از سر در گمی تماشاگران جلوگیری کردیم/ درجا نزده‌ایم / گفت گو با دبیر سی و دومین جشنواره تئا‌تر فجر

مهدی یاورمنش: گفت‌و‌گوی ما در حالی انجام شد که هر دوی ما به شدت سرما خورده بودیم و سرفه‌های بی‌امان صحبت‌هایمان را‌گاه و بیگاه می‌برید. تنها تفاوتش این بود که با پایان یافتن گفت‌و‌گو، من این فرصت را داشتم تا با خوردن قرص مسکن، چند ساعتی را استراحت کنم و او تازه می‌بایست پاسخ گوی افرادی شود که پشت در دفترش نشسته بودند تا به دست او گره کارشان را بگشایند. گفت‌و‌گو با قادر آشنا، بعد از ظهر چهارشنبه هفته پیش انجام شد؛ در حالی که چهار روز از شروع اجراهای صحنه‌ای جشنواره امسال تئا‌تر فجر می‌گذشت و فرصت خوبی بود تا کیفیت و شرایط برگزاری این رویداد بزرگ نمایشی مورد بحث و گفت‌و‌گو قرار بگیرد.

سی و دومین جشنواره بین المللی تئا‌تر فجر، از‌‌ همان زمان که فراخوانش انتشار یافت، دستخوش حاشیه‌هایی شد که تا امروز هم (پنجم بهمن) که برگزاری‌اش به نیمه راه رسیده، ادامه یافته است. تغییراتی که با آغاز به کار دولت جدید در بدنه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی صورت گرفت، خیلی دیر به جشنواره تئا‌تر فجر رسید. تنها 10 روز مانده به برگزاری این جشنواره (17 دی) بود که قادر آشنا صندلی مدیر کلی اداره هنرهای نمایشی را به حسین طاهری داد و به جای اسماعیل عالی زاد که عملکردش انتقادهای زیادی را بر انگیخته بود، عهده دار دبیری جشنواره سی و دوم تئا‌تر فجر شد. در گفت‌و‌گو با قادر آشنا، اگر چه در بعضی جا‌ها پیش آمد، اما ترجیح دادیم از صحبت در باره مدیریت 21 ماهه‌اش (از 21 فروردین 91 تا 17 دی 92) بر اداره کل هنرهای نمایشی پرهیز کنیم و تنها به جشنواره تئا‌تر فجر امسال بپردازیم که زیر سایه سیاست‌ها و برنامه‌های او شکل گرفته و در ‌‌نهایت با دبیری مستقیم او در حال برگزاری است. 

پارسال و امسال که شما به طور غیر رسمی و رسمی دبیری جشنواره تئا‌تر را بر عهده داشته و دارید، به نظر می‌رسد برای برگزاری این رویداد بزرگ نمایشی با تنگناهای مالی و پشتیبانی زیادی دست و پنجه نرم کرده‌اید؟

 البته من پارسال مدیر کل اداره هنرهای نمایشی بودم و دبیری جشنواره تئا‌تر فجر بر عهده دکتر سعید کشن فلاح بود.

برای همین من از اصطلاح «دبیرغیر رسمی» استفاده کردم. چون آقای کشن فلاح به طور اسمی دبیر بودند و وضعیت بیماری و جسمیشان باعث شده بود که بیشتر کار‌ها بر گردن شما بیفتد. این را همه سال گذشته در دبیرخانه جشنواره شاهد بودند.

 می‌توانم بگویم در جشنواره سال گذشته هر کس زحمت خودش را کشیده است و من به عنوان مدیر مرکز هنرهای نمایشی تنها کمکشان کرده‌ام. 

