یکی از مهمترین مولفه‌های تحقق اقتصاد مقاومتی توسعه بخش کشاورزی است، تلاش برای استفاده حداکثری از منابع و امکانات داخلی، تولید محصولات راهبردی، کاهش وابستگی به خارج و تخصیص اصولی منابع و داشته‌ها چند شاخصه‌ای است که بر پایه آنها حرکت به سمت توسعه درون‌زا در بخش کشاورزی شکل می‌گیرد.
شاید این شعار راه دست‌یابی به اهداف عنوان شده در توسعه بخش کشاورزی باشد «تولید بیشتر، بهره‌وری بالاتر و هزینه کمتر». برخی کارشناسان این حوزه تولید بیشتر و بهره‌وری بالاتر را منوط به افزایش سرمایه‌گذاری‌های خارجی می‌دانند، همان‌گونه که این روزها از کلیدواژه «فرصت‌های پسابرجام» به‌شکلی مبالغه‌آمیز برای فراهم‌کردن زمینه حضور بیشتر سرمایه‌گذاران خارجی استفاده می‌شود.
هرچند سرمایه‌گذاری خارجی در نوع خود یکی شیوه‌های متداول ورود به بازارهای جهانی محسوب می‌شود اما زمانی کاملاً موفقیت‌آمیز خواهد بود که بسترها برای ایجاد زیرساخت‌های فناورانه و انتقال واقعی دانش و تکنولوژی فراهم باشد. چندی است دروازه‌های اقتصاد کشور با تکیه بر همین موضوع به روی گروه‌های مختلف خارجی باز شده و فرصت‌ها و منابع داخلی ایران به ویژه در بخش کشاورزی بیش از قبل زیر ذره‌بین سرمایه‌گذاران قرار گرفته است.
به‌دنبال رفت و آمد گروه‌های تجاری خارجی به ایران باب گفت‌وگو برای توسعه همکاری‌های تجاری و حضور سرمایه‌گذاران خارجی به منظور شراکت در بخش کشاورزی نیز باز شده است از جمله آن می‌توان به ابراز تمایل اسپانیایی‌ها به همکاری با بخش کشاورزی اصفهان در توسعه کشت زیتون و رسیدن این محصول به تولید انبوه اشاره کرد، موضوعی که بسیار مورد توجه مسئولان بخش کشاورزی استان اصفهان قرار گرفته و شاید دلیل عمده آن بهره برداری از زیتون در مصارف مختلف است.
سرمایه‌گذاران اسپانیایی در راه اصفهان
«از جمله مزایای سرمایه‌گذاری در تولید و توزیع محصول زیتون در اصفهان، افزایش مصرف داخلی و جایگزینی این محصول با محصولات با مصرف آب بالا است» علیرضا نیکوئی عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان اصفهان در دیدار اسفند گذشته با نمایندگان یکی از شرکت‌های تولید زیتون اسپانیا با بیان این مطلب ابراز امیدواری کرد که شرکت‌های اسپانیایی بتوانند با وارد کردن پایه‌های نهال زیتون و حمایت از کشاورزان در تامین تقاضا و خرید محصولات آنان، راه رسیدن به تولید هدف را کوتاه‌تر کنند.
اما سفر دوباره شرکت‌های اسپانیایی به اصفهان نشان دهنده عزم آنها برای همکاری با اصفهان در زمینه تولید محصول زیتون است. همان طور که تیم کارشناسی یکی از شرکت‌های تولید زیتون اسپانیا پس از 2 سفر تحقیقاتی به اصفهان و بررسی شرایط کشت و تولید روغن زیتون خواستار تأسیس شرکت در اصفهان و آغاز فرایند سرمایه‌گذاری شده است.
اصفهان برای کشت زیتون "آب" کافی ندارد
با نگاهی به وضعیت اقلیمی اصفهان و مقایسه آن با مناطقی از ایران که به عنوان قطب کشت و تولید این محصول به شمار می‌روند یک سئوال ایجاد می‌شود، آیا اصفهان واقعا سرزمینی مناسب برای بهره برداری از زیتون است؟
رئیس شورای ملی زیتون ایران در گفت‌وگو با تسنیم به این سئوال پاسخ می‌دهد. سید احمد بلندنظر می‌گوید: خاک و هوای اصفهان برای کشت زیتون مناسب است اما این استان یک مشکل عمده دارد و آن مسئله آب است، زیتون در گرمای بالای 45 درجه دوام می‌آورد اما در سرمای منهای 7 درجه شروع به خشک شدن می‌کند، زمانی که دما به 16 درجه زیر صفر رسید درخت زیتون بعد از 3 شبانه روز خشک می‌شود.
وی ادامه می‌دهد: بنابراین اصفهان از جمله شهرهایی است که از نظر اقلیمی شرایط کشت زیتون را دارد اما چه کسی از مسئولان استان اصفهان تضمین می‌دهد که 15 سال دیگر آب کافی برای کاشت زیتون در اختیار باغ‌دار قرار بگیرد، آیا آب با کمیت و کیفیت وجود خواهد داشت؟
آنچه که سبب شده تا مسئولان بخش کشاورزی اصفهان به توسعه کشت زیتون فکر کنند کم‌آبی این محصول است، موضوعی که کاملاً از سوی رئیس شورای ملی زیتون ایران رد می‌شود. بلندنظر در این باره می‌گوید: این اشتباه در اذهان مردم حتی تعدادی از دانشگاهیان وجود دارد که زیتون محصول کم‌آبی است، بله، اگر به زیتون کم آب بدهیم و حتی اگر تا سال‌ها به این درخت آب ندهیم خشک نمی‌شود، اما به ما میوه نیز نخواهد داد، این در حالی است که هدف ما از کشت زیتون تولید میوه است وگرنه ما مسئول توسعه فضای سبز نیستیم.
