اردوغان می‌تواند از بحران لیر قسر در رود؟

مهسا مژدهی:  کاهش ارزش لیر در برابر دلار رجب طیب اردوغان رئیس جمهوری ترکیه را با یک چالش حیاتی و یک آزمون مهم روبرو کرده است که مشخص نیست آیا می تواند ترکیه را از این بحران مالی خارج کند یا خیر. کاهش نرخ شدید بهره بانکی در این کشور سبب شده تا از اوایل سال جاری لیر ترکیه بیش از 45 درصد افت ارزش پیدا کند. اردوغان که با کاهش نرخ بهره بانکی به دنبال رونق اشتغال بود حالا سبب شده تا ترکیه تورم 20 درصدی را نیز تجربه کند چرا که اردوغان، بر خلاف جریان مسلط اقتصادی معتقد است که افزایش نرخ بهره بانکی تاثیری بر مهار نرخ تورم و کاهش نرخ برابری ارز ملی ندارد. از طرفی اعتراضات مردم ترکیه نیز نسبت به این تحولات اقتصادی سبب شده تا محبوبیت حزب عدالت و توسعه نیز کاهش یابد. در ماه مارس میلادی بود که اردوغان رئیس بانک مرکزی ترکیه را که طرفدار حفظ نرخ متوسط بهره بود برکنار کرد و به جای او مدیری را منصوب کرد که همچون رئیس‌جمهوری ترکیه با کاهش شدید نرخ بهره موافق است. تحت تاثیر این تصمیم، بخشی از نقدینگی و سرمایه‌های خارجی از ترکیه خارج شد، با این وجود نیز اردوغان همچنان از سیاست‌های مالی خود دفاع می‌کند و معتقد است که ترکیه از دوران رشد و شکوفایی بازخواهد گشت. در همین حال افزایش قیمت ها به کالاها و از همه مهمتر به سوخت نیز رسیده است. قیمت بنزین از نیمه شب (چهارشنبه) ۱.۰۲ لیر افزایش یافته که آخرین افزایش قیمت انرژی است که باعث ایجاد صف‌های طولانی در جایگاه‌های سوخت شده است. در همین راستا برخی از صاحبنظران پیش‌بینی می‌کنند که دولت ترکیه در ماه‌های آینده برای مهار تورم ناگزیر خواهد شد دوباره نرخ بهره را افزایش دهد.

کارشناسان مالی بین‌المللی نیز هشدار می‌دهند که اگر سقوط ارزش لیر ادامه پیدا کند بسیاری از مردم ترجیح خواهند داد که پس‌اندازهای خود به دلار را از سیستم بانکی ترکیه خارج کنند و در آن صورت این کشور با یک بحران ارزی جدی روبرو خواهد شد. در همین حال حزب جمهوری خواه خلق نیز وضعیت خوبی دارد و به همراه سایر احزاب دیگر از برگزاری انتخابات زودهنگام دفاع می کنند و برنامه هایی برای کنار گذاشتن اردوغان و بازگرداندن ترکیه به سیستم ترکیبی پارلمانی-ریاست جمهوری دارند. در بحبوبه این تحولات بود که اردوغان برای خروج از بحران تصمیم به بهبود روابط با همسایگان گرفت. سفر شخص اردوغان به امارات و سفر وزیرخارجه ترکیه به ایران از نمونه سفرهای دیپلماتیک بود. مشخص نیست که هر گونه بهبود در جایگاه بین المللی ترکیه چه کمکی به اقتصاد این کشور می کند، به ویژه با توجه به این موضوع که اردوغان هیچ نشانه ای مبنی بر تجدید نظر در مشکلات اقتصادی ای که خودش ایجاد کرده است، ارائه نمی دهد.

رحمان قهرمانپور کارشناس مسائل ترکیه در خصوص تحولات اخیر در ترکیه به خبرآنلاین گفت: اتفاقاتی که ما شاهد آن در ترکیه هستیم، چند عامل دارد. یکی اختلافات و تنشهایی است که با ایالات متحده شکل گرفته. همچنین اختلافات با اتحادیه اروپا هم مطرح است. امریکا و اروپا ترکیه را تحریم می کنند. امریکا به خاطر اس ۴۰۰ بخشی از صنایع دفاعی آنها را تحریم کرده و اروپا هم به دلیل تنش هایی که بین ترکیه و یونان و همچنین حفاری های بحث برانگیز در دریای سیاه این کشور را تحریم کرده. به همین دلیل سرمایه گذارهای اروپایی احساس ناامنی کرده و بخشی از پولهای خود را از این کشور خارج کرده است. در کنار این مساله تنش هایی که در سیاست هارجی ترکیه وجود داشته، در شمال سوریه و عراق و لیبی، باعث شده بخشی از هزینه های اقتصاد ترکیه صرف مداخلات نظامی شود.

