درمقاله پیش رو قصد نویسنده آن است که به این پرسش ساده اما مهم پاسخ دهد که آیا نیروگاه اراک باید مایه نگرانی کشورهای غربی باشد؟

نیروگاه اراک در نزدیکی شهراراک  واقع در 290  کیلومتری جنوب غرب تهران ، یکی از 17 تاسیسات هسته ای ایران است که زیر نظر آژانس  فعالیت می کند. این نیروگاه دو بخش اصلی دارد :

الف: رآکتور تحقیقاتی آب سنگین(1) اراک

با افزایش طول عمر رآکتور تحقیقاتی تهران (2) و مستعمل شدن تجهیزات و سیستم های مختلف آن، همانند سایر رآکتورهای مشابه در جهان، ایران به فکر جایگزینی برای آن است.علاوه براین ایران نیازمندیهای روزافزون به رادیوداروهای مختلف جهت مصارف تشخیص و درمان پزشکی و رادیو ایزوتوپ های گوناگون برای کاربردهای صنعتی و تحقیقاتی دارد با در نظر گرفتن  محدودیت های مختلفی که ایران حتی در ارتباط با تهیه و تأمین این قبیل رادیوایزوتوپ ها از منابع خارج از کشور روبرو است، سازمان انرژی اتمی را مصمم به احداث یک رآکتور تحقیقاتی جدید به منظور جایگزینی رآکتور تهران نمود.      بر این اساس رآکتورتحقیقاتی اراک  ازنوع آب سنگین و با قدرت 40 مگاوات بوده و موسوم به IR40 طراحی  شد. پایۀ این پروژه در سال 2002 کامل شد وعملیات اجرایی ساخت آن از سال 2004 آغاز گردید. در بند 35 از آخرین گزارش آمانو به شورای حکام آژانس درباره تاریخ افتتاح آن آمده است :

«درنامه‌ مورخ 25 آگوست 2013،ایران به آژانس اطلاع داد که براساس پیشرفت عملی کارهای ساخت و ساز، تاریخیکه  قبلاً برای افتتاح رآکتور40- IR  اعلام شده بود،ممکن نیست و بنابراین افتتاح این رآکتور در3 ماهه اول سال 2014 نخواهد بود.» (3) ساخت این نیروگاه احتمالاً در پاییز سال 2014 به پایان می رسد و در اوایل سال 2015 راه اندازی نهایی خواهد شد. آمانو در آخرین گزارش خود در تاریخ 17 آگوست 2013، تأیید کرده که ایران ده مجموعه سوختی ساخته است که تمام آنها در کارخانه تولید سوخت ذخیره شده‌اند. در بند 47از همین گزارش آمانو به شورای حکام آژانس آمده است:

« درتاریخ 17 و 18 آگوست 2013، آژانس اقدام به بازرسی و راستی‌آزمایی اطلاعات طراحی در کارخانه تولید سوخت کرد وتولید مداوم قرص سوخت برای راکتور40 -IR  با استفاده از ( 2 UO  ) طبیعی  را تأیید کرد. چنانکه در بالا، در بند 34 آورده شد،از زمان گزارش قبلی مدیر کل آژانس، ایران ساخت مجموعه‌های سوختی حاوی مواد هسته‌ای برای رآکتور 40 -IR را آغاز کرده است.»

ب: مجتمع تولید آب سنگین اراک

 مجتمع تولید آب سنگین اراک در 4 شهریور ماه 1385 توسط آقای احمدی نژاد رئیس جمهور وقت افتتاح شد. بنا به اظهار آقای آقا زاده رئیس وقت سازمان انرژی اتمی ایران  ظرفیت تولید این مجتمع ابتدا هشت تن بود و در زمان افتتاح، ظرفیت آن به ۱۶ تن آب سنگین با غنای 8/99درصد رسید. پروژۀ تولید آب سنگین اراک به عنوان یکی از شاخصه های دانش هسته‌ای، در پزشکی و به خصوص کنترل سرطان و کنترل بیماری ایدز نقش تعیین کننده ای دارد و به عنوان خنک کننده وکُند کننده رآکتورهای آب سنگین نیز به کارمی رود. با گشایش این واحد صنعتی، ایران به عنوان نهمین کشور دارای تجهیزات تولید آب سنگین جهان مطرح شد. کشورهای آرژانتین، کانادا،هند و نروژ جزوبزرگ ترین صادرکنندگان آب سنگین جهان  بشمار می روند. (4)

