آذرجزایری: در شرایط موجود به کارگیری سیاست هوشمندانه از سوی ایران در راستای افزایش همکاری منطقه انرژی، تامین کننده منافع ملی و بینالمللی کشور خواهد بود. امروزه، هرچند قدرتهای استکباری در جهت منزوی کردن ایران در حوزه انرژی تلاش فراوانی را به عمل میآورند پیش دستی ایران جهت حضور در برخی میادین و کنسرسیومها (مانند میدان شاه دنیز، میدان لنکران- تالش و خط لوله گاز طبیعی باکو - تفلیس - ارزروم آذربایجان) مانع از مشارکت شرکت آمریکایی در این پروژهها شده است.
چراکه ایران به دلیل دشوار بودن نحوه برداشت از میادین خود از نیروی انسانی متخصصی بهره مند است که بسیاری از شرکت های بزرگ نفتی و کشورهای نفتی در تلاشند تا این متخصصان را در شرکت های خود جذب کنند. در حالیکه ایران به راحتی می تواند با صدور نیروی انسانی علاوه بر ارز آوری برای کشور حضور خود را در میادین نفتی منطقه تقویت بخشد.
بنابراین بهتر است با تقویت روابط انرژی محور با کشورهای همسایه و مشارکت در فعالیتهای توسعه، تولید، پالایش و انتقال یا تزانزیت نفت و گاز، در راستای خنثیسازی نفوذ رو به گسترش آمریکا در کشورهای منطقه و حفظ جایگاه ایران در معادلات انرژی جهان اقدام شود.
آنچه مسلم است، منطقه مزبور با مرکزیت ایران، در آینده نیز سهم عمدهای از تأمین انرژی جهان را ایفا خواهد کرد. بنابراین حضور و نفوذ در بخش انرژی کشورهای منطقه به مثابه کنترل سهم عمدهای از منابع انرژی جهان خواهد بود. براساس اطلاعات ارائه شده، شرکتهای آمریکایی با حضور در کشورهایی با منابع غنی نفت و گاز مانند عربستان سعودی، عراق، قطر، امارات، قزاقستان، آذربایجان، و ترکمنستان نقش خود را در آینده بازار انرژی جهان بیش از پیش تثبیت خواهندکرد.
آمریکا در سال 2011 پس از عربستان سعودی و روسیه با تولید روزانه 7.8 میلیون بشکه نفت خام سومین تولیدکننده نفتخام و با مصرف روزانه 18.8 میلیون بشکه بزرگترین مصرفکننده نفت خام جهان بوده است.
باتوجه به ذخایر اندک نفت خام آمریکا (رتبه 29ام جهان) و در راستای تأمین امنیت عرضه انرژی، شرکتهای آمریکایی حضور چشمگیری در کشورهای نفتخیز جهان دارند.
نگاهی گذرا به صنایع نفت و گاز کشورهای نفتخیر حوزه خلیج فارس و دریای خزر نیز مؤید این موضوع است. شرکتهای آمریکایی هماکنون در 41 پروژه در کشورهای مزبور فعالیت دارند که از این تعداد، 27 پروژه مربوط به تولید نفت و گاز، 6 پروژه LNG ، 3پروژه خط لوله، 1 پروژه پالایشگاهی و 4 پروژه در حوزه پتروشیمی است.
در حال حاضر از مجموع 9 پروژه از 27 پروژه تولید نفت خام و گاز طبیعی در مجموع روزانه 2.73 میلیون بشکه نفت خام و سالانه16.3 میلیارد متر مکعب گاز طبیعی تولید میشود که با تکمیل فرآیند توسعه تمامی این پروژهها این میزان حداقل تا 8 میلیون بشکه نفت و 36 میلیارد متر مکعب گاز طبیعی افزایش خواهد یافت. ظرفیتهای نهایی 6 پروژه LNG ، 91میلیارد متر مکعب و ظرفیت واحدهای پتروشیمی نیز در مجموع 3.59 میلیون تن است.
