شمارش معکوس برای شوک قیمتی بازار ارز

علی حق: همزمان با به سردی گرائیدن معاملات بازار سرمایه و کاهش شتاب ورود نقدینگی به بازار پول تحلیلگران مسایل اقتصاد کلان از هم اینک نسبت به وارد آمدن شوک قیمتی به بازار ارز در ماه های پایانی سال جاری خورشیدی هشدار می دهند.
بر پایه تازه‌ترین گزارش های منتشر شده از سوی سازمان بورس اوراق بهادار تهران ارزش جاری بازار سرمایه ایران در فاصله شهریور ماه سال جاری تا پایان داد و ستدهای امروز بورس سهام تهران با افت 12.1 میلیارد دلار کاهش یافته است.
همچنین ارزش معاملات روزانه بازار سهام تهران از متوسط 33 میلیارد تومانی در شهریور ماه گذشته تا 3 میلیارد تومان طی روزهای اخیر افت کرده است. شاخص کل قیمت سهام شرکت های فعال در بورس تهران نیز این روزها تا محدوده 9 هزار و 400 واحد یعنی 600 واحد پایین‌تر از مرز روانی بازار سقوط کرده است. شاخصی که در سال پایانی دولت محمد خاتمی رکورد 13 هزار 800 واحدی را ثبت کرده بود.
به اعتقاد کارشناسان بازار سرمایه این شواهد نشان دهنده توقف ورود نقدینگی به بازار سهام و تا حدودی خروج بخشی از نقدینگی بورس سهام به دلیل افت بازدهی بازار سرمایه است.
در همین حال اعلام کاهش پیش‌بینی سود سهام 37 صنعت عضو بورس تهران این باور عمومی را تقویت کرده که دورنمای اقتصاد ایران همزمان با کاهش قیمت نفت در بازار جهانی از 140 دلار در شهریور ماه تا 54 دلار طی روز جاری چندان روشن به نظر نمی رسد.
همزمان با تیره شدن فضای کسب و کار تولیدی- صنعتی در اقتصاد ایران، این افت قیمت نفت که بنا بر گفته قائم مقام بانک مرکزی به معنای از دست رفتن درآمد 54 میلیارد دلاری پیش بینی شده تا پایان سال جاری است.
بحثی که با مطرح شدن کسری بودجه 30 میلیارد دلاری دولت تا پایان سال جاری، برای تحلیلگران بازارهای کلان اقتصادی این نگرانی را به وجود آورده است که دولت در ماه های پایانی سال توان مالی کنترل بازار ارز را نداشته باشد. افزون بر این موجودی محرمانه حساب ذخیره ارزی نیز بر اساس گمانه‌زنی‌های کارشناسی چندان قابل اتکا و اعتنا نیست.
ار سوی دیگر برخی کارشناسان بدبین نیز بر این باورند که دولت ناچار خواهد شد تا برای پوشش کسری بودجه خود در ماه های پایانی سال به افزایش قیمت دلار و یورو در بازار آزاد تن در دهد تا با فروش گران‌تر موجودی دلاری و یورویی خود کسری بودجه خود را پوشش دهد.
این تحلیل زمانی رنگ واقعی‌تری به خود می‌گیرد که اعتراف روز گذشته رییس شورای هماهنگی بانک‌های دولتی مبنی بر خروج سپرده های مردم از بانک های دولتی مطرح می شود. در همین حال تاکید دوباره بانک مرکزی جمهوری اسلامی در خصوص لزوم کاهش نرخ سود سپرده های بانک‌های خصوصی نشان می دهد که به زودی مقصد سپرده‌های مردمی بر خلاف اظهارات آن مقام بانک دولتی، بانک‌های خصوصی نخواهد بود.
در چنین شرایطی تحلیلگران اقتصادی تاکید می کنند، هر چند که بانک مرکزی با هدف کاهش تبعات تصمیم اخیر خود در مورد بانک های خصوصی، امروز اعلام کرد که نرخ سود اوراق مشارکت وزارت نیرو را از 15 درصد تا 18 درصد افزایش داده است تا جذابیت اوراق مشارکت را برای مردم افزایش دهد ولی بدون تردید همزمان با رکود بازار مسکن که حداقل خاصیت صنعت پیشرو در اقتصاد ایران داشت، عطش کسب سود سرمایه های عمومی روانه بازار های موازی دلال مآبانه ای همچون طلا و ارز خواهد شد.
اما برخی کارشناسان بر این باور صحه می گذارند که به دلیل تبعیت به نسبه بالای بازار داخلی طلا از تحولات بازار جهانی، شاید اطلاق صفت شوک قیمتی به این بازار بر اثر جا به جایی سرمایه‌ها درست نباشد و دولت هم نشان داده که به لحاظ انتفاع بالایی که از افزایش شدید قیمت‌ها در این بازار نمی برد، از اتخاذ اقدام های کنترلی در این بازار کوتاهی نمی کند.
ولی بازار ارز به دلیل گرفتار بودن در انحصار کامل دولت، به عنوان بزرگ‌ترین متقاضی و عرضه کننده ارز، در هر آن که مورد نیاز دولت باشد اسیر شوک های قیمتی می شود. شوک‌هایی که منافع سوداگرانه را با منافع دولت همسو دارد.
بنابراین تحلیلگران مسایل کلان اقتصاد ایران از هم اینک که بیش از 3 ماه به پایان سال جاری مانده احتمال وارد آمدن یک شوک قیمتی به بازار ارزهای عمده یعنی دلار و یورو را بالا می دانند. شوکی که شواهد اولیه آن از دو ماه پیش و با شروع صعود آرام ارزش دلار آمریکا در برابر ریال ایران نمودار شده و در پایان معاملات امروز بازار غیر رسمی ارز نرخ برابری هر دلار آمریکا در برابر ریال ایران به ده هزار و یکصد ریال رسید.