟
درودی: کتاب «در فاصله دو نقطه...! « را در ستایش از همسرم که انسان فوق العاده ای بود نوشته ام. کدام همسری را می شناسید که در مورد ازدواجش بنویسد « بخت خوب وطالع سعد مرا، ملائک در عرش نوشته بودند» ، . من با پشتیبانی او بود که به بلوغ فکری رسیدم . او یکی از هم وطنان خوبم بود که برای زن حقی برابر با مرد قائل بود . او انسان آزاده ای بود و شخصیت استثنایی داشت . او مفهوم احترام را که تعبیر دیگر عشق است به من آموخت .
«خبرجنوب»: اگر خدا را بخواهید توصیف کنید او را چگونه ترسیم می کنید؟
درودی: سوال بسیار مهمی است، خالق این جهان هستی با کهکشان ها، و سیاره هایش ، خداوند است، خداوندی که خالق مجموعه این جهان هستی است ،یکتا و بالا ترین قدرت هستی ست . بار ها گفته و تکرار می کنم که بزرگترین آرزویم در زندگی این است که خداوند ایمان مرا به خودش بیشتر کند. همین مورچه ای که خالقش خداوند است برای من همانند کوه دماوند حکمت خلاقیتش عظیم است !
«خبرجنوب»: جهان پس از مرگ را چه؟
درودی: همان طور که در کتاب های مذهبی دنیا نوشته شده به بقای روح اعتقاد داشته و حتی آن را تجربه کرده ام .
«خبرجنوب»: و در پایان ؟
در پایان باید اعتراف کنم دو چیز را هیچکس در هیچ مقام و قدرتی نمی تواند از من بگیرد. یکی هویت ایرانی بودنم را و دیگری حرفه نقاشی ام را.