ایرانیان در کشور عمان / گذرنامه ات چقدر می ارزد؟

صنعت نفت یکی از مهم ترین قسمت هایی است که متخصصین ایرانی در قالب شرکت های نفتی بین المللی امکان حضور در این کشور عربی حاشیه ی خلیج فارس و دریای عمان را پیدا می کنند. تجربه ی فراوان و قدیمی صنعت نفت در ایران برای شرکت های نفتی فعال در عمان جذابیت ایجاد می کند تا از نیروی کار ایرانی استفاده کنند.

میزان حقوق و مزایا در کشورهای این منطقه علاوه بر توانایی های فردی، سابقه ی کاری، مهارت و تخصص، به اینکه دارنده ی گذرنامه ی کدام کشور جهان هستید هم بستگی دارد. همچنین محل تولد شما در گذرنامه می تواند گاهی کارهای اداری شما را آسان و گاه مشکل کند. البته دلایل قانع کننده ای هم برای این موضوع وجود دارد.
فرض کنید که شما به عنوان مدیر ارشد یک شرکت پیمانکار ساختمانی بین المللی، دو مهندس در استخدام خود دارید که یکی از آنها دارنده ی پاسپورت فرانسوی است و دیگری ایرانی و هر دوی آنها به لحاظ کاری در یک سطح قرار دارند؛ سوال اینجاست که آیا باید حقوق و مزایای این دو نفر در یک سطح باشد یا نه؟ جواب این است که به احتمال زیاد در یک سطح نخواهد بود چرا که مهندس دارنده ی گذرنامه ی فرانسوی را می توان در کمترین زمان به هر کشور دیگر دنیا که برای تجارت و کار شما لازم باشد برای ماموریت بفرستید اما دارنده ی گذرنامه ی ایرانی برای رفتن به اغلب کشورهای جهان نیاز به ویزا دارد که در بسیاری موارد مراحل اخذ آن طولانی است.

تحریم های اخیر بر علیه ایران به نحو قابل ملاحظه ای‌ بر زندگی و کار ایرانیان مهاجر اثر گذاشته است. این روزها برای شاغلین ایرانی خارج از کشور در شرکت های بین المللی انتخاب های زیادی وجود ندارد و خروج از شرکت در موارد بسیاری به خروج از آن کشور و بازگشت به ایران منتهی خواهد شد. بازگشت به ایران برای بسیاری از ایرانیان به ویژه زمانی که مدت طولانی از اقامت ایشان در خارج از کشور گذشته باشد کار آسانی نیست چرا که ایرانی خارج نشین به احتمال زیاد بعد از مدتی ارتباطات کاری خود در بازار کار ایران را از دست خواهد داد پس بهترین راه برای ایرانی شاغل به کار در خارج از کشور که گذرنامه ی ایرانی در دست دارد مماشات و مدارا با کارفرمای خویش و قبول این واقعیت است که قدرت چانه زنی آنچنانی نخواهد داشت.
موضوع تعیین حقوق بر اساس گذرنامه فقط اثرگذار بر ایرانی ها نیست. مثلا دو کارمند پاکستانی و انگلیسی را در نظر بگیرید که در یک شرکت در کشورعمان مشغول به کار هستند باز هم به آسانی می شود دریافت که کارمند انگلیسی از امتیازات بیشتری نسبت به همتای پاکستانی خود در شرکت برخوردار است چرا که برای کارمند پاکستانی ده ها و صدها بدیل وجود دارد اما برای کارمند انگلیسی نمی توان به راحتی جایگزین پیدا کرد. بسیاری از مشاغل نیاز به مواجهه ی مستقیم کارمند با مشتری در محل کار را دارد و یک شکل و شمایل اروپایی برای صاحبان یا مدیران ارشد شرکت ممکن است جذاب تر به نظر بیاید و راحت تر با مشتری ارتباط برقرار کند.

