سیاستهای اوباما! زیرکی یا تردید؟

اوباما در كمال ناباوري آب پاكي روي دستان مالكي ريخت."لطفا منتظر نباشيد".
آقاي رئيس جمهور مي گويد نيروي نظامي به عراق اعزام نمي كندو بنا ندارد ميهماني شام غير قانوني حمله به عراق كه توسط جورج بوش برگزار شده بود را مجددا برپا كند.بسيار خب! مطمئنا اين يك تصميم درست است،اما اگراين نشاني ازبي تفاوتي او نسبت به تحولات عراق تلقي شود،بايد گفت رئيس جمهوري در حال ارتكاب همان اشتباهي ست كه در سال 1996 كلينتون در بي تفاوتي نسبت به روي كار آمدن طالبان در افغانستان از خود نشان داد وبا چشم پوشي ،منطقه را به القاعده ، اجتماعات عربي ، پاره اي از دول عرب و البته پاكستان واگذار كرد. بقيه ماجرا را حتما ميدانيد. اكنون منتقدان مي گويند بايد مشخص شود دليل در پيش گرفتن سياستي مشابه در قبال عراق وگروه هاي تندرو ومشخصا داعش چيست؟ البته اوباما در مقايسه با كلينتون و بوش براي چرائي سياست خارجي خود دلايل متفاوت تري ارائه ميكند.اما امروز بحث بر سر مشروع بودن و نبودن مداخله يا حمله نظامي مستقيم و اعزام نيروبه عراق نيست.نگراني بيشتر به بي اطلاعي ونحوه ارزيابي هاي مبهم واشنگتن از تحولات منطقه و مشخصا عراق بازميگردد كه موجب شده نتوان به درك مناسبي ازچرائي سياست هاي ايالات متحده دست يافت. فارن پاليسي در آخرين شماره خود مينويسد" سیاست گذاران در واشنگتن و دیگر پایتخت های متحد آمریکا از قدرت واقعی داعش آگاه نبوده و مطمئن نبودند که چگونه مي توانند به آن واکنش نشان دهند" اين نشريه همچنين با اشاره به ملاقات ماه مه چك هگل وزير دفاع آمريكا با همتايان عرب خود منطقه مينويسد"آنها خطرات گروه هاي تند رو را پذيرفتند اما هیچ برنامه ای برای مقابله با این گروه ها ارائه نكردند و هیچ نشانه ای هم وجود ندارد که نشان دهد آژانس های اطلاعاتی آمریکا نظارت بر جنگجویان داعش در عراق را افزایش داده اند".
به اعتقاد بسياري از آگاهان سياست خارجي آمريكا، مشكل بيشتراز آنجا ناشي ميشود كه كاخ سفيد همزمان باعدم وجود يك برنامه روشن در سياست خارجي، توانائي خودرا نيز براي اتخاذ تصميماتي راهبردي و ايجاد يك توازن استراتژيك ، حداقل در خاورميانه از دست داده و اسير تصميمات لحظه اي شده است. اين همان نقطه محوري انتقاد صريح و مستقيم رابرت گيتس وزير سابق دفاع ايالات متحده از رئيس جمهور در كتاب خاطرات خود"وظيفه" است كه مكرر به آن اشاره ميكند. بي شك در سياست خارجي آمريكا اكنون آنچه بيشتر مشاهده ميشود اتخاذ سياست هائي متغيير و متناسب با تحولات روزاست تا تصميمات راهبردي كه عملا موجب شده كاخ سفيد در برخورد با مسائل استراتژيك و پيش بيني نشده دچار شوك در تصميم گيري شود. چك هگل وزير دفاع ميگويد در مخاطره آميز بودن گروه هائي مانند دولت اسلامي عراق و شام ترديد ندارد. اما مشخص نميكند در عمل و هنگام وقوع سونامي وحشت (مانند امروز در عراق) راهبرد عملي و تضمين شده دولت چيست؟ آنهم زماني كه پاي متحدان منطقه اي واشنگتن در ميان است و كار با پيچيدگي مضاعفي روبرو ميشود.منافع ايالات متحده يا رعايت حال متحدان عرب!كداميك؟. سياست راهبردي ايالات متحده براي كنترل بحران هائي مانند ورود حمايت شده داعش ازسوي اعراب به صحنه امروز عراق و فردا در جاي ديگر، چيست؟.در حالي آمريكا به خوبي از خطرات تشكيل يك كلوني ديگر از زنبورهاي سمي واقف است.
