سال پر مشغله تدارکات قضا: وزارت دادگستری در نخستین سال دولت روحانی چه کرد؟

امید سلیمی بنی: این وزیر، طبق اصل 160 قانون اساسی به پیشنهاد رئیس قوه قضاییه، از سوی رئیس جمهور به مجلس برای اخذ رای اعتماد معرفی می شود. یعنی سران سه قوه در انتخاب او نقش دارند. شاید برای همین است وزارت دادگستری به عنوان وزارتخانه ای سه جانبه در دولت، مطرح است.

عملکرد این وزارتخانه بیشتر در زمینه بررسی لوایح قضایی فرستاده شده از سوی قوه قضاییه، چکش کاری لوایح قضایی قابل بررسی در کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس و همچنین ایجاد زمینه مناسب برای ارائه خدمات قضایی به مردم است. از این رو، بخش زیادی از عملکرد قوه قضاییه (به جز صدور آرای محاکم و تعقیب مجرمین) وابسته به این قوه است.

درست از روزی که مصطفی پورمحمدی توانست با 201 رای موافق به عنوان وزیر دادگستری از مجلس رای اعتماد بگیرد، سعی کرد نقش خود را به عنوان یک مدیر تحول گرا در مجموعه دادگستری بازی کند. او که سمتهای قضایی زیادی از جمله دادستانی در در استانهای خوزستان، هرمزگان و خراسان و ریاست سازمان بازرسی کل کشور را بر عهده داشت در صحنه اجرا نیز سالها وزیر کشور بود و توانست در کسوت وزیر دادگستری هم منشا تحول در این وزارتخانه شود.

وزارتخانه ای که در سالهای اخیر به دلیل حضور مدیران آرام و غیررسانه ای، بدل به حیاط خلوت دولتها شده بود. پورمحمدی البته تنها یک هفته پس از حضورش در کاخ وزارت دادگستری، زندانهای استان تهران را مورد بازدید قرار داد تا نشان دهد نسبت به عملکرد همکاران خود در سازمان زندانها، حساس است.

او بلافاصله پس از حضورش در دولت، روش اطلاع رسانی وزارتخانه متبوع خود را تغییر داد. او به عنوان چهره ای شناخته شده، تنها 3 ماه پس از حضورش در وزارت دادگستری به تلویزیون رفت تا خطاب به مردم، به عنوان یک مقام قضایی-اجرایی بخشهایی از عملکرد دولت و دستگاه قضا را تشریح کند.

حتی کار به جایی رسید که برخی خبرنگاران زمانی که برای کسب اطلاع درباره پرونده های مهم از زبان مقامات قضایی به در بسته می خوردند، سراغ پورمحمدی می رفتند تا فارغ از محاسبات معمول، اطلاع دقیق تری نسبت به پرونده های حساس که افکار عمومی را به دنبال خود می کشد، بگیرند.

البته وزیر تازه انتخاب شده دادگستری، آنقدر از نفوذ سابق خود در دستگاه قضا سود می برد که آخرین اطلاعات و اخبار متهمان و پرونده را در اختیار داشته باشد. اطلاعات دقیق متهمانی که در پرونده هایی مانند بیمه ایران در مظان اتهام قرار گرفته بودند، ابتدا از سوی او به رسانه ها می رسید. همچنین آخرین اخبار عدم کشف اموال بابک زنجانی و ادامه روش مخفی کاری او برای پس ندادن اموال عمومی، معمولا اول توسط پورمحمدی اعلام رسانه ای می شد.

پورمحمدی حتی شکل و ظاهر وزارت دادگستری را هم تغییر داد. ساختمان این نهاد را از عمارتی گمشده در بازارها و پاساژهای خیابان ولی عصر به محل سابق وزارت بازرگانی آورد تا شان و شخصیت واضحی به وزارت دادگستری ببخشد و وقتی یکسال پس از آنکه در کسوت وزیر دادگستری قرار گرفت، آنقدر اقتدار پیدا کرده بود که گزارش عملکرد خود از وظایف 14 گانه وزارتخانه تحت امرش را در حضور روسای سه قوه و در هفته گرامی داشت قوه قضاییه بیان کند.