ارائه ی گذرنامه ی ایرانی یا پاسخ Iran در جواب به سوال Where are you from در برخی موقعیت ها در عمان و کشور های منطقه می تواند امتیاز هم محسوب شود. ایران نامی است که همواره در سرفصل یا متن اخبار رسانه ها در منطقه و جهان حضور دارد و بسیاری علاقمند هستند که با ایرانیان در مورد آن اخبار صحبت کنند.
می شود ادعا کرد که اغلب عمانی ها به ایرانی ها با دیده ی احترام نگاه می کنند و هرگز بی حرمتی در حق ما روا نمی دارند. یک بخش از این علاقمندی به اشتراکات دینی، تاریخی، جغرافیایی و فرهنگی باز می گردد و بخش دیگری هم به اتفاقات روز مره ی سیاسی مربوط است.
افکار عمومی در کشور های منطقه با توجه به اتفاقات دهه ی گذشته به خصوص در ماجراهای حمله به عراق و افغانستان به نفع غرب و آمریکا نیست و به همین دلیل می توان گفت اکثریت مردم منطقه ی خاور میانه و شمال آفریقا در تقابل ایران و قدرت های جهانی از ایران حمایت می کنند. "احمدی نژاد" نامی است که در چند سال گذشته با فراز و نشیب در زمره ی چهره های محبوب سیاسی در این منطقه بوده است. حتی انتخاب "حسن روحانی" در انتخابات اخیر ریاست جمهوری کشورمان به عنوان سیاستمدار اهل اعتدال و تدبیر نیز با استقبال افکار عمومی این منطقه مواجه است. آنچه که می تواند برای ایرانی های مهاجر در این منطقه نگران کننده باشد شعله ور شدن اختلافات مذهبی شیعه و سنی به خاطر در گیریهای سوریه است اما می توان گفت در کشور عمان به خاطر حاکمیت اعتدال دینی و مذهبی و همچنین روابط خوب و دیرینه ی سیاسی با کشورمان، ایرانیان به خاطر ایرانی بودنشان تحت فشار حاکمیت و مردم قرار نخواهند داشت.

آدم مهاجر ایرانی وقتی برای کار در یک شرکت خارجی بار سفر به خارج از ایران را می بندد و روز اول وارد آن شرکت می شود یک چیز را به خوبی در می یابد و آن اینکه اینجا دیگر خبری از حمایت های مرسوم در شرکت های وطنی نیست و باید به سختی کار کرد تا دوام آورد. وقتی شما در کشور و شهر خود مشغول به کار هستید احتمالا فرد یا افرادی وجود دارند که در مواقع بحرانی به نوعی دستگیر شما باشند و کمک کنند اما وقتی به خارج از ایران می روید و در شرکتی با ملیت های مختلف مشغول به کار می شوید درمی یابید که دیگر خبری از آن حمایت ها نیست.

با وجود الزام دولت عمان در اجرای برنامه ی "عمانی سازی " یا Omanization نیروی انسانی شرکت ها که آنها را ملزم می کند گاه تا هشتاد درصد نیروهایشان را از داوطلبان کار محلی استخدام کنند اما هنوز نیروی کار هندی، پاکستانی، فیلیپینی و بنگالی از ساده ترین مشاغل تا بالاترین رده های مدیریتی در این کشور حضور دارند و معمولا اولین رقیب نیروی کار ایرانی در یک شرکت مستقر در عمان هندی ها هستند.
هندی ها خود برای شرح حضورشان در تمام نقاط جهان داستان جالبی درست کرده اند؛ نقل است که وقتی "آرمسترانگ" از کره ی ماه به جهان اعلام کرد که به عنوان اولین انسان قدم بر این کره گذاشته ناگهان دستی از پشت سر بر شانه ی او می زند سپس آرمسترانگ حیران به عقب بر می گردد و با یک هندی از اهالی ایالت "کرلا" مواجه می شود که با اشاره به قهوه خانه ی محقرش در نزدیکی فرود سفینه ی "آرمسترانگ" پیشنهاد قهوه به او می دهد با این سوال که: "با شیر یا بدون شیر"؟!

مشهور است که هندی ها در محیط کار بسیار حامی یکدیگر هستند. اگر قرار بر پرکاری، سخت کوشی و انضباط باشد چیزی کم نمی آورند. آنها در کل به ساکنین کشورهای حوزه ی خلیج فارس به عنوان آدم هایی نگاه می کنند که برای پیشرفت، آبادانی و گذران امور روزمره به کمک فکری و بازوی نیروی کار هندی نیاز مبرم دارند.
البته از دیگر کشورهای آسیای دور هم فراوان در کشور عمان حضور دارند که گاهی تشخیص آنها از همدیگر کار آسانی نیست.