تحلیل : چرا کشورهای غربی نگران پروژه اراک هستند؟

با آنکه ایران بارها اعلام کرده است هدف ازایجاد پروژه راکتور تحقیقاتی آب سنگین ، تولید داروهای درمان کننده انواع بیمارهای سخت از جمله سرطان ها است که در حدود 850 هزار نفر در سال به آنها نیاز دارند. همچنین تولید رادیو ایزوتوپ هایی برای مصارف صنعتی و کشاورزی تولید خواهد کرد. ولی منابع خبری غرب مرتبا ادعا می کنند که ایران می تواند زباله های هسته ای آن را برای جداسازی پلوتونیوم  بازفرآوری کند. آنها می گویند هشت کیلوگرم ازاین ماده برای ضمیمه شدن به یک موشک و ساخت کلاهک اتمی کفایت می کند. رسانه های گروهی غرب با جو سازی خبری مدعی هستند تأسیسات اراک از اواخر سال 2016، برای تولید پلوتونیوم کافی جهت ساخت یک یا دو بمب در سال، مورد استفاده واقع خواهد شد. اینگونه تاریخ دادن ها از سال 1992 تا کنون دهها بار بی اعتباری اش به اثبات رسیده فقط به یک دلیل ساده و ان این است که هیچگاه تحقق نیافته است.

دلایل بی پایه بودن نگرانی  غربی ها  در باره تاسیسات اراک

1- برای تولید پلوتونیوم از پسماند های هسته ای به  تاسیسات  ویژه ای با فناوری پیشرفته  جهت جداسازی پلوتونیوم نیاز است؛ که  چنین تاسیساتی در ایران موجود نیست.

2- برای تولید پلوتونیوم از زباله های هسته ای به منبع های بزرگ روکش داده شده ‌ای که "سلول داغ" نامیده می شوند؛ برای خروج پلوتونیوم مورد نیاز است،  که  منبع هایی در ایران موجود نیست .  

3- برای کشوری مانند ایران که فناوری غنی سازی اورانیوم را بدست آورده است ساخت بمب هسته ای چندان دشوار نیست زیرا با تکرارِ فرایند غنی سازی اورانیوم  از مراحل پائین  تا مرحله بالای 90 درصد که مورد نیاز برای ساخت بمب هسته ای است ، می توان به یک بمب دست یافت.  اما نگهداری امن بمب هسته ای که موجب نابودی امکانات خودی نشود و از ان مهم تر بکار گیری چنین بمب فرضی در زمان و مکان معین علیه نیروهای دشمن ، به فناوری بسیار پیچیده تر و دقیق تری نیاز دارد که کشورهای غربی خوب می دانند ایران چنین فناوری را ندارد و دنبال آن هم نیست .

4- نیروگاه اراک تحت نظارت آژانس قرار دارد و با بیانیه اخیری که در تهران به امضاء آقایان  آمانو و صالحی رسید ، ایران داوطلبانه امکان بازدید از تاسیسات تولید آّب سنگین اراک را نیز مانند راکتور تحقیقاتی آن که از سال 2006 زیر نظر آژانس بود ، تحت نظارت قرارمی دهد.  با انکه تولید آب سنگین جزو فعالیت های هسته ای محسوب نمی شود ولی با این وجود ایران برای آنکه بهانه جویی را از دست کشورهای غربی  خارج کند ،  اجازه بازدید از این مرکز را هم، برای آژانس صادر کرد.

واقعیت ها ی ناگفتنی  در باره اراک

اکنون این پرسش مهم مطرح می شود که نیروگاهی که نزدیک دو سال به افتتاح کامل آن زمان مانده است و از همه جهت زیر نظر آژانس بین المللی انرژی هسته ای قرار دارد، چرا باید موجب نگرانی باشد؟

باید گفت نیروگاه اراک بر روی سطح زمین قرار دارد و مکان آن کاملا آشکار و قابل دسترسی برای هواپیماهای دشمن است. بنابراین  از بین بردن آن با حمله هوایی بسیار آسان‌تر از نابود کردن تأسیسات زیرزمینی فردو است که ایران برای غنی سازی اورانیوم زیر نظر آژانس  از آن استفاده می کند.  

