زهرا تالانی:به نظر می رسد که سازمان محیط زیست نتوانست در این دوره در برابر وزارتخانه هایی که تخریب محیط زیست را با طرح های خود داشتند برخورد کند و حتی نتوانست سوخت یورو 4 را برای خودرها اجباری کند.برای بررسی عملکرد این سازمان به سراغ دلاور نجفی، معاون محیط طبیعی سازمان محیط زیست در دولت نهم رفتیم.مشروح گفت وگو را می خوانید:
ابتدا به طور کلی بفرمایید که چه ارزیابی از وضعیت محیط زیست در دولت آقای احمدی نژاد دارید؟
من تاریخچه محیط زیست کشور را به دو دوره سنتی و مدرن تقسیم می کنم، دوره سنتی تا پایان دولت آقای هاشمی می دانم و آقای منافی هم در همین دوره سنتی بود و روش های سازمان برمبنای سنتی بود.اما از زمان خانم دکتر ابتکار رویکرد سازمان از سنتی خارج شد.تغییرات در ساختار و روش های حفاظت و نگاه به توسعه مدرن بود، در دولت نهم و دهم هم ادامه پیدا کرد اما اختلافی در محیط زیست دولت نهم و دهم وجود دارد. اگر یک نگاهی به عملکرد سازمان داشته باشد متوجه می شوید که در زمان آقای هاشمی خیلی مطرح نبود و آقای منافی را زیاد نمی دیدیم.در زمان خانم ابتکار جایگاه محیط زیست در دولت محکم بود.
در دولت احمدی نژاد ما شاهد سفرهای استانی بودیم که مصوباتی به تصویب می رسید و گاهی 250 مصوبه در یک نشست به تصویب می رسید.در سفرهای اول برخی مصوبات در حوزه راه،نفت،صنعت ومعادن و کشاورزی با محیط زیست تداخل پیاد می کرد اما باید توجه داشت این مصوبات در فضایی تصویب می شد که استاندار،امام جمعه و نماینده ولی فقیه،نمایندگان مجلس هم حضور دارند در این شرایط که فضا سنگین بود کسی جرات نفس کشیدن نداشت.برای همین سخت می شد با مصوباتی که رویکرد تخریبی برای محیط زیست داشت مخالفت کرد.با اینحال ما در دولت نهم در مقابل بسیاری از خواسته های مغایر با محیط زیست دولتمردان ایستادگی و مقاومت کردیم اما این مقاومت در دولت دهم وجود نداشت و مدیران حوزه محیط زیست همسو و همسان با خواسته های وزرا و دولت مردان حرکت کردند و تخریب محیط زیست را پذیرفتند .برای همین در دولت نهم که من هم بودم و خانم دکتر جوادی رئیس بودند من از عملکرد سازمان دفاع می کنم که وقت و هزینه زیادی برای برخی مصوبات انجام داد.مثل کنار گذر انزلی،جاده ابر،پالایشگاه میانکاله و اکتشاف نفت در پارک ملی کویر که به هیچ وجه ما کوتاه نیامدیم.
بنابراین شما معتقدید که عملکرد دولت نهم در زمینه محیط زیست موفق تر از دولت دهم بود؟
من اعتقاد دارم در حوزه محیط زیست دو شاخص را باید برای ارزیابی در نظر بگیریم یکی جلوگیری از تخریبها و یکی هم پروژه های حفاظتی.ما در سازمان موظفیم از لایه زیست گاه و گونه و ژن جلوگیری از تخریبها محافظت کنیم.یعنی دو رویکرد،یکی رویکرد اثباتی که حفاظتها ست و دیگری سلبی که جلوگیری از تخریبهاست.در این زمینه من به دولت نهم نمره 16 می دهم.در حوزه اثباتی در دولت نهم ما نزدیک به حدود 20 منطقه حفاظت شده اضافه کردیم و از حدود 7 درصد به 8.5 رساندیم که 19 منطقه در یک مصوبه بود.این در شرایطی انجام شد که ما شورای عالی حفاظت محیط زیست را نداشتیم و باید شخصا در کمیسیون زیربنایی دولت که وزرای صنعت ومعادن و تجارت،جهاد کشاورزی،نیرو،راه و نفت عضو بودند و جلوی برخی پروژه های آنها را گرفته بودیم تاییدیه می گرفتیم که کار خیلی سختی بود.اما پیشرفتی که در ایجاد پادگانهای حفاظت محیط زیست داشتیم وارتقای برخی فعالیتها در این پاسگاهها باعث شد امکانات خوبی در اختیارشان باشد . البته کافی نبود و ما باید حدود 12 هزار محیط بان داشتیم اما کمتر بود و حدود 2 هزار نفر بود.
