متحد جدید ترک ها را بشناسید

ترک ها نسخه اتحاد جدیدی برای خاورمیانه پیچیده اند. همان ترکیه ای که متحد سابق خود سوریه را از دست داده و البته با رفیق استراتژیک خود اسرائیل هم رابطه ای شکراب شده را تجربه می کند. همان ترکیه ای که اتحاد دوباره اش با مصر شکل جدیدی به منطقه ای بخشیده است که در بستر انقلاب و انقلابی گری است.

جملات بالا معنای ضمنی سخنان احمد داوود اغلو وزیر امور خارجه ترکیه هنگام ترک ترکیه به مقصد امریکا بود. سخنرانی که یک ساعت به طول انجامید و داود اوغلو از محل ایراد این سخنرانی راهی نشست مجمع عمومی سازمان ملل شد که قرار است در آن در خصوص سرنوشت کشور مستقل فلسطین تصمیم گیری شود. همگان داود اوغلو را معمار دیپلماسی ترک ها در چند سال اخیر می دانند که به نوعی ترکیه را تبدیل به یکی از بازیگردان های جدی منطقه کرده است. داود اوغلو  نیز به سبک و سیاق بسیاری از دولتمردان، از گذاری یاد می کند که منطقه در حال تجربه آن است. وی به صراحت از سیاست های کشورش در منطقه دفاع کرده و گفت: ترکیه درست در مرکز ثقل تمامی این تحولات و در سمت درست تاریخ ایستاده است.

داود اوغلو  فردی بود که رژیم صهیونیستی را تنها مقصر خلق و ادامه تنش دوجانبه خواند و البته از سیاست های بشار اسد رئیس جمهوری سوریه و عدم توجه وی به هشدارهای انکارا هم انتقاد کرد. این داود اوغلو  بود که رابطه حسنه میان مصر و ترکیه را در آینده ای نه چندان دور پیش بینی کرد. دو کشوری که در منطقه هم از لحاظ سیاسی و هم نظامی حرف بسیاری برای گفتن دارند. داود اوغلو در این سخنان تاکید کرد که مصر و ترکیه می توانند در زمانه زوال قدرت امریکا در منطقه اتحادی رویایی با هم داشته باشند. وزیر امور خارجه ترکیه در این خصوص افزود: قرار نیست ما و مصری ها دست در دست هم محوری را علیه یک دولت خاص تشکیل دهیم. هدف این محور نه ایران است و نه رژیم اسرائیل. این محور قرار است محوری راستین برای دموکراسی باشد. محوری که از شمال تا جنوب کشیده می شود. محوری از دریای سیاه تا دره نیل در سودان.

داود اوغلو  این سخنان را پس از تور خاورمیانه و شمال افریقا که دوشادوش رجب طیب اردوغان نخست وزیر ترکیه انجام شد بر زبان آورد. تونس، مصر و لیبی میزبان های این دو سیاستمدار کهنه کار ترک بودند. انتقادهای وی از متحدان قدیمی و در آغوش کشیدن متحدان جدید نشان دهنده اعتماد به نفس این روزهای وی است. ترکیه تمام تلاش خود را به کار گرفته تا شاید بتواند در سمت صحیح تاریخ بایستد. تاریخ منطقه ای که یک سال پیش به هیچ وجه امروزش قابل پیش بینی نبود.

بر خلاف رژیم نگران اسرائیل، ایران شکاک و امریکایی که حتی در برخی موارد مسیر را اشتباه هم رفت ،ترکیه بسیار زودتر از سایرین از اشتباهات گذشته درآمد و در مسیر مدل جلوه دادن خود قرار گرفت. ترکیه تلاش می کند خود را مدل اقتصادی و سیاسی برای خاورمیانه ای نشان دهد که دستخوش تغییرات جدی شده است . در آغوش کشیدن ترکیه از سوی جهان عرب تحولی است که به اندازه خود انقلاب ها و تحولات این چند ماه اخیر در این منطقه عجیب است.
داود اوغلو همواره نوعی همبستگی و پیوستگی میان ترکیه با سایر کشورهای جهان عرب قایل بوده است. جهان عربی که چهار قرن در سیطره قدرت عثمانی ها بوده است .