لازم به ذکر است که این میزان تا سال 2015 به 4.4میلیون تن افزایش خواهد یافت.
در حوزه دریای خزر، خطوط لوله نفت خام CPC و BTC به ترتیب با ظرفیت انتقال 800 هزار و یک میلیون بشکه نفت خ ام در روز، نفت خام قزاقستان و آذربایجان را به سمت اروپا انتقال میدهند. در حوزه خلیجفارس پروژه دلفین انرژی با ظرفیت 20 میلیارد متر مکعب، گاز قطر را به امارات و عمان انتقال میدهد. شرکتهای آمریکایی در هر یک از سه خط لوله فوق سهامدار هستند.
حضور آمریکایی ها درخلیجفارس
در راستای روابط سیاسی و اقتصادی گسترده آمریکا با کشورهای حاشیه خلیجفارس، شرکتهای نفتی آمریکایی در فعالیتهای بالادستی پایین دستی نفت خام و گاز طبیعی این کشورها بالاخص عربستان، عراق و قطر که در مجموع بیش از 26.2 درصد ذخایر نفت خام و17.6درصد ذخایر گاز طبیعی جهان را در اختیار دارند، حضور چشمگیری دارند.
از مهمترین شرکتهای آمریکایی فعال در حوزه خلیجفارس میتوان به شرکتهای شورون، کونو کوفیلیپس، اکسون موبیل و اکسیدنتال پترولیوم، اکسون موبیل و اکسیدنتال پترولیوم اشاره کرد.
بهطور کلی شرکتهای آمریکایی در منطقه خلیج فارس در 20 پروژه اکتشاف، توسعه و تولید نفت و گاز فعالیت دارند. از 5 پروژه در حال تولید در مجموع روزانه 920 هزار بشکه نفت خام تولید میشود و با تکمیل فرآیند توسعه میادین موجود و جدید این میزان تا 4.37 میلیون بشکه در روز افزایش خواهد یافت.
از جمله مهمترین میادین در حال توسعه با مشارکت شرکت آمریکایی، میادین زبیر و قرنهغربی در عراق هستند که پیشبینی میشود تولید آنها در مجموع به 3.45 میلیون بشکه در روز برسد.
شرکتهای آمریکایی همچنین در 6 پروژه LNG، یک پروژه پالایشگاهی، 4 پروژه پتروشیمی و یک پروژه خط لوله انتقال گاز مشارکت عمده دارند. ظرفیت نهایی پروژةهای LNG موردنظر 375 هزار بشکه در روز، پروژههای پتروشیمی 3.95 میلیون تن در سال و خط لوله انتقال گاز 20 میلیارد متر مکعب در سال است.
ردپای آمریکایی ها در عراق
کشور عراق به لطف ذخایر قابلتوجه نفت خام و امکان افزایش تولید، همواره موردتوجه شرکتهای نفتی بینالمللی بوده و شرکتهای آمریکایی نیز از این قاعده مستنثی نیستند. در سالهای اخیر دولت عراق برای توسعه میادین نفت و گاز خود اقدام به برگزاری مناقصات متنوعی کرده که با استقبال شرکتهای بینالمللی مواجه شد. در دور اول مناقصات، شرکت اکسون موبیل (60درصد سهام) برنده مناقصه توسعه فاز اول میدان قرنهغربی شدند که براساس برنامه روزانه2.325میلیون بشکه نفت خام از فاز اول این میدان تولید خواهد شد. شرکت اکسیدنتال پترولیوم نیز به همراه کنسرسیومی شامل شرکتهای Eni ایتالیا، Kogas کرهجنوبی و Sinopec چین برنده توسعه میدان نفتی زبیر در استان بصره شدند که براساس برنامه تولید آن به روزانه1.125میلیون بشکه خواهد رسید. همچنین شرکت ماراتن اوریل نیز در 4 بلوک اکتشافی در منطقه کردستان عراق فعالیت دارد. بهطور کلی شرکتهای آمریکایی به همراه شرکای خود از میادین نفتی عراق بالغ بر3.4 میلیون بشکه نفت خام تولید خواهند کرد.