به هرحال ما سعی کردیم مناطق حفاظت شده را از تخریب محافظت کنیم.من اعتراف می کنم و از مردم هم عذر خواهی می کنم که ما هم زیاد نتوانستیم اقدامات خوبی در محیط زیست انجام دهیم که این نتوانستن هم دلایل زیادی داشت.برخی جاها واقعا اشتباه کردیم و نباید اجازه تخریب می دادیم اما دادیم.برخی جاها هم زورمان نمی رسید مثل وزارت نفت که در برخی جاها پای شورای عالی امنیت ملی یا رئیس جمهور را وسط می کشید.در بحث گونه ها کارهای خوبی انجام شد که کار ساماندهی را انجام دادیم .
عملکرد دولت دهم را در این موارد ضعیف می دانید؟
در این دوره کاهش جمعیت حیات وحش ، و افزایش گونه های در معرض انقراض ،خشکی تالاب ها از جمله چالش های زیست محیطی کشور در عرصه منابع طبیعی است که در دولت دهم به حال خود رها شدند .ایران رتبه نخست را در تهدید تالاب ها داراست.در حال حاضر جمعیت حیات وحش نسبت به گذشته کاهش یافته بسیار چشمگیری یافته و در عین حال و تعداد گونه های در معرض انقراض افزایش یافته است .
من عملکرد آقای محمد زاده را با شعارهایی که دادند مقایسه می کنم.در جلسه معارفه خودشان چند وعده دادند .از جمله جلب مشارکت مردم بود که کاری نشد.در حفاظت و نظارت بر فعالیتهای صنعتی من موردی را ندیدم.در بحث استفاده از نیروهای درون سازمانی من سه مدیر کل داشتم که از نیروهای داخلی بودند اما الان تمام معاونان ایشان قرضی هستند.همچنین قرار بود سازو کار قانونی برای تصویب لوایحی که به محیط زیست آسیب می رساند تهیه و به مجلس ارائه کنند که من هیچ لایحه ای ندیدم.در بخش سخت افزار تجهیز گارد محیط زیست و آزمایشگاهها ارتقا نیافت.من در اینجا چند سوال از ایشان دارم که دوست دارم پاسخ دهند.چرا به پارک ملی کویر مجوز اکتشاف نفت دادید در حالیکه ما در سفر اول استانی به سمنان موفق به حذف آن شدیم . در پالایشگاه میانکاله، جاده ابر چرا کاری نکردید در حالیکه برای جاده ابر خانم جوادی سوئیچ ماشین های راه سازی را در جیب خودش گذاشت و اجازه کار ندارد.وزارت نفت به تعهد خود در آزادگان جنوبی عمل نکرد وتالار هوراعظیم را نابود کردند.به رغم آسیب پذیر بودن گونه و توقف شکار در این دولت پروانه شکار داده شد.ایشان چه واکنشی برای تخریب دریای خزر نشان داد و کنار گذر رامسر را چرا اجرا کرد.سال 91 ،9 پلنگ را از دست دادیم و ساماندهی گونه ها متوقف شد.در محیط انسانی هم مشکل ریزگردها و آلودگی هوا را داریم.آقای محمدی زاده اعلام کردند که ریزگردها برای افراد سالم مضر نیست اما سوال من این است که اگر مستنداتی دارند ارائه کنند.الان زمستان و تابستان این ریزگردها را داریم.