به عقیده"افرایم آسکولای" کارشناس اسرائیلی موسسه بین المللی مطالعات راهبردی لندن:

« راه اندازی نیروگاه اراک موجب "مصونیت یافتن هسته ای " برای آنجا خواهد شد. که از نظر غربی ها  غیر قابل پذیرش است. بنابراین، نگرانی در مورد نیروگاه اراک بیشتر تاکتیکی و نظامی به نظر می رسد تا اینکه به موضوع عدم اشاعه سلاح های هسته ای مربوط باشد.» (5)

با این توصیف چرا باید وزیرخارجه فرانسه  با بهانه قراردادن این نیروگاه توافقی را که می توانست گام مهمی برای ایجاد اعتماد بین دو طرف باشد ، برهم بزند؟ در پاسخ به این پرسش اساسی باید گفت احتمال دارد نوعی هماهنگی برای گرفتن امتیاز بیشتر از ایران بین طرفهای مذاکره کننده برای ایفای نقش پلیس بد و پلیس خوب بوجود آمده باشد .  یا می شود حدس زد پول های هنگفتی که فرانسه برای سرکیسه کردن عربستان گرفته انگیزه خوبی برای چنین بازی کثیفی شده باشد. حتی میتوان بهتر باور کرد که اسرائیلی ها وقتی دیدند جان کری وزیرخارجه آمریکا به خواسته نامشروع آنها تن نداد از لورن فابیوس دوست دیرینه خود خواستند که با بهانه گیری های کودکانه اعتبارسیاسی فرانسه را نزد مردم ایران به تاراج بگذارد.

جمع بندی بحث

غرب به تصور باطل موثر بودن تحریم های اقتصادی علیه ایران ، فرصت سوزی می کند و نمی داند اگر اینبارامکان توافق با تیم روحانی - ظریف را از دست بدهد ، دیگر معلوم نیست چنین تجربه ای قابل تکرار باشد. مذاکرات 29 آبان آینده را می توان ازاین جهت نقطه عطفی دانست. زیرا در آن مذاکرات مشخص خواهد شد که رفتارهای غیرمنطقی و بهانه تراشی ها نمی تواند تا ابد ادامه یابد .



1-  آب سنگین ازنظر شیمیایی شبیه آب معمولی (آب سبک) است، اما به‌جای دو اتم هیدروژنH2O  در فرمولآن، دو اتم دئوتریوم D2O جایگزین شده‌است. دئوتریوم ایزوتوپی سنگین‌تر از هیدروژن است، با یک نوترون اضافی ، اتم دئوتریوم شامل یک پروتون، یک نوترون در هسته اتم و یک الکترون اوربیتال (چرخنده) می‌شود. این یک نوترون اضافی است که آب سنگین می‌سازد.آب سنگین نزدیک به ده درصد سنگین‌تر از آب معمولی است. یعنی اگریک لیتر آب معمولی یک کیلوگرم وزن داشته باشد، یک لیتر آب سنگین حدود یک کیلو و صدگرم وزن دارد. نقش آب سنگین در نیروگاه‌هایی که با رآکتورهای آب سنگین کار می‌کنند،به‌عنوان ماده سرد‌کننده و کُندکننده است. آب سنگین در طبیعت به مقدار تقریباًیک‌دهم درصد وجود دارد. یعنی نود و نه ممیز نود و نه درصد آب رودخانه‌ها و دریاها از آب معمولی و فقط مقدار بسیار ناچیزی از آن از آب سنگین درست شده‌است. برای تهیه آب سنگین دو راه وجود دارد. یا باید آب سنگین را از کشورهای تولیدکننده خریداری کرد و یا باید آن را در داخل تولید نمود. برای تولید آب سنگین معمولاً از روش تبخیر وتقطیر استفاده می‌کنند، چون نقطه جوش آب سنگین بالاتر از نقطه جوش آب معمولی است.می‌توان با این روش آن را از آب معمولی جدا ساخت. از هر۶۵۰۰ لیتر آب معمولی، تنها یک لیتر آب سنگین به ‌دست می‌آید. آب سنگین، در پژوهش‌های علمی در حوزه‌های مختلف از جمله زیست‌شناسی، پزشکی، فیزیک و... کاربردهای فراوانی دارد. برخی از کاربردهای آن عبارتنداز:طیف‌سنجی تشدید مغناطیسی هسته، کُندکننده نوترون، آشکارسازی نوترینو، آزمون‌های سوخت و ساز در بدن، تولید تریتیم.