ردپای آمریکایی ها در کویت
کشور کویت از ذخایر و سطوح تولید قابلتوجه به نفت خام برخوردار است که به دلیل مصرف داخلی اندک، روزانه مقادیر قابلتوجهی نفت خام تولیدی خود را صادر میکند. از این رو شرکتهای بینالمللی مایل به فعالیت در این کشور نفتخیر هستند.
شرکت شورن آمریکا یکی از این شرکتهاست که از سال 1949 رهبری کنسرسیوم تولید نفت خام از منطقه مرزی عربستان و کویت را با تولید روزانه 100 هزار بشکه در اختیار دارد. در سال 2009 این شرکت قرارداد خود با کشور کویت را به مدت 30 سال دیگر تمدید کرد. این شرکت از 3 میدان وفرا، فواریس جنوبی و امقدیر جنوبی در منطقه مزبور روزانه 103 هزار بشکه نفت خام تولید میکند. شورون همچنین علاوه بر رهبری کنسرسیوم اکتشاف و توسعه میادین منطقه شمال کویت، طی قراردادی با شرکت ملی نفت کویت (KNPC) در زمینه بهبود کیفیت محصولات پالایشی پالایشگاهی شعیبا، مینا عبدالله و مینا آلاحمدی با این شرکت همکاری می کنند.
ردپای آمریکایی ها در عربستان
کشور عربستان به عنوان بزرگترین تولیدکننده نفتخام جهان همواره موردتوجه ایالات متحده امریکا بوده و در دهههای گذشته روابط سیاسی و اقتصادی گستردهای بین این دو کشور برقرار شده است. برای همین است که با وجود عدم حضور گسترده شرکتهای خارجی در بخش نفت و گاز عربستان به ویژه ممنوعیت فعالیت در بخش بالادستی نفت خام، شرکتهای آمریکایی حضور قابلتوجهی در صنابع نفت و گاز این کشور دارند.
شرکت شورن، به عنوان تنها شرکت نفتی خارجی فعال در بخش بالادستی نفت عربستان سعودی از سال 1949 رهبری کنسرسیوم تولید نفت خام از منطقه مرزی عربستان و کویت را برعهده دارد. علاوه بر
این شرکت Saudi Chevron Phillips که مجتمع پتروشیمی al-Jubail با ظرفیت 2.5 میلیون تن در سواحل خلیجفارس را در اختیار دارد، بهطور مشترک تحت مالکیت شرکت Chevronphil-lips Chemical و گروه سرمایهگذاری صنعتی عربستان (SIIG) قرار داشته و 50درصد سهام شرکت Chevron Philips Chemical نیز در اختیار شرکت کونوکوفیلیپس است. شرکت شورون بخشی از سهام مجتمع تولید مواد اولیه شیمیایی Saudi Polymeps واقع در al-Jubail را نیز در اختیار دارد. همچنین شورون به عنوان یکی از بزرگترین خریداران نفتخام عربستان، نفتخام این کشور را براساس قراردادی با شرکت آرامکو جهت عرضه به پالایشگاههای خود خریداری می کند. شرکت اکسونموبیل نیز سرمایهگذاری قابل توجهی در بخش پاییندستی نفت و گاز عربستان سعودی انجام داده که مهمترین آنها سرمایهگذاری مشترک50درصدی با شرکت آرامکو در پالایشگاه 375هزار بشکه ای Samref و مشارکت 50درصدی با شرکت SABIC در پتروشیمی Yampet در شهر ینبوع به ظرفیت1.7میلیون تن در سال است. این شرکت همچنین رهبر کنسرسیوم پروژه توسعه گاز منطقه دریای سرخ عربستان است.
