نگاه فوکو را هفته آینده در تهران بیابید

علیرضا رجایی مدیر انتشارات گام نو، در گفت‌وگو با ایبنا، این اثر را یکی از آثار دشوار فوکو به شمار آورد و گفت: "وی در این کتاب مبحث دانش را در چارچوب فهم گفتمان‌ها تحلیل کرده است، بر این اساس، گفتمان‌ها، شاسنده دانش نظری و انسانی موجود به شمار نمی‌آیند و به طور کلی بدون تفکیک به حوزه‌های تجربی و نظری بررسی می‌شوند. بر همین اساس، مسیر گسست‌های گفتمانی مشخص می‌شود."

وی افزود: "فوکو دانش را نظیر رودخانه‌ای که دارای سرچشمه‌ای است پیوسته نمی‌پندارد، همان دیدگاهی که اغلب درباره دانش وجود دارد، بلکه به اعتقاد او چارچوب‌های گفتمانی سامان‌دهنده نگاه ما در پژوهش‌ها علمی است. بنابراین در دانش نیز دستخوش گسست‌ها و پیوستگی‌هاییم."

رجایی ادامه داد: "گسست‌های گفتمان‌ها نگاه ما را به دنیا تغییر می‌دهد. از همین رو، می‌توان این گونه استنتاج کرد که نمی‌توان نظریه‌های علمی و گفتمان‌های گوناگون را اولویت‌بندی کرد. "

مدیر انتشارات گام نو در تعریف مفهوم گفتمان در اندیشه فوکو گفت: "درک مفهوم گفتمان در اندیشه فوکو به مطالعه مجموعه آثار او نیاز دارد، اما با توجه به این اثر می‌توان به اجمال گفت که گفتمان‌ها از دیدگاه این اندیشمند، مجموعه‌ای از عوامل بسیار پیچیده‌اند که جهان‌بینی یک دوران را ساخته و در تمامی دوره‌های زندگی از نوع روزمره آن تا آکادمیک، خود را نشان می‌دهند. بنابراین برای تحلیل گفتمان نقطه‌ای مرکزی نداریم، بلکه با مجموعه‌ای از شبکه‌های پیچیده مواجهیم که فهم کلی آن ما را از نگاه غالب و مسلط برای شناخت واژه گفتمان یاری می‌دهد. "

وی افزود: "موارد گوناگونی نظیر شیوه تولید، شیوه زندگی روزمره، دیدگاه‌های گروه‌ها و طبقات اجتماعی و مجموعه وسیعی از مواردی که زندگی عمومی را می‌سازند، گفتمان را شکل می‌دهند. گفتمان‌ها نیز بر شیوه‌های زندگی تأثیرگذارند و بنابراین نوعی دیالکتیک میان این دو برقرار است. بر این اساس، حوزه‌های مختلف زندگی گفتمان را خلق کرده، این گفتمان پس از خلق، بر نگاه بشر تأثیرگذار خواهد بود، بنابراین نمی‌توان بر مبنای منطق ارسطویی تعریفی از گفتمان ارایه داد. "

رجایی در پایان گفت: "برای فهم گفتمان باید مجموعه‌ای از شبکه‌ها را کشف کرد و مجموعه‌ای از پروژه‌ها را در حوزه‌های مختلف را انجام داد، زیرا این امور ما را قادر به فهم کلیت این مفهوم نزدیک می‌کند. گفتمان در بحث فلسفه علم معادل با مبحث پارادایم است. "

کتاب «دیرینه‌شناسی دانش» با ترجمه عبدالقادر سواری، هفته اینده روانه کتاب‌فروشی‌ها می‌شود.

میشل فوکو، زاده ۱۵ اکتبر ۱۹۲۶ و درگذشته در ۲۴ ژوئن ۱۹۸۳، فیلسوف، تاریخ‌دان و متفکر معاصر فرانسوی است. وی فرزند «آن مالاپار» و جراح متمول «پل فوکو» بود. زمینه اصلی کار فوکو هرمنوتیک مدرن، ساختارگرایی و پست‌مدرنیسم بو، هرچند گستره مطالعات و کارهای فوکو آن چنان زیاد است که مفسران را به ستایش او وادار کرده، اما شاید بتوان گفت او فراسوی ساخت‌گرایی و هرمنوتیک قرار می‌گیرد.