نقش گیلان در تقویت روابط با جمهوری آذربایجان

تقویت مناسبات کشورمان با همسایگان، ازجمله دستاوردهای مهم دولت تدبیر و امید بوده و دولت یازدهم با اتخاذ سیاست اصولی در مناسبات بین‌المللی جایگاه خوبی در عرصه جهانی کسب کرده است. درواقع سیاست خارجی درست دولت دکتر روحانی، آثار مثبتی را عاید کشورمان کرده و این سیاست‌ها در گسترش روابط ایران با کشورهای همسایه بیشتر مشهود است. سیاستمداران معتقدند ارتباط بین دو کشور زمانی شکل گرفته و تقویت می‌شود که اراده سیاسی رهبران دو کشور بر حرکت در مسیر توسعه روابط استوار باشد و طبعا اگر این ارتباط سیاسی نباشد، ارتباط در سایر حوزه‌ها نیز شکل نمی‌گیرد.

در مقطعی، ارتباط ایران و جمهوری‌آذربایجان دچار التهاب شد و موجب تضعیف مناسبات گردید. اما امروز بین روسای جمهور دو کشور اراده سیاسی استوار است و در سایه این امر، فرصت بسیار خوب برای تهران و باکو فراهم شده تا روابط را تحکیم بخشند. دیدار رییس‌جمهور کشورمان در حاشیه چهل و چهارمین اجلاس مجمع‌جهانی اقتصاد در داووس، با الهام علی‌اف رییس‌جمهوری‌آذربایجان بسیار سازنده بود و موجب شد آقای علی‌اف فروردین‌ماه گذشته سفری رسمی به ایران انجام دهد. در مجموع مناسبات کشورمان با جمهوری‌آذربایجان در یک سال گذشته روند رو به رشدی داشته که منجر به گسترش روابط تجاری و سیاسی شده و شکل با ثباتی به خود گرفته است.

جمهوری آذربایجان با چهار استان آذربایجان‌شرقی، آذربایجان‌غربی، گیلان و از دریای خزر با مازندران همسایه است و چندی پیش نیز در کمیسیون مشترک اقتصادی ایران و جمهوری‌آذربایجان تقویت همکاری این کشور با استان‌های همجوار مطرح شد.

به‌طور ویژه استان گیلان ظرفیت خوبی در این زمینه دارد و با استفاده از قابلیت‌های مختلف طبیعی، این استان می‌تواند گام‌های خوبی در برقراری ارتباط با جمهوری‌آذربایجان داشته باشد. در حوزه کشاورزی، گیلان ظرفیت صادرات میوه و صیفی‌جات به جمهوری‌آذربایجان را دارد و در این بخش به‌عنوان نزدیک‌ترین استان ایرانی می‌تواند زمینه صادرات تولیدات و محصولات کشاورزی شامل میوه، صیفی‌جات، کیوی، چای و برنج را فراهم کند. در حوزه ترانزیت و حمل‌ونقل، گیلان محور اتصال جمهوری آذربایجان به آب‌های گرم خلیج‌فارس قلمداد می‌شود و به همین دلیل تسریع در احداث راه‌آهن قزوین-رشت-آستارا و اتصال آن به جمهوری آذربایجان مورد تاکید دولت‌های دو کشور است. این راه‌آهن فرصتی برای ایجاد تکمیل کریدور شمال به جنوب و اتصال منطقه به اروپا از طریق کشورهای حاشیه دریای خزر است. داشتن سواحل طولانی با دریای خزر، یکی از ظرفیت‌های مهم و قابل‌توجه ترانزیتی گیلان محسوب می‌شود.

با توجه به این‌که استان گیلان در گذشته دروازه اروپا بوده و امروز نیز به‌عنوان یک شاهراه تلقی می‌شود و در حوزه حمل‌ونقل دریایی، استفاده از  بندرانزلی و همچنین ظرفیت منطقه آزاد انزلی، به‌عنوان یک فرصت در منطقه یاد می‌شود، فرصت ویژه‌ای است که برای تقویت روابط اقتصادی، تجاری و گردشگری با جمهوری آذربایجان می‌بایست موردتوجه مسوولین ایرانی قرار گیرد.

در استان گیلان، شهرستان آستارا به‌عنوان دروازه ورود به منطقه قفقاز شناخته شده و یکی از مرزهای مهم کشور است. مرز آستارا به علت ترانزیتی بودن و نیز تردد پرشمار کامیون‌ها، تریلی‌های حامل سوخت و خودروهای مسافربری از اهمیت بالایی برای توسعه مناسبات ایران و جمهوری آذربایجان برخوردار است و از این بابت، آستارا را می‌توان مهم‌ترین پل ارتباطی دو کشور دانست. تسریع در احداث پل دوم تردد در مرز آستارا که به توافق دو طرف رسیده است، می‌تواند روابط اقتصادی ایران و جمهوری‌آذربایجان را بیشتر و سریع‌تر توسعه دهد.

در چند ماه گذشته سفرهایی بین مقامات مرزی دو کشور انجام و اسنادی امضا شد که موجب حل مشکلات مرزی گشته است. گردشگری سلامت، توریسم زیارتی و سیاحتی ازجمله اهداف مسافرت اتباع جمهوری آذربایجان به ایران است. گیلان در حوزه ظرفیت‌های گردشگری جزو استان‌های نخست کشور است و حرکت‌های جدید مسوولین استان در ارتباط با آماده‌سازی سواحل و امکانات رفاهی در آن می‌تواند زمینه استفاده از فرصت‌های گردشگری موجود را فراهم کند.

طبعا بر اساس آن‌چه اخیرا توافق شده است، برگزاری هفته‌های فرهنگی آستارا با شهرهای همجوار، می‌تواند مناسبات فرهنگی متقابل را توسعه داده و تحکیم بخشد، چراکه گیلان دارای فرهنگ و تمدن ریشه‌دار و چند هزارساله است که توانایی عرضه به جهانیان را دارد.

نکته آخر این‌که استان گیلان باید ظرفیت‌های فراوان خود را به جمهوری آذربایجان معرفی کند. در این رابطه نقش رسانه‌ها بسیار مهم است و قرار بر این  است که یک گروه رسانه‌ای از باکو نیز اواخر شهریورماه میهمان مردم خونگرم گیلان باشند و ظرفیت استان را به مردم جمهوری‌آذربایجان معرفی کنند.

مدیران استان هم می‌توانند در مصاحبه با رسانه‌های خارجی و نیز رسانه‌های داخلی که به این مساله توجه و اهمیت نشان می‌دهند، ظرفیت حوزه خود را مطرح کنند. امیدواریم در آینده شاهد توسعه بیشتر مناسبات دو کشور به‌ویژه، با استفاده از ظرفیت استان‌های همجوار نظیر گیلان باشیم.

*این یادداشت نخست در نشریه فرهیختگان - استان گیلان در تاریخ 11 شهریور 1393 چاپ شده است.