ردپای آمریکایی ها در امارات
امارات متحده عربی به لطف ذخایر سرشار نفتخام خود، سطح تولید و صادرات قابل توجهای دارد. این پتانسیل به همراه وجود زیرساختهای مناسب فعالیت، شرکتهای بینالمللی نفتی را به حضور در بخش نفت و گاز این کشور ترغیب کرده است. شرکت کونوکوفیلیپس آمریکا 40درصد سهام پروژه توسعه میدان گازی Shah به ظرفیت تولید 28 میلیون مترمکعب در روز را در اختیار دارد و 60درصد باقیمانده نیز در اختیار شرکت اماراتی GASCO زیرمجموعه شرکت ملی نفت ابوظبی (ADNOC) است. شرکت اکسون موبیل نیز در دو کنسرسیوم بالادستی دریایی امارات متحده عربی سهام دارد. این شرکت9.5 درصد سهام کنسرسیومی به رهبری شرکت بهرهبرداری نفت خشکی ابوظبی (ADCO) با تولید روزانه بالغ بر 130هزار بشکه نفتخام و همچنین 28درصد سهام میدان عظیم Zakum بالا را با تولید روزانه 550هزار بشکه نفتخام در اختیار دارد.
اکسونموبیل بزرگترین عرضهکننده روغن صنعتی در امارات نیز است. شرکت اکسیدنتال در سال 2008 با پردات 550 میلیون دلار به شرکت ملی نفت ابوظبی 100درصد امتیاز اکتشاف، توسعه و برداشت از دو میدان نفتی Rahman و Jam Yaphour را به دست آورد این شرکت24.5درصد سهام پروژه به شرکت اماراتی Mubadala پنجاه و یک درصد و TOTAL فرانسه (24.5درصد) تعلق دارد. پروژه دلفین انرژی با ظرفیت انتقال روزانه 56 میلیون مترمکعب گاز طبیعی (سالانه 20 میلیارد مترمکعب)، از تأسیسات گازی رأس لافان قطر آغاز شده و با عبور از امارات متحده عربی به کشور عمان میرسد.
ردپای آمریکایی ها در قطر
شرکتهای آمریکایی در 14 پروژه عمده نفت و گاز در قطر مشارکت دارند. شرکت اکسونموبیل در پروژههای قطر گاز 1 و 2 (10درصد سهام پروژه قطر گاز 1، 30درصد سهام فاز 4 و 18.3درصد سهام فاز 5 پروژه قطر گاز 2) و رأس گاز 1 و 2 و 3 (25درصد سهام رأس گاز 1، 30درصد سهام رأس گاز 2 و 30درصد سهام رأس گاز 3) مشارکت دارد که ظرفیت آنها به ترتیب 29.7 و 50.3میلیارد مترمکعب و در مجموع 8 میلیارد مترمکعب است. همچنین این شرکت در پروژههای گازی الخلیج 1 و 2 به ظرفیت روزانه 56 میلیون مترمکعب و Barzan با ظرفیت تولید آتی 48 میلیون مترمکعب در روز گازترش مشارکت دارد. شرکت کونوکوفیلیپس 30درصد سهام پروژه قطر گاز 3 را به همراه شرکتهای قطر گاز (68.5 درصد) و Mitsui (5.1درصد) در اختیار دارند. ظرفیت این پروژه 10.8میلیارد مترمکعب در سال است.
شرکت اکسیدنتال فعالیتهای اکتشاف و توسعه میادین نفتی دریایی الشرقی جنوبی و شمالی و الریان قطر را برعهده دارد. در سال 2011 تولید نفت این میادین به ترتیب 110 و 60هزار بشکه در روز بوده است. این شرکت همچنین 24.5 درصد سهام پروژه دلفین انرژی را نیز در اختیار دارد. دیگر شرکت آمریکایی، آنادارکو در بلوکهای 4 و 11 قطر (49درصد سهم) مشغول به انجام فعالیتهای اکتشافی است.
