نباید طرح انتقال پایتخت سرنوشت هدفمندی یارانه ها را پیدا کند/ ۲۰سال دیگر ناچار به کوچ اجباری هستیم

زهرا تالانی: انتقال پایتخت از تهران بارها و بارها مطرح شده است و بعد از انقلاب هم برای اولین بار در تولد200سالگی خود در سال 64 مطرح شد اما همان زمان فراموش و تنها موضوع ساماندهی آن اعلام شد. این موضوع بعد از آن هرچند وقت یکبار مطرح می شد تا اینکه سرانجام نمایندگان مجلس در دی ماه 1392 با به تصویب رساندن طرح انتقال پایتخت سیاسی از کلان شهر تهران، دولت را موظف به انجام این کار کردند و شورای نگهبان هم هفته قبل طرح امکان‌سنجی انتقال پایتخت سیاسی و اداری کشور و ساماندهی و تمرکززدایی از تهران را تصویب کرد.

این طرح از همان ابتدا مخالفان و موافقان بیشماری داشت اما اکنون با این مصوبه دولت باید این شرایط را ایجاد کند. در همین زمینه با حسين ايمانی جاجرمی جامعه شناس شهری و استاد دانشكده علوم اجتماعی گفت و گویی را انجام داده ایم که می خوانید:

همانطور که می دانید شورای نگهبان، طرح امکان‌سنجی انتقال پایتخت سیاسی و اداری کشور و ساماندهی و تمرکززدایی از تهران را تصویب کرده است. این موضوع برای چندمین بار مطرح می شود. به نظر شما آیا امکان انتقال بخشی از تهران وجود دارد؟

برای تغییر پایتخت به هر نقطه ای باید زیرساختهای اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی وجود داشته باشد اما در حال حاضر با شرایط فعلی به نظر من امکان تغییر حتی پایتخت سیاسی و اداری را نداریم و این یک آرمانگرایی است که بدون اندیشه مطرح و حتی مصوب شده است؛ چون این انتقال مستلزم یک مطالعه همه جانبه است و باید برای فرایند توسعه آن چشم اندازی داشته باشیم. متاسفانه با وجودی که سالهاست این موضوع مطرح می شود اما هیچ کاری حتی در حد مطالعه و پژوهش هم انجام نشده است. الان در اکثر شهرهای ایران ما مشکل محیط زیستی، آسیبهای اجتماعی و هزاران مشکل دیگر داریم که تنها مختص تهران نیست و برای انتقال باید توجه داشته باشیم که این مسائل را باید ابتدا حل کنیم. بنابراین انتقال نیاز به مطالعه دارد و باید در نهادهای دانشگاهی این موضوع پژوهش و بررسی شود تا وضعیت مشخص شود اما من تنها در تمام این سالهایی که این موضوع مطرح شده یک همایش در این زمینه دیدم که توسط بخش دولتی بود نه نهادهای مدنی.

اما تهران مشکلات فراوانی از نظر جمعیت و تمرکز مراکز اداری و دولتی دارد که شاید تمرکززدایی بتواند بخشی از مشکلات را حل کند.

به نظرمن در حال حاضر موضوع انتقال که نمایندگان مطرح می کنند سیاسی است. این را همه می دانند که شهر تهران یک تهدید بالقوه به لحاظ زیست محیطی و آسیبهای اجتماعی است و تمام علمای جامعه شناسی و اقتصادی تاکید دارند که تهران در مرحله انفجار است اما این راهکار هم مفید نیست و کاملا عجولانه درصدد پاک کردن صورت مسئله هستند. هنوز در محافل علمی من ندیدم در مورد این موضوع بررسی شود تا تاثیر پژوهشها و مقاله ها خوراک تصمیم گیری مسئولان شود.اگر شما یک بررسی کنید متوجه می شوید که در تاریخ توسعه ایران این تصمیم گیریها نتیجه ثمربخشی نداشته است و حتی عمدتا متولیان و طراحان خود طرح هم بعد از مدتی منتقد آن شدند. الان باید پتانسیل اقصی نقاطی که قرار است برای این انتقال درنظر گرفته شود را پیدا و بعد زیرساختها را فراهم کنیم ، بعد موضوع انتقال را اعلام کنیم .الان اصلا مشخص نیست برای این انتقال چه سناریویی وجود دارد و ممکن است مانند هدفمندی یارانه ها شود که تمام زیرساختهای اجتماعی و اقتصادی را از بین برد و الان امکان بازگشت به ده سال قبل هم وجود ندارد.

