۰ نفر
۲۸ دی ۱۳۹۴ - ۰۴:۳۰

حوادث و تحولات آغازین روزهای سال جدید میلادی نشان میدهد که این سال نیز دورنمای خوشی برای خاورمیانه متصور نیست.

 مانی محرابی

در آخرین ماه‎های سال گذشته میلادی وقوع حادثه منا سبب کشته شدن بیش از 2000 نفر از حجاج کشورهای مختلف شد که فوت بیش از چهارصد ایرانی در این حادثه و عکس العمل نادرست سعودی به آن، این حادثه را به نقطه آغاز دوره سرد روابط میان ایران و عربستان تبدیل کرد.

ضربه دوم به روابط سرد ایران و عربستان باز هم از سوی سعودی‎ها صورت گرفت و آن اعدام شیخ باقر النمر فعال حقوق بشر و روحانی برجسته شیعی عربستان بود که با واکنش‎های منفی فراوان شیعیان منجمله حکومت ایران مواجه شد و در مقابل ایران نیز نام خیابان هایی که سفارت و کنسولگری عربستان در آن واقع بود را به شیخ نمر باقر النمر تغییر داد، هر چند نام خیابان‎ها بعد از چند روز به حالت سابق بازگشت. اما ضربه نهایی زمانی بود که عده ای در تهران به سفارت عربستان هجوم برده و ارتش عربستان در صنعا سفارت ایران را مورد حمله موشکی قرار داد.

این سلسله اتفاقات آتش زیر خاکستر روابط ایران و عربستان را البته از سوی عرب‎ها روشن کرده و سبب پیچیده‎تر شدن اوضاع منطقه شده است. پیچیدگی‎ای که آل سعود به دلیل عدم درک صحیح پیامدهای آن، به علت سرپوش گذاشتن بر شکست‎های سیاسی و نظامی اخیرشان، خصوصا در بحث سیاست نفتی و اشتباه استراتژی دخالت در امور داخلی یمن از آن استقبال نیز می‎کند.
عده‎ای چشم انتظار ورود ایالات متحده و روسیه به این درگیری‎ها بوده و جبهه گیری‎ آنها را برای حل مسئله تعیین کننده می‎پندارند. ولی باراک اوباما در سال آخر حضور در کاخ سفید چندان به ورود به مسئله ایران و عربستان رغبت ندارد زیرا پیامدهای آن به هیچ وجه قابل پیش‎بینی نیست. ایالات متحده از یک سو در شرایط اعمال فشار به عربستان نمی‎باشد و دلیل آن نه مشکلات مالی بلکه نیاز به آنها برای حفظ ثبات منطقه بوده و از سوی دیگر قادر به جبهه گیری علیه ایران نیست چون این جبهه گیری آینده برجام را به خطر خواهد انداخت و در این صورت یکی از دستاوردهایی که دموکرات‎ها سال‎ها برای آن تلاش کرده و آن را نقطه مثبت پررنگ سیاست خارجی خود می‎خوانند از بین خواهد رفت و البته فشارهای 5+1 برای حفظ و اجرای برجام بر ایالات متحده نیز بی تاثیر نخواهد بود.

روسیه نیز شرایطی مشابه با ایالات متحده را داراست ولی به نوعی دیگر. جبهه گیری روس‎ها در درگیری ایران و عربستان سیاست‎های آنها در خاورمیانه را دچار گره خوردگی خواهد کرد. نباید فراموش کنیم روسیه بعد از درک عملی دشواری فراتر از تصورش در جنگ با داعش، با کمال احتیاط در باب خاورمیانه تصمیم‎گیری کرده و مانند ایالات متحده بی محابا عمل نمی‎کند. استنتاج این موضوع با بررسی عملکرد روسیه در قبال یمن و ترکیه چندان پیچیده نیست.

از سوی دیگر، ایران و عربستان هم هیچ تمایلی برای درگیری نظامی مستقیم با یکدیگر نداشته و احتمال وقوع جنگ میان این دو کشور تقریبا منتفی ست. این مسئله درگیری‎های ایران و عربستان را بیش از پیش به کشورهای دیگر کشانده و سبب ادامه جنگ‎های نیابتی در سوریه، عراق و حتی یمن خواهد شد. البته نباید از محمد بن سلمان جانشین ولیعهد و وزیر دفاع کم تجربه عربستان و حرکات نسنجیده و غیرقابل پیش‎بینی وی به راحتی چشم پوشی کرد. وی هر لحظه ممکن است با یک عمل نسنجیده، قدرت‎های منطقه را به واکنشی سخت وادارد.