انتقال تکنولوژی با سرمایه‌گذاری خارجی محقق می‌شود؟
با این صحبت‌ها اینگونه به نظر می‌رسد که روزی اتفاقی که در زمینه کشت برنج در استان اصفهان رخ داد گریبان‌گیر باغات زیتون نیز بشود. کم‌آبی ریشه تمامی مشکلات کشاورزی استان اصفهان است و بدون شک سرمایه‌گذاری در این زمینه باید با بازده همراه باشد.
مدیر صنایع کشاورزی سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان اما سرمایه‌گذاری خارجی برای توسعه کشت این محصول را مناسب می‌داند و به تسنیم می‌گوید: اکنون سطح آن‌چنانی برای کشت زیتون نداریم اما اگر کشاورزی مایل به فعالیت در این حوزه باشد و علاوه بر آن بخواهد در زمینه فراوری محصولات زیتون کار کند برای او مجوز صادر می‌شود.
وی ادامه می‌دهد: حضور شرکت‌های خارجی برای سرمایه‌گذاری در زمینه تولید محصول با کیفیت اتفاقات خوبی به‌دنبال دارد، البته این موضوع مشروط به هدف‌دار بودن برنامه‌ها است، به‌هر حال توسعه اشتغال ورود سرمایه و تکنولوژی را به همراه دارد و اگر به تکنولوژی نیاز داریم باید به‌دنبال کسب دانش آن باشیم.
شرایط پایدار آب تضمین شدنی نیست
عضو هیئت نمایندگان اتاق ایران پیرامون حضور شرکت‌های اسپانیایی انتقاداتی را مطرح می‌کند. بلندنظر با طرح این سئوال که مسئولان اصفهان کاملاً از وضعیت آب اصفهان مطلع هستند با این وجود دلیل دعوت از سرمایه‌گذاران اسپانیایی چه بوده است؟ می‌گوید: مشخص نیست با کدام منبع آب این سرمایه‌گذاری ادامه خواهد داشت، برای توسعه هر نوع محصول به صورت فیزیکی، سطحی و افقی نخستین موضوع آب است که مشروط به میزان مناسب بارندگی با پراکنش مناسب است اما شرایط پایدار آب تضمین شدنی نیست.
دلیل ورود سرمایه‌گذاران اسپانیایی به تولید زیتون در اصفهان انتقال دانش روغن‌کشی از این میوه خوراکی است که مصارف بسیار زیادی دارد، اکنون بازار عمده روغن زیتون در جهان در اختیار اسپانیا و ایتالیا قرار دارد و در ایران نیز منطقه طارم در این زمینه فعال است. سئوال دیگری که از رئیس شورای عالی زیتون ایران می‌پرسیم مرتبط با همین موضوع است. آیا ایران واقعا در زمینه فراوری محصول زیتون به دانش لازم دست نیافته است؟
ایران از لحاظ دانش فرآوری هیچ‌چیز کم ندارد
بلندنظر در پاسخ به این سئوال می‌گوید: ایران به فضل خدا به دانش فراوری محصولات رسیده است و اکنون نیز کارخانجات زیادی در زمینه روغن کشی داریم، بنده از 10 سال پیش با سفر به اسپانیا و ایتالیا بزرگترین کارخانجات روغن‌کشی زیتون را دیده و کار تحقیقاتی زیادی در این زمینه انجام داده‌ام و باید بگویم ما از لحاظ دانش هیچ‌چیز کم نداریم.
اما موضوعی که این عضو هیئت نمایندگان اتاق ایران نسبت به آن منتقد است شتاب زدگی مسئولان وزارت جهاد کشاورزی و انجام اقدامات بدون مطالعه است. بلندنظر در این باره می‌گوید: با شتاب‌زدگی وزارت جهاد‌کشاورزی که متأسفانه اقدامی بدون مطالعه و محاسبه بود طرح زیتون کاری در سراسر کشور توسعه داده شد.
وی خاطرنشان می‌کند: اگر به توسعه کشت زیتون فکر می‌کنیم باید مسائل بسیاری را در نظر داشته باشیم، کشت باید با اقلیم منطقه سازگار باشد، درخت زیتون اگر میوه می‌دهد باید روغن هم بدهد و میزان تولید این روغن نیز مهم است.
رئیس شورای ملی زیتون ایران می‌گوید: به‌دنبال این شتاب‌زدگی کامیون‌های نهال را به سراسر کشور فرستادند و از طرف دیگر به کارخانه‌های روغن کشی پروانه دادند، اکنون ظرفیت کارخانجات روغن کشی ما 140 هزار تن است اما این در حالی است که ما فقط می‌توانیم 40 هزار تن میوه روغنی داشته باشیم و همان طور که وزارت جهاد کشاورزی اعلام کرده 90 هزار تن دیگر آن تبدیل به کنسرو می‌شود.
این بار "زیتون" به سرنوشت "برنج" دچار نشود
اکنون حضور سرمایه‌گذاران خارجی برای بهره برداری از منابع کشاورزی ایران از جمله محصول زیتون در حالی بیش از گذشته مطرح می‌شود که بنا به گفته کارشناسان امر اشتباهات راهبردی در توسعه برخی محصولات کشاورزی در مناطقی از کشور می‌تواند به قیمت از دست رفتن سرمایه‌ها تمام شود، پیش از این کاشت برنج در بحران خشکسالی کشاورزان اصفهانی و برخی دیگر از مناطق کشور را دچار ضرر و زیان کرد و شاید در آینده نوبت به باغداران زیتون برسد.
نظر شما