اگر چه هنوز هیچ تحقیقی در این زمینه نشده اما کشورهایی مانند مالزی و قزاقستان تجربه هایی در این زمینه دارند که می تواند مفید باشد.

هرکشوری به نظر من زیرساختهای خودش را دارد هرچند که اصول و معیار توسعه در تمام کشورها مثل صداقت، درستکاری، شایسته سالاری در تمام کشورها یکی است اما فرهنگ و سازو کار برای اعمال این اصول در کشورها متفاوت است و هر کشوری راه رشد خود را دارد. ما نمی توانیم راه کشور مالزی یا هر کشور دیگری را برویم چون پتاسیل شرهای ما متفاوت هستند و همانطور که اشاره کردم هنوز در این زمینه مطالعه نشده است. هرچند که من و بسیاری دیگر از جامعه شناسان قبول داریم که تهران در 20 سال دیگر چشم انداز مطلوبی ندارد و یک کوچ اجباری داریم اما الان هم شرایط برای انتقال مناسب نیست و باید مشکلات کلان را ابتدا حل کنیم.

اما موافقان این انتقال عنوان می کنند که با انتقال بخشی از مکشلات تهران مانند آلودگی هوا، جمعیت و ... حل می شود.

ما در یک سیستم جهانی زندگی می کنیم که ویژگی خاص خود را دارد. در کشور ما این سیستم قرنهای طولانی است که شکل گرفته و به همین راحتی امکان تغییر و دگرگونی در آن وجود ندارد. الان ما در کل کشور مشکل زیست محیطی، کم آبی و خشکی اقلیم داریم و اگر تهران را به هرجای دیگر مانند اصفهان، پرند، هشتگرد ببریم باز این مشکلات وجود دارد. هنوز مطالعه نشده که در این انتقال در 10 سال بعد، این شهرها چه مشکلات اقلیمی و محیط زیستی پیدا می کنند و آیا توان اکولوژیک مانند بهره برداری از آب و جاده و .... پاسخگوی این انتقال است؟ اصلا بعد از این انتقال چه مشکلاتی در خود تهران به لحاظ قیمت املاک و سایر مسائل پیش می آید؟ من در کل با ماهیت انتقال موافق یا مخالف نیستم اما به عنوان یک پژوهشگر اعلام می کنم که هنوز هیچ مطالعه درستی روی این موضوع نشده است.

بنابراین به نظر شما تازه بعد از انتقال مشکلات جدیدی برای تهران پیش می آید.

سیستم اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی ویژگی هایی دارد که با مسائل اکولوژیک و زیست محیطی در ارتباط است که کارکرد آنها بر تداوم حیات و حضور خرده سیستم های دیگر تاثیر می گذارد مانند بدن انسان که اگر بخشی مشکل داشته باشد بب سایر بخشها هم تاثیر می گذارد. یکی از این کارکردها تاثیر و تسلط سیاسی بر سایر حوزه های اجتماعی و اقتصادی است و الان هم موضوع انتقال کاملا سیاسی است .شاید برای همین تسلط بخش سیاسی است کع تحقیق و بررسی در هر مخوضوعی در کتابخانه ها خاک می خورد و این ارتباط متقابل میان بخشها وجود ندارد.متاسفانه الان افراد متخصص در حوزه ها تصمیم گیری نمی کنند و برای همین بسیاری از مصوبات هم کارشناسی شده نیست.

با یک تحقیق درست و کارشناسی شده چقدر این انتقال زمان نیاز دارد؟

این مسئله با توجه به شرایط فعلی که به لحاظ زیست محیطی و اجتماعی د حال انفجار هستیم 10 سال زمان نیاز دارد چون نیاز به مطالعه و بررسی دارد و با مصوبه و قانون نتایج درخشانی ندارد.

47232