دلیل بعدی مهاجران سوری هستند که نزدیک به سه میلیون نفر وارد ترکیه شده اند که هزینه های زیادی را بر اقتصاد این کشور وارد کرده اند. تنش های اجتماعی هم به وجود آمده. تبعات اقتصادی کرونا هم در همه دنیا از جمله این کشور تاثیر گذار بوده که رشد اقتصادی اش را عقب انداخته. تنش بین ریاست جمهوری و رییس بانک مرکزی است. اردوغان همیشه اصرار داشته که نرخ بهره در ترکیه کم تر شود که پول در بانک ها نخوابد و به سمت اقتصاد تولیدی برود و از آن سو سرمایه گذار خارجی به دنبال آن است که نرخ بهره در بانک ها بیشتر بماند تا آنها سرمایه های خود را به این کشور منتقل کنند. مجموع این دلایل باعث شده که قیمت دلار در ماه های اخیر نوسان زیادی پیدا کند. اما در نظر داشته باشید چند سال قبل هم که این اتفاق افتاد اردوغان با دعوت از امیر قطر و سرمایه گذاری ۳۰ میلیارد دلاری از سوی دوحه، توانست بحران را کنترل کند و اینبار هم احتمال دارد که تدبیری اندیشیده شود تا قیمت دلار تثبیت شود.

این کارشناس در پاسخ به پرسشی دیگر که این اتفاق تا چه حد می تواند موقعیت سیاسی اردوغان را به خطر بیندازد گفت:اینبار اوضاع برای اردوغان سخت تر است و بستگی به رفتارهای غربی هم دارد. بخشی از مسائل دیگری که وجود دارد مربوط به اپوزیسیون ترکیه است. آنها مایلند تا مساله اقتصادی که به وجود آمده را تبدیل به پاشنه آشیل اردوغان کنند. ضمن اینکه مشکلی وجود دارد که در آن تردیدی نیست. ولی کمپین مخالفان اردوغان مبتنی بر بزرگنمایی مشکلات اقتصادی است.

پاشنه آشیل آنها این است که فقط انتقاد می کنند اما راه حلی نداده اند که چطور می خواهند مشکل را حل کنند. آنها می گویند اوضاع بد است. اما اپوزیسیون باید بگوید که راه حل این اوضاع بد چیست؟ در همه جای دنیا اینطور است که مخالفان باید بگویند راه حل چیست؟‌ الان اعتبار حرف اردوغان از مخالفانش بیشتر است. اپوزیسیون نمی گوید که چه کار باید کرد؟ نظرسنجی ها نشان می دهد از نظر بسیاری از مردم ترکیه بهترین راه حل و معتبرترین را خود اردوغان دارد.

قهرمانپور در پایان در پاسخ به این سوال که آیا اردوغان با سیاست خارجی و دیگر تصمیماتی که در سر دارد می تواند از این بحران خروج پیدا کند گفت: یک مقدار سخت است. اروپایی ها احساس می کنند که اردوغان از حدی که لازم بود قوی تر شده. به نظر می رسد انگیزه جدی در غرب هست که اردوغان دوباره تقویت نشود. وقتی که او مشکل بدهی ها را داشت کسانی مثل صدرالعظم آلمان کمک می کرد. اما الان چنین خبرهایی نیست. اصلا این سطح از مقاومت در مقابل اروپا در ترکیه بی سابقه است. حتی در مورد امریکا هم همینطور است.

یک زمانی بود که در ترکیه کسی جرات نداشت از امریکا یا اروپا انتقاد کند. اما الان با مخالفت اروپایی ها در مدیترانه حفاری انجام می دهد. اردوغان مساله اش سیاست خارجی نیست. او باید پایگاه رای خود را در داخل با حرکت های ناسیونالیستی پای صندوق رای بیاورد. در اپوزیسیون مشکلات خیلی زیاد است. اینکه چه کسی کاندید شود هم هست. از نظر محاسبات انتخاباتی مسیر اردوغان برای پیروزی و ماندن در قدرت ساده تر از مسیری است که مخالفان او باید طی کنند.

این مطالب را هم بخوانید:
سقوط لیر به سقوط اردوغان می انجامد؟
روزهای سیاه اردوغان
روزنامه روسی: آنکارا به همراه باکو در قفقاز جاه‌طلبی ‌می‌کند

۳۱۱۳۱۲/۲۳