یک مهندس یا پزشک ایرانی در کشور خود از حداقل هایی برای زندگی برخوردار بوده که برآورده شدن همه ی آنها در یک شرکت یا بیمارستان در کشور عمان در رقابت با نیروی کار هندی و و سایر ملیت های آسیای جنوب شرقی شاید قابل فراهم شدن نباشد.
هندی ها در اغلب شهرهای عمان مدارس بزرگ خود را دارند و از این بابت دچار مشکل نمی شوند همین موضوع این امکان را به ایشان می دهد که در هر زمان که به کشور خود بازگشتند فرزندانشان بتوانند بدون مشکل خاصی ادامه ی تحصیل دهند.
سفارت خانه ی هند در عمان فقط محل انجام امور دیپلماتیک یا خدمات گذرنامه ای نیست. سفارت هند به عنوان یک مرکز مهم فرهنگی برای هندی ها عمل می کند. دعوت از هنرمندان، مشاهیر، سخنرانان، گروه های موسیقی و رقص هندی از برنامه های عادی سفارت هند برای شهروندان هندی مقیم عمان است.

از ملیت های جدید که اخیرا در عمان زیاد دیده می شوند اهالی کشور ترکیه هستند که به واسطه ی حضور قدرتمند و پردامنه ی شرکت های بزرگ ترک در عمان به این کشور مهاجرت کرده اند. ترک ها به عمان به عنوان یک فرصت بزرگ نگاه می کنند و بسیار در جلب اعتماد کارفرمایان عمانی کوشیده اند کما اینکه توانسته اند در پروژه های بزرگ زیر بنایی عمان همچون توسعه ی شبکه ی راه ها و فرودگاه های این کشور برنده ی قرارداد های بزرگی شوند. برای مثال ارزش کل طرح توسعه ی فرودگاه مسقط حدود چهار میلیارد دلار است که بخش مهمی از آن توسط یک شرکت مشارکتی که یک طرف آن ترک ها هستند، در حال انجام است. ترک ها در یکی از اولین اقدامات خود مرکز تجاری ترکیه در عمان را تاسیس کردند که معادل ایرانی آن با وجود حضور بسیار قدیمی تر تجار و بازرگانان ایرانی هنوز به سرانجامی نرسیده است.

شرکت های ایرانی در زمینه های راه و ساختمان و نیروگاه و چند زمینه ی دیگر در کشور عمان حضور دارند که به خاطر تحریم ها و سایر مشکلات نتوانسته اند موفقیت چشمگیری کسب کنند که تضمین کننده ی حضور طولانی مدت ایشان در این کشور باشد.
ایرانی ها در زمینه های فردی و شرکت های کوچک حضور به مراتب قوی تر و بهتری دارند یکی از این زمینه های فردی حضور هنرمندان ایرانی در هنرهای ایرانی - اسلامی همانند تذهیب، منبت کاری، کاشی کاری، گچ کاری، نقوش اسلامی ... است. هنرهای ایرانی - اسلامی بسیار مورد علاقه ی مردم و به ویژه مقامات عمانی است و به همین دلیل کار هنرمندان ایرانی در این کشور از رونق خوبی برخوردار است آنها به راحتی با هنرمندان کشورهای دیگر منطقه می توانند رقابت کنند و مطمئن باشند که برنده ی مناقصات خواهند بود.

انگلیسی ها در این کشور حضور دیرینه دارند. آنها به طور عمده در مشاغل بالای مدیریتی در این کشورعربی حضور فعال داشته و دارند. برخی از ایشان از بیش از بیست سال پیش درعمان کار و زندگی می کنند و از اقامت خود راضی هستند. درمیان هندی ها هم فراوان هستند کسانی که از چند دهه پیش در این کشور زندگی می کنند والبته تعداد محدودی از ایرانی ها هم سابقه ی اقامت دیرین در این کشور را دارند. درآمد خوب، احساس امنیت و آسایش، آب و هوای قابل تحمل، طبیعت متفاوت و گوناگون، مردمان نرم خو و آرام، اقتصاد رو به توسعه و پایدار با نوسانات کم، سیستم آموزش و بهداشت قابل قبول ... از جمله نکاتی هستند که باعث اقامت طولانی مهاجران در سلطنت عمان می شوند.

اخذ اقامت دائم در این کشور تابع شرایط پیچیده و سختی است که به راحتی میسر نیست و به همین دلیل حتی اقامت چند دهه ای در این کشور به خودی خود منجر به اخذ تابعیت یا اقامت دائم برای مهاجران نخواهد شد.