وزیر امور خارجه 52 ساله ترکیه بیش از آنکه سیاستمدار باشد نخبه سیاسی است و البته به متخصص جوش دادن اختلاف ها هم شهرت دارد. وی در جمع انقلابیون در لیبی به آرامی و البته کاملا تخصصی به زبان عربی سخن گفت. وی پس از انقلاب در تونس هم انقلابیون را فرزندان ابن خلدون خواند. ابن خلدونی که یکی از بزرگترین فیلسوف های جهان عرب است و در قرن چهاردهم در تونس به دنیا آمد. وی خطاب به جوانان تونسی گفت: شما نیازی به آموزش دیدن از جانب ما ندارید. شما نوادگان ابن خلدون هستید و البته که بهترین سیستم سیاسی باید سهم شما باشد.

برخورداری از حس پیوستگی فرهنگی ورود ترکیه به معادلات منطقه را آسان تر کرده و مدل موفقی هم برای حزب عدالت و توسعه است . حزبی که دولتمردان آن سه انتخابات پیاپی را از آن خود کرده و ترکیه را هم به راس قدرت اقتصادی خود رسانده اند.
دفاع اردوغان از فلسطینی ها و برخورد با اسرائیلی که یک سال پیش نه فعال صلح طلب ترک را به کشتن داد ، بر موج محبوبیت وی افزود. هفته گذشته اردوغان در مصر مورد استقبال بی سابقه قرار گرفت و ستون نویس یکی از روزنامه های مصری هم این تیتر را برای مطلب خود انتخاب کرد: اردوغان را یک ماه به ما قرض بدهید.

داود اوغلو پیش بینی کرد که رقم سرمایه گذاری ترکیه در مصر از یک میلیارد به 5 میلیارد دلار در دو سال آینده رشد خواهد کرد. رقم پیش بینی وی برای سال 2015 هم 10 میلیارد دلار است. همراهی 280 کارشناس اقتصادی با اردوغان در این سفر نشان دهنده اهمیتی بود که بحث اقتصادی برای اردوغان دارد. تیم اقتصادی همراه اردوغان اعلام کرد که در یک روز قراردادی 1 میلیارد دلاری با مصری ها بسته است. داود اوغلو هم در این خصوص گفت: راه رسیدن به دموکراسی از اصلاحات اقتصادی می گذرد.

آنتونی شادید در ادامه این نوشتار برای نیویورک تایمز می نویسد: سایر کشورها مانند ایران ، عربستان سعودی و رژیم اسرائیل به محور مشترک میان مصر و ترکیه با شک و تردید نگاه خواهند کرد. درست یک سال پیش حسنی مبارک رئیس جمهوری وقت مصر هم با همین شک و تردید به اردوغان نگاه می کرد. از نگاه داووداغلو اینچنین اتحادی برای برقراری ثبات و امنیت در منطقه ضروری است.
داووداغلو از زمان سقوط حاکمیت مبارک تاکنون 5 بار به مصر سفر کرده است. حرکتی که نشان دهنده اعتقاد وی به جمله ایست که از زبان خودش شنیدیم: برای حفظ تعادل منطقه ای ما به مصری بسیار تا بسیار قوی نیازمندیم.

با اینهمه سیاست اوغلو برای صفر نگاه داشتن مشکلات با همسایگان چندان موفقیت آمیز نبوده است. تنش میان آنکارا و تل آویو همچنان ادامه دارد. مشکلات میان ارمنستان و ترکیه هم حل ناشده باقی مانده است. ماجرای قبرس هم میان ترکیه و یونان تفرقه انداخته است . میزبانی رادارهای ناتو هم تبدیل به قطاری شد که تهران را از آنکارا دور کرد.

ترجمه: سارا معصومی/5151