حضور آمریکایی ها در حاشیه دریای خزر
پس از فروپاشی شوروی سابق و استقلال کشورهای حاشیه دریای خزر، با توجه به ذخایر نفت و گاز این کشورها و همچنین استراتژی آمریکا مبنی بر حضور فعال در منطقه، شرکت های آمریکایی بهحضور در این کشورها علاقمند شدند و این شرکتها از اولین شرکتهای خارجی حاضر در کشورهای مزبور بودند.
در حالحاضر شرکت های آمریکایی در 7 میدان و 2 خط لوله انتقال نفتخام در حوزه دریای خزر فعالیت دارند. میدانهای تنگیز، کاراچاگانک، کاشقان و نورسلطان قزاقستان و ACG آذربایجان بهعنوان بزرگترین میادین حوزه دریای خزر به شمار میروند که شرکتهای آمریکایی در همه آنها سهامدار هستند. از سه میدان تنگیز، کاراچاگانک و ACG در مجموع روزانه 1.8میلیون بشکه نفت خام و 16.3میلیارد مترمکعب گاز طبیعی تولید میشود که با تکمیل فرآیند توسعه میادین فعلی و جدید، تولید نفت خام حداقل تا 3.8 میلیون بشکه در روز و تولید گاز طبیعی به 36 میلیارد مترمکعب افزایش مییابد. نکته قابل توجه ان است که بیشترین افزایش در تولید آتی نفتخام منطقه دریای خزر از ناحیه میادینی که شرکتهای آمریکایی در آنها سهامدار هستند، محقق خواهد شد.
امریکایی ها در ترکمنستان
شرکت اکسونموبیل در حوزه اکتشافی Nebitdag میدان Burum که اکنون در اختیار شرکت ایتالیایی انی است و همچنین پروژه Ga-rashhsyzlyk-2 حضور داشت. این شرکت در سال 2002 فعالیتهای خود را در ترکمنستان متوقف کرد، اما با روی کار آمدن دولت جدید ترکمنستان در سال 2006 و به دنبال رایزنیهای رئیسجمهوری ترکمنستان، در نهایت این شرکت در سال 2010 دفتر خود را در این کشور بازگشایی کرد و اعلام کرد که فعالیتهای اکتشافی خود را از سر خواهد گرفت. شرکت شورون نیز مذاکراتش را با دولت ترکمنستان درخصوص توسعه میدان یولاتان جنوبی ادامه میدهد.
آمریکایی ها در قزاقستان
شرکت اکسونموبیل به همراه شرکتهای ملی نفت قزاقستان (کازمونای گاز)، انی، توتال و شل هر کدام با سهم 16.81درصد، کونوکوفیلیپس با سهم 8.4درصد و اینپکس ژاپن با سهم 7.55درصد، سهام میدان عظیم کاشقان را در اختیار دارند. ذخایر کشف شده این میدان بین 9 تا 13میلیارد بشکه نفتخام برآورد میشود و انتظار میرود با تکمیل سه فاز توسعهای این میدان، تولید نفتخام آن به 1.2میلیون بشکه در روز تا سال 2016 افزایش یابد.
شرکت شورون 50دصد سهام شرکت TengizChevoil (مجری توسعه و بهرهبرداری از میدان تنگیز) را در اختیار دارد. مابقی سهام این شرکت در اختیار شرکتهای اکسونموبیل (25درصد)، کازمونایگاز (20درصد) و لوکآرکو روسیه (5درصد) است. در سال 2011 روزانه 450هزار بشکه نفتخام و 6 میلیارد مترمکعب گاز طبیعی از این میدان تولید شده است و براساس برنامه، تولید این میدان در انتهای سال 2014 به 1 میلیون بشکه در روز افزایش خواهد یافت. همچنین شرکت شورون 20درصد سهام شرکت بهرهبرداری نفت کاراچگانک (مجری میدان عظیم کاراچگانک در شمالغرب قزاقستان) که دارای Tcm1.2 ذخایر گاز طبیعی و بیش از 7 میلیارد بشکه ذخایر میعانات و نفت] است را در اختیار دارد. باقیمانده سهام شرکت در اختیار شرکتهای انی و بیجی (هرکدام 32.5) و لوکاویل (15درصد) است. تولید نفت خام این میدان در سال 2010 معادل 366 هزار بشکه در روز و تولید گاز طبیعی آن6.7 میلیارد متر مکعب در سال بوده است. براساس برنامه موجود، تولید نفت خام و گاز طبیعی این میدان در 10 سال آینده به بیش از 750 هزار بشکه در روز نفت خام و سالانه 18 میلیارد متر مکعب گاز طبیعی افزایش مییابد.
