این روزها، منطقه خاورمیانه در حالتی از «ترافیک» شدید در همه زمینه‌ها به‌سر می‌برد... ترافیک جنگنده‌های نظامی از انواع و ملیت‌های مختلف که در آسمان آن گشت‌زنی می‌کنند... ترافیک نیروهای زمینی... ترافیک ائتلاف‌ها و شوراهای همکاری عربی و اسلامی... ترافیک دیدارها و سفرها در همه سطوح...، با این حال، نتیجه هیچ‌یک از جنگ‌های کنونی مشخص نیست؛ خونریزی‌ها متوقف نشده است... و روند فرار انسانی در جست‌وجوی پناهگاهی امن در سواحل شمالی دریای مدیترانه همچنان با شدت ادامه دارد.
در حالی‌که گرد و غبار «ائتلاف اسلامی»، که عربستان سعودی ماه گذشته تشکیل آن را اعلام کرد، فروکش می‌کند و سردرگمی، آشفتگی و تبرئه شدن‌ها از آن توسط طرف‌های مختلف در حال آشکار شدن است، ولی سه روز پیش با اعلام تشکیل شورای همکاری استراتژیک میان عربستان سعودی و ترکیه غافلگیر شدیم که تشکیل آن در جریان سفر «رجب طیب اردوغان» رئیس‌جمهوری ترکیه به «ریاض» پایتخت عربستان در رأس یک هیأت بزرگ اعلام شد.
درک ماهیت این شورای جدید و اهداف تشکیل آن برای ما دشوار است؛ دقیقا همان‌گونه که در جریان اعلام «توفان قاطعیت» و ائتلاف‌های عربی و اسلامی از امور مربوط به آنها در حالت بی‌‌خبری قرار گرفتیم. همچنین برای ما دشوار است که این «هوس» غافلگیرکننده سعودی برای مشارکت در ائتلاف‌های نظامی و سیاسی را که برای شمارش، پیگیری، تحلیل، رصد اهداف آنها و فرصت‌های موفقیت و شکست آنها نفس‌نفس می‌زنیم، درک کنیم.
ما بر این باوریم «سامح شکری» وزیر خارجه مصر که همزمان با سفر رئیس‌جمهوری ترکیه، به طور ناگهانی به ریاض پرواز کرد و شاید رهبران مصر نیز با ما در این «حیرت» شریک باشند، مگر اینکه میانجی‌گری سعودی برای نزدیک کردن این دو دشمن سرسخت منطقه‌ای یعنی ترکیه و مصر مطرح باشد که این موضوع را وزیر خارجه مصر قبل از سفرش به ریاض، تکذیب کرد. او همچنین هرگونه دیدار میان خود و رئیس‌جمهوری ترکیه یا هیأت همراه وی در ریاض را تکذیب کرد.
درست است که مقام‌های مصری در پیامدهای سد «النهضه» اتیوپی غرق هستند، سدی که ممکن است امنیت آبی استراتژیک این کشور را تهدید و سهم آن را از آب نیل کم کند ولی هرگونه ائتلاف استراتژیک سعودی و ترکیه آنها را دچار نوعی «رعب» و چه‌بسا «استرس» کند مگر اینکه اردوغان از حمایت از «اخوان‌المسلیمن» دست بردارد و همچنین شبکه‌های تلویزیونی این گروه را که شبانه‌روز علیه نظالم حاکم بر مصر برنامه پخش می‌کنند، تعطیل کند. این شبکه‌های تلویزیونی شمار زیادی از مصری‌هایی را جذب می‌کند که از اغلب شبکه‌های تلویزیونی مصری هوادار نظام که از حداقل سطح حرفه‌ای و واقع‌گرایی بی‌بهره هستند، فاصله گرفته‌اند.
هیچ نشانه‌ای مبنی بر احتمال دست کشیدن رئیس جمهوری ترکیه از جنبش اخوان‌المسلمین یا اخراج رهبران و ابزارهای رسانه‌ای آن وجود ندارد، هر چند اشاره به این موضوع لازم است که شورای همکاری استراتژیک جدید عضویت دولت قطر در آن را حذف کرده است، به همین دلیل، بسیاری بر این باورند که چه‌بسا این شورا «جایگزین» ائتلاف سه‌گانه سعودی، ترکی و قطری است که میان اعضایش و موضع‌گیری آنها درباره پرونده سوریه هماهنگی ایجاد می‌کند. این ائتلاف سه‌گانه حدود یک سال پیش بلافاصله پس از به قدرت رسیدن «سلمان بن عبدالعزیز» پادشاه سعودی تاسیس شد.