در زمان شما مشکل ریزگردها کم بود؟
ریزگردها مشکل تاریخی کشور ماست.اما الان در عراق ، سوریه و اردن هم تولید ریزگردها بیشتر شده است. هم‌اکنون براساس گزارشات مستند حدود 24 استان کشور تحت‌تأثیر این پدیده می‌باشند. طی سال های اخیر این ریزگردها علاوه برگسترش وسیعتر در پهنه سرزمین ایران، ماندگاری بیشتری یافته‌اند و حتی در فصل زمستان نیز از هجوم خود نکاسته‌اند. این پدیده علاوه بر اثرات زیانباری که مستقیماً بر سلامت شهروندان دارد، به تدریج اثرات غیرمستقیم خود را نیز نمایان ساخته و جنگلها، تالابها و زمین‌های کشاورزی را نیز تحت‌تأثیر مخرب خود قرار خواهد داد.این مشکل عمدتا بیرونی و خارج از کشور است.در زمان ما خانم دکتر جوادی به عراق رفت در زمان آقای محمد زاده هم سفرهایی انجام شد اما مهار آنها از توان ایشان و دولتهای بعدی هم خارج است .به هرحال نباید این موضوع را کتمان کرد و طرح آلودگی هوا و طرح جامع کاهش آلودگی هوا هم اجرا نشد.
شما به مشکل نابودی تالابها هم اشاره کردید.الان چه وضعیتی دارند؟
به جرأت می‌توان گفت برای کشوری مانند ایران که در کمربند خشک کره زمین قرار دارد از میان زیستگاه‌های متعدد، تالابها دارای اهمیت ویژه و نقش اساسی‌تری است اما متأسفانه هم‌اکنون اغلب این تالابها از جمله درایچه ارومیه، دریاچه بختگان، تالاب گاوخونی، تالاب هامون و تالاب پریشان در معرض خشک شدن و کم‌آبی و تالاب‌های شادگان، هورالعظیم، میانکاله، انزلی و نایبند در معرض آلودگی و تخریب قرار دارند و این در حالی است که ایران از بنیان‌گذاران کنوانسیون بین‌المللی حفاظت از تالابها است.اغلب رودخانه‌های پرآب کشور خصوصاً در جنوب و جنوب‌غرب و زاگرس مرکزی با مشکلات زیست‌محیطی مواجه شده اند، کارون بسیار کم آب و زاینده‌رود از ابتدای شهر اصفهان خشکیده است و دیگر به تالاب گاوخونی نمی‌ریزد.
به جز تالابها ما مشکل تخریب جنگلها را هم داریم؟
متأسفانه روند کاهش سطح جنگلها و تخریب مراتع غنی کشور در دهه اخیر همچنان ادامه داشته و به تبع آن و در اثر بازندگی فرسایش وسیع خاک را در کشور شاهد هستیم.اگر همه این مخاطرات زیست‌محیطی را در پهنه سرزمین ایران محاسبه کنیم، به این نکته پی خواهیم برد که بیش از 2.3درصد کشور با این مخاطرات روبه‌رو بوده و علاوه بر آثار زیانبار زیستی آن، در زمینه ارزشگذاری اقتصادی نیز سالانه کشور متحمل ده‌ها هزار میلیارد ریال خسارت می‌شود.
اما دریاچه ارومیه از زمان خانم دکتر ابتکار مشکل داشت.چرا زودتر فکری برای این دریاچه نشد تا اینکه امروز این مشکلات را نداشته باشد؟
بررسی های من نشان می دهد که70 درصد خشکسالی دریاچه را بر اثر عوامل طبیعی و کاهش بارش و افزایش تبخیر می داند و تنها 30 درصد آن را به عوامل انسانی مربوط می داند.برای همین تغییر الگوی کشت و اصلاح مدیریت زراعی در جهت افزایش بازده مصرف آب کشاورزی و استفاده از آبیاری تحت فشار در اراضی کشاورزی حوزه آبریز، تخصیص حق آبه طبیعی پارک ملی دریاچه ارومیه (تامین نیاز بیولوژیک) توسط وزارت نیرو، تجدیدنظر در طرح‌های توسعه منابع آب و عدم احداث سازه‌های آبی جدید با توجه به بحران دریاچه، انجام مطالعات لازم به منظور انتقال آب از سایر حوزه‌ها به حوزه آبریز دریاچه ارومیه به خصوص از رودخانه‌های زاب و ارس و اجرایی کردن مدیریت یکپارچه حوزه آبریز دریاچه ارومیه (متشکل از دستگاه‌های اثرگذار بر دریاچه در سه استان آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی و کردستان) ضروری است.