2-  عملیات ساختمانی رآکتور دانشگاه تهران در 1340 آغاز و در آبان ماه 1346 آمادۀ کار گردید و عملاً مورد بهره‌برداری قرار گرفت. ظرفیت این رآکتور 5 مگاوات و از نوع آب سبک بوده و تا سال 1372 با سوخت اورانیوم با غنای بالا (93 درصد) کار می کرد. سوخت رآکتور در سال 1372 از درجۀ غنای بالا (93 درصد) به درجۀ غنای پایین (حدود 20 درصد) تبدیل شد.

3-  به نقل از گزارش یوکیا آمانو  مدیرکل آژانس بین المللی انرژی هسته ای به شورای حکام آژانس به تاریخ 28 آگوست 2013 (6/6/92)

4-  برای بخش های علمی این مقاله از مقاله منتشر شده درسایت ایران و فناوری هسته ای بهره گرفته شده است. به ادرس ذیل:

  http://www.irannuclear.net/node69

 5- به نقل از مقاله سرژ میشل ،  روزنامه لوموند چاپ پاریس سه شنبه 12 نوامبر 2013 

برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل‌ رویدادهای ایران و جهان اپلیکیشن خبرآنلاین را نصب کنید.
کد خبر 322512

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
6 + 6 =

نظرات

  • نظرات منتشر شده: 4
  • نظرات در صف انتشار: 0
  • نظرات غیرقابل انتشار: 0
  • بی نام A1 ۲۱:۳۴ - ۱۳۹۲/۰۸/۲۳
    16 6
    صد در صد بهانه ای بیش نیست. میخوان از شکست شون در عرصه افکار عمومی جلوگیری کنن. چون ایران بهانه و دلیلی براشون باقی نگذاشته.
  • مهرداد IR ۰۴:۱۴ - ۱۳۹۲/۰۸/۲۵
    0 2
    اونوقت شما استاد گرامي احيانا از متن فرانسوي "مقاله سرژ میشل ، روزنامه لوموند " رو مطالعه کرديد ؟ اين مقاله مترجم نداشته؟
  • بی نام A1 ۰۵:۰۸ - ۱۳۹۲/۰۸/۲۵
    1 3
    اولا: که تعبیر دقیق تر: رآکتور تحقیقاتی اراک است نه نیروگاه، چرا که نیروگاه ها رآکتورهایی هستند که از آنها برای تولید نیرو (برق) استفاده می شود اما در اراک قرار است رآکتور تحقیقاتی ساخته شود که هدفش تولید مواد پرتوداده شده با کاربردهای پزشکی، صنعتی و کشاورزی است. ثانیا: این که کل پرونده هسته ای ایران سیاسی است، مورد قبول همه است، اگر ما چند برابر این هم فعالیت هسته ای داشتیم ولی جز یکی از کشورهای همگام با غرب بودیم، آنها چشم پوشی می کردند و چه بسا کمک هم می نمودند اما می توان از غربی ها خواست اگر واقعا نگران هستند، یک رآکتور تحقیقاتی آب سبک با قدرت مناسب بدهند و بسازند، در عوض ما هم رآکنور اراک را تا زمانی که از کار و ساخت رآکتور آب سبک اطمینان داریم، متوقف کنیم.
    • دکتر IR ۱۴:۳۷ - ۱۳۹۳/۰۱/۱۸
      4 0
      ....آب سنگین سرنوشت آینده ملت ایران رو تعیین می کنه هیچ کس حق نداره با آینده ایران شوخی کنه......جنگ جهانی اول و دوم نشان داد تکیه کردن به ابرقدرت های هر زمانی عواقبی داره