فکر نمی‌کنید بد موقعی مدیر اداره کل هنرهای نمایشی وزارت ارشاد شدید؛ چرا که سال 91 بودجه‌های فرهنگی و هنری به شدت کاهش یافت و امسال هم که همه منتظر تغییر دولت بودند؟

 قطع و یقین این طور است. شرایط و وضعیت خاص این دو سال بر کسی پوشیده نیست که بی‌شک روی برگزاری جشنواره هم تاثیر گذاشته است. ظاهراً من به کار در شرایط سخت عادت کرده‌ام و از آن نمی‌گریزم. هر وقت از من خواسته شده تا کاری را بر عهده بگیرم، هیچ وقت به شرایط نگاه نکرده‌ام. بعد هم که عهده دار وظیفه‌ای شده‌ام، از تمام توان خودم مایه گذاشته‌ام. 

اما در این شرایط نامطلوب قضاوت‌هایی که بر مدیریت شما صورت می‌گیرد، چندان مثبت نخواهد بود. این شما را نگران نمی‌کند؟ 

من برای خودم شأنی قائل نیستم و البته ظرفیت خودم را هم می‌دانم. برای همین قضاوت‌های نا‌منصفانه آزارم نمی‌دهد و ناراحت نمی‌شوم. 

البته به این قضاوت‌ها نمی‌توان عنوان نامنصفانه لقب داد. بالاخره منتقدان خروجی و نتیجه یک دوره مدیریت را ارزیابی می‌کنند.

 آدم منصف کسی است که شرایط را هم ببیند. منتقد باید وضعیت بودجه‌ای، پشتیبانی، سیاسی و حاشیه‌هایی را هم که برای مدیریت به وجود آمده است، لحاظ نماید و آن وقت قضاوت کند. به نظر من همه آدم‌ها ضمیر پاکی دارند و برای همین اگر با توجه به شرایط یک کار را خوب ارزیابی نمایند، آن را تایید می‌کنند.

 اما در نشست خبری جشنواره تئا‌تر فجر امسال که دو هفته پیش برگزار شد، دوره مدیریت شما بر مرکز هنرهای نمایشی، انتقادهای تند و تیزی را برانگیخت. 

هر آدمی حق اظهار نظر دارد، هر چند تهمت و تخریب خوب نیست. در آن نشست من متوجه شدم که آن برخورد‌ها ناشی از چیست، اما من هیچ‌گاه دنبال جواب دادن به‌‌ همان شیوه نیستم. چون آن دوستان را می‌شناختم و می‌دانستم چرا آن طور سوال می‌کنند، ناراحت نشدم. با این حال من نسبت به هر مسوولیتی که داشته‌ام، پاسخگو هستم و دوست ندارم از در جواب دادن از روال منطقی خارج شوم. 

چون محور اصلی گفت‌و‌گوی ما جشنواره تئا‌تر فجر است، برای همین نمی‌خواهم وارد بحث مدیریت ۲۱ ماهه شما بر اداره کل هنرهای نمایشی شویم. اما در مورد جشنواره امسال، یکی از مواردی که خیلی از گروه‌ها را شاکی کرده، پرداخت نکردن کمک هزینه هاست. چرا پرداخت‌ها به موقع صورت نگرفته است؟ 

من با آمار می‌توانم اثبات کنم که در پرداخت کمک هزینه‌ها، از بیشتر دوره‌های گذشته بهتر عمل کرده‌ایم. تنها در مقایسه با پارسال است که کمی عقب هستیم. امسال قسط اول کمک هزینه همه گروه‌ها را داده‌ایم و هر کاری که اجرایش تمام می‌شود،‌‌ همان روز نامه پرداخت قسط دومش را صادر می‌کنیم و برای انجمن نمایش می‌فرستیم تا تسویه حساب شود. در بخش چشم انداز جشنواره هم که هر دو قسط آثار را پرداخت کرده‌ایم و بدهی نداریم. 

یکی دیگر از ایرادهای جشنواره امسال این است که به نسبت دو دوره گذشته، بزرگ‌تر یا به عبارت بهتر متورم‌تر شده است. بیش از 140  اجرا در بخش‌های متنوعی چون بین الملل، مرور، چشم انداز، نسل نو، جشنواره جشنواره‌ها، خیابانی و... باعث شده کیفیت برگزاری جشنواره آسیب ببیند. واقعاً لازم است جشنواره با این ابعاد برگزار شود؟ 

من فکر می‌کنم این 15 بخش جشنواره تئا‌تر فجر لازم است، اما تعداد نمایش‌ها می‌تواند کمتر شود. این حجم از اجرا با تعداد زیاد هنرمندانی که درگیر کار می‌شوند، فشار زیادی را به برگزار کنندگان تحمیل می‌کند. همین حالا شما دیدید چه تعداد زیادی از شرکت کنندگان پشت در اتاق نشسته‌اند تا مشکلات خودشان را با من مطرح کنند. 