موضوع دیگر مصوبه مجلس درباره بهره برداری از معادن در مناطق حفاظت شده بود که سازمان هم مخالفتی با آن نکرد؟
چون من تجربه کار در بخش معادن را دارم باید بگویم که متاسفانه این موصوبه دولت مغایر قوانین کشور است.در گذشته در یک دستورالعمل میان محیط زیست و سازمان معادن بود که در بعضی مناطق به طور قطعی حفاری معادن ممنوع بود وحتی اسم آورده شده بود.من هم شنیدم که سازمان خیلی به این موصوبه واکنش نشان نداد. امیدوارم این مصوبه در دولت جدید لغو شود.
در زمان شما هم فروش پارک پردیسان مطرح بود؟
از زمان حکومت پهلوی قرار بود که در پارک پردیسان طبیعت جهان پیاده شود.بعد از انقلاب تعدیل شد و قرار شد اکو سیستم ایران را پیاده کنند اما بودجه می خواست.قرار بود در زمان ما با کمک بخش خصوصی انجام شود. اما در دولت دهم مصوبه دولت تصویب شد که پارک را واگذار کنند اما عدم صداقت مسئولان موجب شد که کسی متوجه اصل کار نشود.الان حضارکشی در پارک شده اما موضوع مخفی است.به نظر من سازمان قادر به مدیریت و حفظ آن نیست چون شناختی از پارک شهری ندارد،اعتبار مورد نیاز را هم ندارد . به نظر من در اختیار شهردار باشد و به عنوان پارک طبیعت پردیسان باشد و طرح های بازنگری اکوسیستم کشور وگونه های جانوری را اجرا کنند.
امسال بودجه سازمان کم شد.شما هم کاهش بودجه داشتید؟
مشکل بودجه در سازمان یک بحث تاریخی است.همیشه کم بود اما اینکه امسال نسبت به سنوات قبل کم شود جای نگرانی دارد.ما رشد بودجه داشتیم هرچند کم بود اما اینطور نبود که کاهش پیدا کند.الان کارمندان هم مشکلات معیشتی دارند.ایشان در جلسه معارفه گفتند سلام بر محیط بانان اما در حد سلام ماند و هیچ کاری برای آنها نکرد.
شما به عملکرد محیط ریست در زمان خودتان نمره 16 دادید،در این شرایط چه نمره ای به دوره آقای محمد زاده می دهید؟
من نمره بیش از پنج نمی توانم بدهم و این هم با ارفاغ می دهم.
به نظر شما وزارت خانه شدن سازمان در عملکرد آن تاثیر می گذارد؟
کسانی که وزارت خانه شدن را پیشنهاد می دهند به خاطر پاسحگو بودن سازمان به مجلس است.اما من پیشنهاد دادم که سازمان بماند اما ریاست آن به عنوان معاون قدرت مافوق وزرا داشته باشد واین رویکرد را تقویت کنیم.همچنین ما سازمان محیط زیست و منابع طبیعی داشته باشیم و از جهاد کشاوری جدا شود. چون جهاد کشاورزی بهره بردار است و مراتع را عرصه کشاورزی می کند.
الان چه پیشنهادی به رئیس آینده این سازمان دارید؟
مشکلات در حوزه محیط زیست بسیار است و اراده ایی هم در مسئولان برای رفع مشکلات دیده نمی شود.تالاب ها و جنگل های کشور از جمله اکوسیستم های حساس هستند .اکنون ایران رتبه نخست را در تهدید تالاب ها داراست. در حال حاضر بیشتر تالاب های کشور در معرض کم آبی و آلودگی شدید ناشی از فاضلاب و پسماند قرار دارد .مقایسه رویشگاه های جنگلی در 50 سال اخیر نشان می دهد محیط زیست و جنگل های کشور بسیار تخریب شده است .مشکلات در حوزه محیط زیست بسیار است و اراده ایی هم در مسئولین برای رفع مشکلات دیده نمی شود معتقدم در دولت دهم تمام فعالیت ها در عرصه محیط زیست رها شده است .باید از دولت یازدهم خواست اشتباهات دولت نهم و دهم را در مدیریت محیط زیست کشور تکرار نکنند و به نوعی در مقابل خواسته های غیر محیط زیستی مقاومت کنند .