همچنین شرکت شورون 15 درصد سهام خط لوله 1570 کیلومتری انتقال نفت خام CPC که نفت خام قزاقستان را به بندر Novorossiysk روسیه در ساحل دریای سیاه منتقل میکند در اختیار دارد. این خط لوله از سال 2001 آغاز به کار کرده و ظرفیت فعلی آن 800 هزار بشکه در روز است که با اجرای برنامه توسعهای به 1.34 میلیون بشکه در روز افزایش مییابد.
شرکت کونو کوفیلیپس نیز در سال 2008 طی یک قرارداد مشارکت در تولید به ارزش 40 میلیارد دلار با شرکت کازمونایگاز و با مشارکت شرکت المابدله (با همکاری شل) توسعه میدان دریایی نور سلطان واقع در جنوب شهر اکتائو و در نزدیکی بندر Nuyk با ذخایر 4.65 میلیارد بشکه نفت خام را برعهده گرفت. سهام این شرکت از این میدان 24.5 درصد است.
آمریکایی ها در آذربایجان
شرکت شورون در عملیات توسعه و بهرهبرداری میدان بزرگ دریایی ACG آذربایجان با ذخایر برآورده شده 5 تا 6 میلیارد بشکه نفت خام حضور دارد. براساس گزارش شرکت بیپی (رهبر کنسرسیوم توسعه و بهرهبرداری میدان ACG) در سال 2011 روزانه یک میلییون بشکه نفت خام و 11 میلیون متر مکعب گاز همراه از این میدان تولید شده است. اعضای کنسرسیوم و سهام آنها عبارتند از بیپی (%34.1)، شورن (%10.3)، اکسون موبیل (%8) ، اینپکس (%10)، سوکار(%10)، استارتاویل (%8.6)، دوونانرژی (%5.6)، ایتوک (%3.9)، هسانرژی (%2.7) و TPAO ترکیه (%6.8).
شرکت شورن 8.9 درصد سهام خط لوله انتقال نفت خام باکو - تفلیس - جیحان (BTC) را نیز در اختیار دارد. ظرفیت فعلی این خط لوله روزانه یک میلیون بشکه است که نفت خام میدان ACG آذربایجان و همچنین بخشی از نفت خام قزاقستان را به بندر جیحان ترکیه در سواحل مدیترانه انتقال میدهد. شرکت کونو کوفیلیپس نیز 2.5 درصد سهام این خط لوله را در اختیار دارد.
شرکت اکسون موبیل علاوه بر میدان ACG، 15درصد سهام کنسرسیوم توسعه میدان Ayaz-Alov - sharg واقع در آبهای عمیق جنوب میدان شاه نیز با مشارکت شرکتهای سوکار آذربایجان (40درصد)، و بیپی (15درصد)، استاتاویل (15درصد)، TPAO ، 10 درصد و انکانا (5درصد) را در اختیار دارد. مطالعات زمینشناسی و لرزهنگاری میدان مزبور انجام شده است، اما با مخالفت ایران شرکت بیپی برنامه توسعه میدان را متوقف کرده است. شرکت پنزویل آمریکا نیز سهامدار 45 درصد سهام شرکت بینالمللی نفت کاسپین (CIPCO) - مجری توسعه میدان قرهباغ با ذخایر 620 میلیون بشکه نفت خام است.
/22131
نظر شما