تحولات مصر وچالشهای سیاست خارجی آمریکا
داوود احمدزاده
استاد دانشگاه
تحولات سیاسی مصر نه تنها در سطح داخلی و منطقهای بلکه در سطح بینالمللی نیز حائز اهمیت است. چراکه تحولات سرزمین فراعنه با منافع قدرتهای بزرگ به ویژه آمریکا گره خورده است. سقوط مبارک در مصر به لحاظ مختلف برای مقامات کاخ سفید خبر خوشایندی نبود، به طوری که مصر پس از مبارک بر چالشهای سیاست خارجی آمریکا در منطقه افزود.
همان گونه که در تاریخ معاصر مشهود است مبارک وارث روابط خوب با آمریکا بود، چراکه پس از ترور انورسادات، وی همچنان به پیمان کمپ دیوید وفادار ماند و بر گسترش روابط استراتژیک با کاخ سفید و نیز تل آویو اصرار ورزید. طی 30 سال ریاستجمهوری مبارک شاهد روابط گرمی بین مصر و آمریکا بودهایم. به گونهای که مبارک با شیوه منحصر به فرد خود واشنگتن را در روابط با خاورمیانه و اجرای استراتژی و سیاستهایش در منطقه یاری کرد. در واقع مهمترین اهداف ایالات متحده در قبال مصر در دوره مبارک عبارت بود از:
- تشویق مصر برای صلح با اسرائیل، استقرار گسترش آن به دیگر کشورهای عربی و سازمان آزادی بخش فلسطین.
- بهره گیری از توانمندی نظامی قاهره در ایجاد نظم نوین منطقهای و جلوگیری از تحرکات کشورهایی نظیر ایران - سوریه که بر ضد منافع غرب اقدام میکنند.
- تلاش برای احیای سیاست دوستونی آمریکا (ایران ستون نظامی، عربستان ستون مالی) پس از پیروزی انقلاب اسلامی آمریکا ستون نظامی خویش را در منطقه از دست رفته میدید. لذا تلاش شد مصر ایفاگر نقش در ایران و منطقه خاورمیانه باشد.
رویکرد آمریکا به تحولات مصر
شروع اعتراضات گسترده در فوریه 2011 پس از ناآرامیهای تونس صورت میگرفت که برای مقامات کاخ سفید غیرقابل پیشبینی بود، به طوری که در روزهای اول اعتراضات در قاهره به ویژه میدان التحریر تیم امنیتی کاخ سفید همچنان بر حمایت از مبارک و لزوم بازگشت ثبات به سرزمین فراعنه تاکید داشتند ولی با شعلهور شدن خشم فرزندان نیل و تداوم ناآرامی گسترده در قاهره دیگر شهرهای مصر، مقامات آمریکایی، لزوم گفتوگوی مبارک با رهبران معترضین و اصلاحات همه جانبه در ساختار قدرت به عنوان گزینههای ممکن برای حفظ متحد نزدیک یادآور میشدند.
تعلل مبارک در انجام اصلاحات گسترده و نیز سرکوب معترضین شتاب تحولات مصر را دوچندان نمود، به طوریکه فرعون مصر تسلیم اراده جوانان معترض گردید و اداره کشور هم به شورای نظامی سپرده شد.
تحولات داخلی مصر پس از مبارک نیز ادامه داشت به طوریکه معترضین پس از سرنگونی مبارک نیز همچنان بر لزوم اصلاحات اساسی در ساختار قدرت و نیز محاکمه علنی وی و همدستانش و برقراری نظام چند حزبی تاکید داشته و دارند.
در چنین شرایطی با تغییر مهرهها در شورای نظامی حاکم بر مصر و نیز برگزاری محاکمه علنی مبارک در قاهره تلاش شد که از شدت یابی مجدد اعتراضات در سرزمین نیل جلوگیری شود.
بی تردید سقوط مبارک نظم منطقهای مدنظر غرب را به هم ریخته و بر دشواریهای آن افزوده است. مبارک در دوران حکومت 30 ساله خود یکی از متحدان نزدیک آمریکا و اسرائیل بود و نقش اساسی در مذاکرات اعراب و اسرائیل بر عهده داشت. گفتنی است که مصر نقش موثری در فراهم نمودن ارتباط تل آویو با سازمان آزادیبخش به ویژه یاسر عرفات بر عهده گرفته بود و تا آخرین زمان حکومت خود تلاش میکرد این مذاکرات تحت عناوین مختلف مادرید و اسلو به مرحله اجرا درآید. به طوریکه شیمون پرز در کتاب معروف خود، «خاورمیانه نوین» در مورد نقش مبارک در روند صلح خاورمیانه و مذاکرات مستقیم میان اعراب و اسرائیل مینویسد:
«اولین شراره شروع مذاکرات را در مصر یافتیم، حسنی مبارک و عمرو موسی وزیر خارجه مصر و اسامه اباز رئیسجمهور از مذاکرات محرمانه مطلع بودند. واقعیت آن است که مبارک از هیچ تلاشی برای حمایت از روند گفتوگو دریغ نکرد...»
با استناد به گزارههای فوق تحولات مصر، شرایط دشواری را برای امنیت اسرائیل در منطقه ترسیم نموده است. چراکه گرچه غبار انقلاب مردم مصر فرو ننشسته و هنوز جناح بندی سیاسی و نوع رویکرد آن نسبت به حفظ روابط و نیز پیمان کمپ دیوید مشخص نیست با این وجود حتی افرادی نظیر البرادعی و عمرو موسی که از جناح سکولار - ملی هستند نیز اعتقادی به حفظ روابط استراتژیک و حسنه با تل آویو نمیبینند. آمریکا و اسرائیل که متحدی چون مبارک را از دست رفته میبینند در تلاشند که با تهدید به قطع کمکهای دومیلیارد دلاری سالانه و نیز ارتباط گیری با برخی از نظامیان به تجدید مناسبات و کاستن از ناامنیهای موجود امیدوار باشند. در این مسیر عمده نگرانی آمریکا و اسرائیل پیروزی جریان اسلامگرا به رهبری اخوان المسلمین است. اخوانالمسلمین به عنوان ریشه دارترین جنبش منطقهای با ماهیت دینی - اجتماعی ضمن برخورداری از تشکیلات منسجم، جایگزین شایستهای برای اداره حکومت پس از مبارک است. بیتردید اخوان المسلمین طرفداران زیادی حتی در لایههای میانهای ارتش دارد و به رغم تلاش آمریکا برای مدیریت بحران داخلی مصر و مهرهچینی لازم در به قدرت رساندن احزاب سکولار - ملی مذهبی شانس پیروزی آن در انتخابات پارلمان و تشکیل دولت آینده بیشتر است. این موضوع نگرانیهای امنیتی آمریکا را در منطقه برای تضمین برتری نظامی اسرائیل دو چندان میسازد.
نظر شما