از آنجایی که پدیده ریزگردها غالباً دارای منشاء خارجی و معمولاً کانون‌های تشکیل آن در کشور عراق واقع شده است، پیگیری‌های جدی جهت انجام تعهدات طرف عراقی به‌عمل خواهد آمد و با توجه به اثرات مخرب این پدیده تأمین اعتبار بخشی از فعالیتهای پیشگیرانه از سوی جمهوری‌اسلامی ایران نیز متصور است. در این زمینه پیگیری از طریق نهادهای بین‌المللی نیز در دستور کار قرار دارد.
درباره آلودگی هوای کلان‌شهرهای کشور با توجه به تدوین «طرح جدید کاهش آلودگی هوای کلان‌شهرهای کشور» و برنامه اجرایی آن که بنا بود از ابتدای سال 91 عملیاتی شود و انصافاً طرح قابل قبولی نیز است و مواردی از جمله تولید سوخت استاندارد، تولید خودرو استاندارد، نوسازی ناوگان و افزایش فضای سبز را در خود جای داده است، نسبت به تأمین اعتبار و اجرای آن اقدام خواهد شد.در چند سال اخیر تفاهم‌نامه‌های خوبی درخصوص مدیریت تالاب‌های کشور از جمله دریاچه ارومیه تدوین شده است که متأسفانه در عمل شاهد اجرای آن نبوده‌ایم، اجرای تعهدات دستگاه‌های ذیربط از جمله وزارت محترم نیرو در تأمین حقابه تالابها و رعایت الزامات زیست‌محیطی سدسازی و وزارت محترم جهاد کشاورزی درخصوص افزایش راندمان آبیاری و همچنین اجرای صحیح طرح‌های آبخیزداری می‌تواند به احیاء این زیست بوم‌های حساس کمک شایانی کند.
متأسفانه روند سدسازی در دهه اخیر و عدم توجه به ملاحظات و مطالعات زیست‌محیطی باعث خسارات فراوانی به رودخانه های کشور از جمله رودخانه کارون شده است که نمونه‌های آن در سدهای کارون 3، 4 و سد کتوندعلیا قابل مشاهده است. کسی منکر ضرورت مدیریت منابع آب کشور نیست اما این موضوع باید با توجه به الزامات زیست‌محیطی صورت پذیرد. در همین راستا طرحی تحت عنوان طرح حفاظت جامع رودخانه‌های کشور تدوین و اجرا می شود.
در گذشته طرحی تحت عنوان طرح جامعه حفاظت از گونه‌های جانوری کشور در سازمان حفاظت محیط‌زیست در دست تهیه بود که از قرار معلوم در دولت دهم مغفول مانده است. به نظر می‌رسد، اجرای این طرح که براساس حفاظت از زیستگاه‌های کشور پیشنهاد شده و مواردی از جمله جلوگیری از شکار، کاهش صدور مجوز حمل اسلحه و... را شامل می شود، می‌تواند، گونه‌های جانوری کشور را از تهدید انقراض به دور نگه دارد.کاهش بهره‌برداری از جنگل، حفاظت مستمر، مشارکت افراد محلی در امر حفاظت و عدم تخریب جنگلها به بهانه‌های توسعه می‌تواند روند کاهش سطح جنگل‌های کشور را متوقف کند.به هرحال هر توسعه‌ای که بدون رعایت الزامات و ملاحظات زیست‌محیطی انجام گیرد، اگرچه در کوتاه‌مدت می‌تواند رشد اقتصادی مطلوبی را به‌بار بیاورد اما در میان‌مدت و درازمدت قطعاً پایدار نبوده و هزینه‌های آن بر اقتصاد کشور فاجعه‌بار خواهد بود.
23245
نظر شما