شما در حالی بر حفظ بخش‌های مختلف جشنواره تئا‌تر فجر مهر تایید می‌زنید که بر خلاف رویدادهای بین المللی مشابه، تعریف مشخصی برای خودش در 32 سال گذشته پیدا نکرده است. هم مرور کارنامه یک سال گذشته است، هم نیم نگاهی به آینده دارد، میزبان هنرمندان و گروه‌های ناشناخته در کنار با سابقه هاست و... همین باعث می‌شود هویت مشخصی پیدا نکند. 

جشنواره تئا‌تر فجر هم تعریف خودش را دارد. این رویداد، ویترین تئا‌تر کشور است که در جهان شناخته شده و محل مراوده اهالی تئا‌تر ایران با هنرمندان جهانی است. یعنی هنرمندان ما می‌خواهند کارهای خارجی‌ها را ببینند و در مقابل آنان هم تشنه دیدن آثار داخلی ما هستند. از طرف دیگر هنرمندان شهرستانی که در طول سال نتوانسته‌اند اجراهای عمومی موفق در تهران را ببینند، دوست دارند به تماشای این نمایش‌ها بنشینند. این نیاز‌ها وجود بخش‌های بین الملل، مرور، مه‌مان و چشم انداز را ضروری می‌سازد. علاوه بر این‌ها، برگزیده‌های جشنواره‌های تخصصی، نسل جوان تئا‌تر کشور، آثار بر‌تر استان‌ها و... هم انتظار دارند در پیش چشم بزرگان تئا‌تر کشور روی صحنه بروند که در نتیجه بخش‌های نسل نو، جشنواره جشنواره‌ها، تئا‌تر مناطق و... برای آن طراحی شده است. من به هیچ وجه معتقد نیستم که این بخش‌ها به کیفیت جشنواره آسیب می‌زنند.

 آسیبش این است که تمرکز بودجه‌ای و برنامه ریزی بر بخش‌های مهم تری چون بین الملل یا حضور هنرمندان شناخته شده داخلی با نمایش‌های تازه را کم می‌کند. 

من با این ارزیابی شما موافق نیستم و معتقدم به این بحث باید به طور مستقل بپردازیم که یک گفت‌و‌گوی جدا می‌خواهد. 

در جشنواره امسال، اختصاص اندک بلیت سالن‌های کوچک به اهالی رسانه و منتقدان نیز انتقادهای زیادی را برانگیخته است. چرا این سیاست را اتخاذ کردید؟ 

ما سال گذشته تعداد زیادی کارت vip صادر کردیم که در اجرا‌ها برای ما بسیار دردسر ساز شد. علاوه بر آن سالن‌های کوچک گنجایش کمی دارند که اگر می‌خواستیم مثل دوره‌های گذشته برایشان بلیت صادر کنیم، امکان میزبانی از هنرمندان را نداشتیم. به نظر من مهم‌ترین وظیفه جشنواره تئا‌تر فجر این است که شرایط حضور هنرمندان را در سالن‌ها فراهم کند که امسال به دنبال تحقق آن رفته‌ایم. بعد از هنرمندان، خبرنگاران اولویت دوم ما بودند و مسوولان در رده بعدی قرار گرفتند. 

در کل با شیوه فروش اینترنتی، کاهش بلیت‌های سهمیه‌ای و کم کردن کارت‌های vip ما امسال در سالن‌ها مشکلات کم تری داشتیم و از سر درگمی تماشاگران جلوگیری کردیم. نظمی که این دوره شاهدش هستیم، تایید کننده این رویکرد ماست. 

57245