او حتی طبق وظیفه ای قانونی که به دوش داشت، کمر به فسادزدایی از سازمان تعزیرات حکومتی بست و در اقدامی بی سابقه به خبرنگاران رسانه ها اعلام کرد 10 قاضی، مستشار و رییس شعبه این سازمان به خصوص در استان تهران به دلیل فساد مالی از کار برکنار شده اند.

در جداول زیر، با توجه به شرح وظیفه ای که قانون برای وزیر دادگستری بیان کرده، اقدامات این نهاد در یکسال گذشته، ذکر شده است.

شرح وظیفه 1-1: ارائه و پيگيري برنامه و بودجه نيروي انساني (اداري و استخدامي) و امكانات و تسهيلات مورد نياز وزارت دادگستري و قوه قضاييه.

شرح وظیفه 1-2: تسليم لوايح قضايي ارائه شده از سوي رئيس قوه قضاييه به دولت و دفاع در مراحل تصويب جهت تقديم به مجلس شوراي اسلامي.

شرح وظیفه 2-1: بررسي طرحهاي قانوني مرتبط با قوه قضاييه و انعكاس نظرات قوه قضاييه.

شرح وظیفه 2-2: مشاركت در تنظيم لوايح قضايي پيگيري و دفاع از آن در مجلس شوراي اسلامي و انعكاس نظزات قوه قضاييه .

شرح وظیفه 4: انجام وظايف و اعمال اختياراتي كه از سوي رئيس جمهور يا هيات دولت محول مي گردد

شرح وظیفه 5: تهيه و وضع آيين نامه ها و صدور بخشنامه ها در حدود وظايف محوله و مصوبات هيات وزيران

شرح وظیفه 7: انجام امور مالي و اداري  و استخدامي غير قضات در صورت تفويض اختيار از سوي رئيس قوه قضاييه يا ساير اموري كه از سوي رئيس قوه قضاييه محول شود

شرح وظیفه 8: اقدام در جهت احقاق حقوق شهروندان ايراني مقيم خارج از كشور

شرح وظیفه 9: معاضدت حقوقي به اتباع ايراني مقيم ساير كشورهاي جهان

شرح وظیفه 11: هماهنگي در امور بين الملل نظير قراردادهاي همكاري و معاضدت قضايي استرداد مجرمين انتقال محكومين و ... با رعايت قانون اساسي و نظر رئيس قوه قضاييه؛

شرح وظیفه 12: مديريت امور پرداخت ديه از بيت المال حمايت از قربانيان جرم و مجرمين جرايم غيرعمد

شرح وظیفه 14: رسيدگي صدور حكم و تعزير متخلفين قانون تعزيرات حكومتي (اطلاعات شش ماهه نخست 92)

برای این شرح وظایف تاکنون شرایط اجرا فراهم نشده است

2-3: ارائه پاسخهاي قوه قضاييه در ارتباط با شكايات و تحقيق و تفحص از قوه قضاييه موضوع اصول 76 و 90 قانون اساسي.

6: امضاي عهد نامه ها مقاوله نامه ها موافقت نامه ها و قراردادهاي قضايي با ساير دولتها در صورت اعطاي نمايندگي از سوي رئيس جمهور با هماهنگي قوه قضاييه

اطلاعات مربوط به این شرح وظایف وزیر دادگستری تاکنون اعلام رسمی نشده است:

3: مسئوليت و پاسخگويي در قبال رئيس جمهور و مجلس شوراي اسلامي در رابطه با وظايف خاص محوله و ديگر مصوبات هيات وزيران.

10: پاسخ به استعلامات حقوقي دستگاه‌ها

13: مديريت امور مربوط به كانونهاي كارشناسان وكلا و مترجمين رسمي دادگستري

همچنین وزیر دادگستری در مقام زمینه ساز اقدامات دستگاه قضایی و در اصل تامین کننده نیازمندی های این دستگاه، ثمره تلاش خود را در زمینه به سرانجام رسیدن امور قضایی و حقوقی کشور توسط قوه قضاییه به این شکل اعلام کرد:

47231