ترکیه، دیگر بازیگر مسائل‎های خاورمیانه به ظاهر دارای گرایش به سمت عربستان است تا ایران لیکن نباید فراموش کرد آنکارا به همراه قاهره رقبای اصلی آل سعود برای ایفای نقش برادر بزرگ در جهان سنی مذهبان بوده و اضحملال سیاسی عربستان نیز آرزوی پنهان آنها. از این روی ترک‎ها در درگیری‎های میان ایران و عربستان ورود چشمگیری نخواهند کرد ولی باید منتظر عکس العمل‎های آنکارا به این درگیری در خاک سوریه و عراق باشیم. ترکیه که در ماه‎های پایانی 2015 با سرنگونی هواپیمای روسیه در آسمان سوریه و جبهه گیریهای متعاقب آن نمونه‎ای کامل و واضح از دستپاچگی سیاسی و نظامی را به معرض نمایش قرار داد، از هر حربه‎ای حداکثر استفاده را برای کمک به ترکمن‎های سوریه و حتی داعش در مقابل کردها و دولت اسد خواهد برد که این نیز دارای پیامدهایی‎ست که در آینده نه تنها از سوی ایران و روسیه بلکه حتی از سوی ایالات متحده شاهد آن خواهیم بود. این در شرایطی ست که دستپاچگی و حرکات غیرقابل پیش‎بینی اردوغان به سیاست داخلی ترکیه نیز رسوخ کرده و این کشور را در گردابی از مشکلات میان ترک‎ها و کردها، سکولاریسم‎ها و اسلام‎گرایان، دموکرات‎ها و هواداران حاکمیت مطلقه و ... قرار خواهد داد.

در این بین گرایش داعش به تغییر پایتخت از سوریه به مکانی امن نیز با عمل‎ها و عکس العمل‎های فراوانی مواجه خواهد شد که منجمله می توان به احتمال حمله نظامی مجدد ناتو به لیبی و ادامه حضور نظامی ایالات متحده و ناتو در افغانستان اشاره کرد که به طبع سیاست کشورهای افغانستان، پاکستان و ایران را دچار تغییر خواهد کرد و چه بسا این تغییر سیاست به سایر کشورهای منطقه نیز سرایت کند.

مصر و اسرائیل نیز بیش از سال گذشته درگیر نیروهای شعبه داعش در صحرای سینا یعنی گروه ولایت سینا که آن را پیشتر با نام انصار بیت المقدس می‎شناختیم خواهند بود و رهبری نیروهای ولایت سینا از نوار غزه این دولت‎های نه‎چندان دوست را به همکاری‎های اجباری سوق خواهد داد که امتیازات متقابل رد و بدل شده میان آنها مسبب وقایع سیاسی داخلی ای برای این کشورهایست که باید منتظر آن بود.

مع الوصف، سال 2015 با وقوع وقایعی غیر قابل پیش‎بینی پایان پذیرفته و سال 2016 نیز با رخ دادن اتفاقاتی غیر قابل پیش‎بینی آغاز شد که نقطه اشتراک تمام آنها تنش زایی بیش از پیش در خاورمیانه بوده و از این روی با جرات می توان در سال 2016 ، خاورمیانه را در گردابی از آتش و التهاب تصور کرد.

پژوهشگر و تحلیلگر مسائل بین الملل

4949

 

برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل‌ رویدادهای ایران و جهان اپلیکیشن خبرآنلاین را نصب کنید.
کد خبر 500402

برچسب‌ها

نظر شما

شما در حال پاسخ به نظر «» هستید.
2 + 11 =

نظرات

  • نظرات منتشر شده: 1
  • نظرات در صف انتشار: 0
  • نظرات غیرقابل انتشار: 0
  • عطا IR ۰۷:۳۲ - ۱۳۹۴/۱۰/۲۹
    9 0
    خدا لعنت کند افراد و رژیم هایی را که در دنیا جنگ افروری میکنند