بعید نیست که هدف از شورای همکاری جدید (که نمی‌دانیم رابطه‌اش با شورای همکاری خلیج‌فارس دیگر چگونه خواهد بود) تشکیل جبهه نظامی سعودی- تُرکی به منظور یکپارچه کردن تلاش‌های این دو کشور برای تسریع در براندازی «بشار اسد» رئیس‌جمهوری سوریه، مقابله همزمان با ایران و روسیه در خاک سوریه، به خدمت گرفتن «جبهه النصره» و «احرار الشام» به این منظور است که این هدف نیز با حمایت مالی و تسلیحاتی از این گروه‌های و دیگر گروه‌های تروریستی ممکن می‌شود تا سرنگونی نظام سوریه و توقف پیشروی ارتش این کشور را در بیش از یک جبهه که با پشتیبانی هوایی روسیه صورت می‌گیرد، سرعت ببخشد.
ما بر این باور نیستیم که تاسیس این شورای همکاری استراتژیک آن هم پس از 2 هفته از کشته شدن «زهران علوش» سرکرده جیش‌الاسلام و شمار دیگری از سرکردگان گروه‌های معارض تصادفی باشد. علوش نزدیک‌ترین متحد رهبران سعودی و ترکیه‌ای و منبع اصلی تهدید و چه‌بسا تنها منبع تهدید پایتخت سوریه بود.
رهبران سعودی و ترکیه از کشته شدن علوش شوک‌زده شده‌اند؛ زیرا کشته شدن او ضربه‌ای مهلک به تلاش‌های آنها در راستای تشکیل هیئت معارضان برای مذاکره با نظام سوریه پس از نشست ریاض به شمار می‌رود. تا جایی‌‍که رهبران سعودی برای نشان دادن خشم خود، با سفر فرستاده ویژه روسیه به خاورمیانه که به تل‌آویو و قاهره سفر کرده و قرار بود در چارچوب هماهنگ کردن تلاش‌ها برای دستیابی به راه حل سیاسی از ریاض دیدار کند، مخالفت کردند.
استراتژی‌های سعودی و ترکیه از همان آغاز بحران سوریه یعنی از 5 سال پیش حول یک محور بود و آن سرنگونی رئیس‌جمهور اسد. این دو کشور در اجرای این سیاست میلیاردها دلار هزینه کرده و تلاش‌های سیاسی و دیپلماتیک گسترده‌ای صورت دادند. از این‌رو تقریبا محال است که از این هدف چشم‌پوشی کنند حتی در سایه توافق روسیه و آمریکا برای متمرکز شدن بر تروریسم به عنوان یک اولویت در سوریه. شاهزاده «محمد بن نایف» ولیعهد سعودی این موضوع را با صراحت در سخنرانی‌ای در مراسم افتتاحیه کنفرانس اخیر معارضان سوری در ریاض اعلام کرد.
ائتلاف ترکیه و عربستان به تاسیس «جیش الفتح» و تسلیح آن انجامید به‌گونه‌ای که این امر باعث شد این گروه تروریستی کنترل دو شهر «ادلب» و «جسر الشغور» و همچنین یک پایگاه نظامی بزرگ در شمال غرب سوریه را به دست بگیرد. مطمئنا رهبران این دو کشور در این امیدواری به‌سر می‌برند که بتوانند بار دیگر این تجربه را به عنوان آخرین تیر ترکش‌شان با ارسال تجهیزات و مهمات نظامی بیشتر و مدرن‌تر تکرار و بسط کنند.
طرفین سعودی و ترکیه‌ای توافق‌شان را مخفی نگه می‌دارند و برگه‌هایشان را نزدیک سینه‌هایشان باقی می‌گذارند ولی چه‌بسا سفر غیرمنتظره وزیر خارجه مصر به ریاض برخی حقایق را که در جریان است یا رخ خواهد داد، به صورت کلی یا جزئی فاش می‌کند. ما هم نیز باید طی روزهای آینده روزنامه‌ها و شبکه‌های تلویزیونی مصری را دنبال و رویکردها و دستورات داده شده به آنها را رصد کنیم؛ زیرا آنها «دماسنج‌هایی» هستند که درجه حرارت یا سردی روابط مصر و عربستان را نشان می‌دهند و مطمئنا انتظار ما طولانی نخواهد شد.
5252
نظر شما