ارتباط با سریلانکا و سیاست نفت در برابر چای

ارتباط اقتصادی ایران و جمهوری دموکراتیک سوسیالیستی سریلانکا که حدود 21 میلیون نفر جمعیت دارد در چند سال اخیر و در دولت احمدی‌نژاد به اوج خود رسید و این کشور که بیش از این به عنوان صادر‌کننده چای در ایران شناخته می‌شد اکنون با سیاست‌های گسترش روابط از نوع دولت نهم و دهم روابط اقتصادی پر منفعتی با ایران برقرار کرد.

اکنون به همراه نام سریلانکا عباراتی چون سرمایه‌گذاری در پالایشگاه، وام بدون بهره، توسعه برق در روستا‌ها، فروش نفت به صورت نسیه، خرید چای بصورت انبوه در ذهن تداعی می‌شود.

برای تحلیل توان استراتژیک این کشور کوچک آسیای شرقی باید بیاد داشت که این کشور تنها 6 سال است که به صلح داخلی رسیده و در حال بازسازی زیربناهای سیاسی و البته اقتصادی خود است و در این میان طبیعی است که از دوستی ایران استقبال فراوان می‌کند.

سریلانکا سالها مستعمره پرتغال و هلند بود. در سال ۱۸۱۵ تحت سلطه انگلیس درآمد و در طول جنگ جهانی اول تحت نفوذ انگلیس با ژاپن وارد جنگ شد اما سرانجام در سال ۱۹۴۸ استقلال خود را به دست آورد. اما تا سال 2002 نتوانست به آرامش سیاسی و وحدت ملی برسد و همواره تا پیش از این درگیر جنگ‌های داخلی بود.

هرچند که گسترش ارتباطات برای این کشور تازه به صلح و استقلال رسیده با کشوری چون ایران منفعت زیادی برای آن دارد اما اگر از دیدگاهی که منافع ملی ایران را در نظر بگیرید به این گسترش ارتباطات نگاه کنیم در واقع پیدا کردن منفعت و دلیل آن به سختی پیدا می‌شود.

نگاهی به توافقات اقتصادی میان دو کشور در چند سال اخیر این پرسش بی‌پاسخ می‌ماند که برقراری ارتباط با سریلانکا و اصرار بر عقد قرار‌دادهای سودآور برای این کشور برای چه منفعتی برای ما دارد؟

اردیبهشت سال گذشته و در جریان سفر احمدی‌نژاد به سریلانکا که البته در پی سفر رئیس‌جمهور این کشور به ایران صورت گرفت، با پرداخت 1 میلیارد و 950 میلیون دلار وام بدون بهره به این کشور موافقت شد و البته در همان زمان خبرهایی نیز مبنی بر بلاعوض بودن بخش عمده این وام نیز منتشر شد.

این وام که مدت 10 سال برای بازپرداخت آن در نظر گرفته شد، برای توسعه صنعت نفت و پروژه‌های عمرانی دیگری از جمله ساخت نیروگاه برق-آبی یکصد مگاواتی «اوما اویا»، توسعه ظرفیت تنها پالایشگاه این کشور، توسعه بخش کشاورزی و آبیاری و برای برق‌رسانی به منازل دریافت داشت.

رسانه‌های سریلانکایی در پی اعطای این وام بدون بهره، احمدی‌نژاد را رئیس‌جمهوری سخاوتمند معرفی کردند و «بی. پی. جایا سوندرا»، وزیر خزانه‌‌داری سریلانکا، به  «دیلی‌نیوز» قدیمی‌ترین و پرتیراژترین روزنامه چاپ این کشور، گفت: گرفتن وام یک‌ونیم میلیارد دلاری از سوی ایران، کمک شایانی به این کشور کرده است.

ارزش برابری دلار با واحد پول کشور سریلانکا پس از اعلام اعطای این وام یک روزه 4 واحد افزایش یافته است به گونه‌ای که پیشتر، هر دلار معادل 114 روپیه سریلانکا بود و پس از آن هر دلار معادل 110 روپیه افزایش پیدا کرد.

فروش نسیه نفت و واردات چای با تعرفه گمرکی پایین، بخش دیگری از توافقات اقتصادی ایران و سریلانکاست که بر اساس توافق طرفین، ایران مبلغ حاصل از فروش نفت به سریلانکا را با تأخیر دریافت خواهد کرد و همچنین در مورد افزایش صادرات چای سریلانکا به ایران توافق شده است که سریلانکا سالانه ۳۰ هزار تن چای‌ به ایران صادر می‌کند که البته صادرات چای این کشور به ایران چندین برابر بیش از این میزان است.

وزیر خزانه‌‌داری سریلانکا سال گذشته در گفت‌وگوی خود با روزنامه دیلی نیوز در خصوص خرید نسیه‌ای نفت از ایران با اشاره به اینکه 70‌درصد تقاضای نفت این کشور به وسیله ایران تأمین می‌شود گفته است، اگر بخواهیم این میزان نفت را با قیمت کنونی آن خریداری کنیم مبلغی بالغ بر یک میلیارد دلار باید بپردازیم اما با توجه به اعتبارات گرفته شده از سوی ایران و تمدید آنها برای بازپرداخت فروش نفت باید گفت که سریلانکا سالانه یک میلیون دلار پس‌انداز می‌کند.

وام ۶۵ میلیون دلاری برای برق‌رسانی به مناطق روستایی نیز بخش دیگر توافقات اقتصادی دو کشور است.

البته ارتباطات اقتصادی با سریلانکا سرمایه‌گذاری در پالایشگاه این کشور را نیز باید اضافه کرد و هرچند که توسعه این پالایشگاه متوقف شده است و وزیر امور خارجه کشورمان دلیل آن را تخصیص نیافتن اعتبار از سوی طرف قرار داد که دولت سریلانکاست عنوان کرده بود و در واقع این کشور نسبت به پرداخت سهم اعتبار خود در پروژه نفتی با ایران بی‌اعتنا بوده است.

هرچند که تاکنون دستور کاری برای سفر منوچهر متکی وزیرامورخارجه کشورمان به سریلانکا اعلام نشده است و تنها به توافقات اقتصادی اشاره شده است اما تصوری بیش از گسترش مناسبات اقتصادی که البته بیشتر منفعتی را برای سریلانکا در پی داشته باشد نمی‌توان توقع داشت.

سریلانکا کشوری است همواره مورد توجه هند بوده است اما باید در نظر داشت که هرچند هند در مواردی با منطقه سیلان اختلافاتی دارد اما بیشتر واردات به این کشور را در دست دارد و حاضر نیست منافع خود را در این کشور بطور کامل به کشور دیگری واگذار کند.

بنابراین این تصور که سریلانکا می‌تواند عرصه رقابت با هند باشد و یا در صورت اختلاف نظر‌های سیاسی مانند آنچه که برخی افراد در دولت به تأثیر‌پذیری هند از آمریکا می‌خوانند و یا مسائل مربوط به تأمل پیوستن هند به پروژه خط لوله صلح، می‌توان از سریلانکا برای تحت تأثیر قرار دادن منافع این کشور استفاده کرد چندان ممکن به نظر نمی‌رسد.