لباس مردان و زنان عمانی ویژه ی این سرزمین است و با بقیه ی کشورهای همجوار خود تفاوت دارد به طوری که عمانی ها به راحتی از طریق لباس قابل شناسایی هستند. البته لباس تمام کشورهای عربی در کلیات و جزئیات با هم تفاوت دارند اما لباس عمانی ها به طورعمومی با دیگر لباس های رسمی و معمولی عربی تفاوت دارد.

شاید یادگیری زبان عربی برای هیچ ملیتی به اندازه ی ایرانی ها ساده تر و راحت تر نباشد وجود حروف الفبای اغلب مشترک و تاریخ و جغرافیای درهم تنیده، خط یکسان، کلمات و عبارات مشابه و مترادف همه حکایت از این دارد که ایرانی باید این زبان را به سرعت فرا بگیرد اما در عمل چنین نیست!
کارگران ساده ی هندی، پاکستانی و بنگالی در ارتباط با کارفرمایان عمانی خود به راحتی و سرعت زبان عربی را فرا می گیرند، همین طور است در مورد تکنسین ها و طبقه ی متوسط مهاجر از کشورهای جنوب شرقی آسیا که سریع و راحت عربی را یاد گرفته و صحبت می کنند چرا که برای راحتی و سرعت انجام امور در محل کار به آن نیاز مبرم دارند. حتی دیده شده دو نفر هندی از دو ایالت مختلف هند با زبان های کاملا متفاوت برای ارتباط با یکدیگر در این کشورعربی صحبت می کنند اما کمتر دیده ام که ایرانیان مهاجر در ده سال گذشته که در شرکت های مختلف کارمند هستند زبان عربی را به سرعت فرا گیرند و قادر به صحبت کردن باشند. برای این موضوع دلایل زیادی قابل تصور است که البته اصلی ترین آن عدم نیاز به صحبت به زبان عربی است به خاطر حضور پررنگ زبان انگلیسی در کار، تجارت، صنعت ... نزدیک به همه ی عمانی های شاغل به کار در شرکت های تجاری و فنی، انگلیسی را به خوبی صحبت می کنند و عمده ی تحصیل کردگان عمانی در حد خوب و بسیار خوب انگلیسی می دانند. دلیل دیگر آن هم به نظرم یک نوع مقاومت در فراگیری این زبان مهم توسط ایرانی هاست. شاید اغراق نباشد اگر گفته شود که گاهی هموطنان ایرانی تلاش می کنند که به زبان عربی صحبت نکنند و اصرار بر استفاده از زبان انگلیسی می کنند. در عمان حتی در خانواده های نه چندان متمکن عمانی نیز به خاطر حضور چشمگیر مستخدمین فیلیپینی که وظیفه ی عمده اشان نگهداری و بزرگ کردن فرزندان متعدد خانواده است زبان انگلیسی جریان دارد. این مستخدمین به نوعی دایه ی بچه ها هستند و از کودکی با فرزندان خانواده به انگلیسی و کمی هم عربی حرف می زنند. اما ایرانیان شاغل در مشاغل آزاد هم به علت نیاز به سهولت و سرعت در برقراری ارتباط به خوبی زبان عربی را صحبت می کنند و بسیار درست تر و فصیح تر از دیگر ملیت ها هم حرف می زنند.
خوشبختانه یکی از امتیازات سفیر جدید کشورمان در سلطنت عمان تسلط ایشان به زبان عربی است که موجبات برقراری ارتباط آسان تر و راحت تر با مقامات این کشور خواهد شد.

اشتراکات فراوان لغات زبانهای عربی و فارسی گاهی اعتماد به نفس بیش از حد هم به ما ایرانیان می دهد به گونه ای که گاهی فکر می کنیم با به کار بردن آن کلمات مشترک می توانیم ارتباط برقرار کنیم غافل از اینکه کلمات مشترک الزاما معنای یکسان در دو زبان را ندارند.
مثلا کلمه ی "استثمار" را در نظر بگیرید. در زبان فارسی این کلمه کاملا بار منفی دارد و به معنای "بهره کشی" استفاده می شود اما در زبان عربی معنی آن "سرمایه گذاری" است که مفهومی مثبت دارد. حالا اگر بدون اطلاع از این موضوع یک ایرانی تازه وارد به یک کشور عربی که برای سرمایه گذاری رفته است در طی صحبت متوجه شود که از او می پرسند که آیا برای استثمار به آنجا رفته و او برآشفته شود، چه وضعی پیش خواهد آمد؟!

ادامه دارد...