روزنامه الشروق چاپ الجزایردر شماره روز شنبه خود به نقل از گزارش های منابع اطلاعاتی نوشت گروه تروریستی دولت اسلامی در عراق و شام درصدد تاسیس شاخه ای جدید در مغرب عربی موسوم به "دامس" و هجوم به الجزایر است. هفته گذشته نشريه فارن پاليسي در گزارش ديگري به نقل از پاره اي منابع اطلاعاتي افشا كرده" در سال 2011 و همزمان با تلاش های ضد حکومت اسد از سوی ریاض، نگرانی سعودی ها نسبت به برنامه های هسته ای ایران نیز افزایش یافت و دستگاه اطلاعاتی سعودی کمک به گروه های تندرو در منطقه را آغاز کردند و البته رهبری این ارکستر را شاهزاده بندر بن سلطان بر عهده داشت. هرچند که بندرسلطان استعفا داده است ولی حمایت عربستان سعودی از نیروهای تندرو چون داعش تداوم خواهد داشت. البته هنوز اسناد قطعی از این تاکتیک سعودی ها در دسترس نیست، اما شواهدی از دست داشتن سعودی ها در ماجرای داعش وجوددارد".
به هرحال به باور من مسير تحولات خونين فعلي عراق در صورتي كه كاخ سفيد سطح و نوع انتظارات خود از تحولات منطقه را مشخص نكند به سمت عميق تر و بغرنج تر شدن پيش خواهد رفت،چراكه عراق تمام پتانسيل هاي يك جنگ دراز مدت را در درون خود دارد.براي اوباما كافي نيست بگويد به عراق نيرو اعزام نمي كند.هيچكس ازاين اعلام ، پيام به يك دولت توانا در برخورد با تروريسم و شبه نظاميان وحشت آفرين را استنباط نكرد. بر عكس، بسياري اتفاق نظر داشتند اين يك بلا تكليفي ديگردر مسائل مهم و بي تفاوتي در قبال در خواست مالكي و آينده عراق بود.
زماني كه كاخ سفيد و وزارتخاجه مالكي را به دليل نحوه اداره كشور مورد انتقاد شديد قرار ميدهند آيا مي خواهد به او بگويند "آقاي نخست وزير اگر بهتر عمل ميكردي ،ما هم آمادگي دخالت مستقيم را داشتيم؟". اين كه يك تناقض عجيب است.البته مالكي اين اتهامات را رد و متقابلا بر مسئوليت هاي امنيتي ايالات متحده پس ازخروج ارتش اين كشوراز عراق در دسامبر 2011 تاكيد كرده است.با اين حال در اثباتي ترين حالت واشنگتن مشخص نمي كند اخلاقا چگونه مي خواهد و ميتواند ميان آنچه انتقاد ازنحوه حكومت مالكي خوانده با اقدامات القاعده و داعش و حمايت پاره اي متحدان عرب كه عراق را در آستانه فروپاشي قرار داده اند ،توازن بر قرار كند. خطر از اين آشكارتر! نياز به واكاوي نيست،آنچه هم اكنون در عراق مشاهده مي شود برگرفته از نوعي انترناسيوناليزم افراطي و بدون مرز مذهبي ست كه در بر گيرنده طيف وسيعي از نيرو هاي وحشت آفرين با مليت هاي گوناگون است كه در تعيين هدف مرز نميشناسد .همانگونه كه حسن روحاني رئيس جمهور ايران 2 روز پيش به آن اشاره كرد . واقعا درك سياست هاي واشنگتن مشكل شده است. شايد به همين دليل باشد روحاني با درك خطر هاي پيش روي ايران از احتمال همكاري تهران با واشنگتن در برخورد با وضعيت عراق سخن گفته است. ايران تجربه وشرايط مشابه تلخ استقرار تروريسم سيستماتيك و حمايتي در افغانستان را فراموش نكرده و حاضر به تكرار آن نيست . تهران به اين نتيجه رسيده پيشگيري بهتر ازدرمان است و روحاني هم از اين آشكارتر نميتوانست پيام خود را بدهد.

matinmos@gmail.com

(سرمقاله شهروند26/3/93با عنوان در ديپلماسي نيز پيشگيري بهتراز درمان است) .