بهشتی‌پور: پوتین با جدیت رابطه با تهران را دنبال می‌کند

ابوالفضل خدایی:  پوتین و روحانی برای هشتمین بار از زمان روی کار آمدن رئیس دولت تدبیر و امید، این بار در باکو با یکدیگر ملاقات کردند و بر لزوم تلاش هر چه بیشتر برای شتاب بخشی جهت توسعه فراگیر همکاریها تاکید کردند. روحانی از همکاری روسیه تشکر کرد و پوتین هم از آمادگی کشورش برای طرح‌های مختلف دوجانبه، سه جانبه و منطقه‌ای در حوزه انرژی، حمل و نقل و همچنین دریای خزر خبر داد. اینکه تهران- مسکو تا چه اندازه می‌توانند طرح‌های مشترک را اجرایی کنند و به توسعه روابط شتاب بدهند، پرسشی است که حسن بهشتی پور، کارشناس روسیه، آسیای مرکزی و قفقاز در گفتگو با خبرگزاری خبرآنلاین به آن پاسخ داده است که در ادامه می خوانید:

نتایج و دستاوردهای سفر آقای روحانی به باکو و ملاقات ایشان با پوتین را چگونه ارزیابی می کنید؟
این سفر دستاوردهای بسیاری برای ما دارد. روابط ایران و روسیه پیوسته و پایدار است و می توان گفت که طرفین شریکی راهبردی برای یکدیگر هستند. با این حال هنوز دو کشور به اتحاد روابط راهبردی نرسیده اند، چون این مرحله، یک سطح بالاتر از شریک راهبردی است. در واقع دو کشور به سمت اتحاد روابط راهبردی حرکت می کنند.
اگر اشتباه نکنم این هشتمین ملاقات آقای روحانی با پوتین در سه سال گذشته است. در طول چند سال اخیر بی سابقه بوده که روسای جمهور ایران و روسیه در این فواصل زمانی این تعداد ملاقات را با یکدیگر داشته باشند.

به نظر من مهمترین مسأله مورد بحث ایران و روسیه بحث همکاری دو کشور در سوریه و مقابله باتروریسم است. گفتنی است روسیه، طرحی مشترک در زمینه مقابله با تروریسم در ایالات متحده آمریکا داشته که البته ایران به دلایل متعدد منتقد این طرح است. بنده فکر می کنم که دیدار روحانی و پوتین فرصت خوبی است برای اینکه از نزدیک این طرح مورد بررسی بین دو کشور قرار بگیرد.

بحث بعدی و مهم دیگر همکاری های هسته ای میان ایران و روسیه است. پوتین پیشتر اعلام کرده بود که 8 پروژه همکاری هسته ای بین ایران و روسیه مورد بحث و گفتگو قرار گرفته است. قبلاً رسماً اعلام شده بود که دو تفاهم نامه دربارۀ راه اندازی دو راکتور در فاز 2و3 بوشهر امضا شده و دو کشور به توافق کلی رسیده اند. اما هنوز جزئیات زیادی دربارۀ این "عدد هشت" نداریم و ظاهراً قرار است جزئیات آن در آینده منتشر می شود.

ایران همچنان در انتظار همکاری روسیه در تأسیسات هسته ای فردو است. زیرا بر طبق برجام روسیه قرار است در این زمینه همکاری کند تا فردو به یک مرکز تحقیقاتی فیزیک پلاسما تبدیل شود. کمک روسیه در زمینه هسته ای می تواند بسیار موثر باشد. البته جزئیات همکاری کارشناسی بین سازمان انرژی هسته ای ایران و سازمان هسته ای کشور روسیه مورد مذاکره و پیگیری قرار خواهد گرفت.
موضوع همکاری بعدی بحث قره باغ و احیاناً کمک ایران به استقرار صلح و امنیت در قفقاز جنوبی است. ایران مایل است در موضوع قره باغ نقش داشته باشد.اگر همکاری و توافقی بین ایران و روسیه در زمینه ثبات در قفقاز شکل بگیرد، هم کشورهای قفقاز جنوبی اعم از آذربایجان، ارمنستان از آن نفع می برند و هم موجب ارتقای همکاری های میان ایران و روسیه در سطح منطقه خواهد شد. البته در گذشته، روسیه زیاد در این قضیه ورود پیدا نمی کرده اما هم اکنون شواهدی نشان می دهد که زمینه هایی برای همکاری ایران و روسیه در منطقه قفقاز جنوبی فراهم شده است.

در مورد کریدور شمال- جنوب هم کارشناسان این حوزه به کرات دربارۀ مزیت ها و فواید آن سخن گفته اند و بنده تنها به ذکر مختصری بسنده می کنم. نکته مهم اینست که سرمایه گذاری جمهوری آذربایجان بر روی راه اندازی راه آهن رشت - آستارا- باکو کمک می کند تا انتقال کالا از ایران به سمت روسیه از طریق خاک آذربایجان با سرعت بیشتری انجام شود. راه اندازی این خط آهن به نفع هر سه کشور ایران، روسیه و آذربایجان است.سایر کشورها نیز می توانند به این همکاری بپیوندد، چون جمهوری آذربایجان نیز در خط آهن ریلی از طریق خاک ایران به خلیج فارس ارتباط برقرار می کند. اینها موارد مهم مشترکی است که در این مذاکرات قاعدتاً باید مورد توجه قرار گرفته باشد.

به همکاری میان ایران و روسیه بر سر سوریه و اختلاف نظر آنها اشاره کردید. این اختلاف چقدر جدی است؟

روسیه و ایران در مورد بحران سوریه نیاز به کمک متقابل یکدیگر در این کشور دارند. ایران و روسیه مکمل هم هستند و نمی تواند هیچ چیزی بدون کمک دیگری بدست آید. روسای دو کشور به این مسأله به خوبی واقف هستند. فراموش نکنیم که روسیه در پشتیبانی هوایی در سوریه نقش کلیدی دارد و در مقابل نقش ایران در عملیات زمینی و مستشاری بسیار تعیین کننده است. ایران و روسیه در بسیاری از موارد اتفاق نظر و همکاری باهم دارند اما واقعیت را نمی توان در زمینه اختلاف نظر بین دوکشور نادیده گرفت. این طبیعی است که دیدگاه های ایران و روسیه در مورد بحران سوریه به طور 100% با هم منطبق نباشند.

برای فهم بهتر این مسئله من یک مثال برای شما میزنم: برای ایران تقویت مقاومت در برابر اسرائیل، یکی از اهداف اساسی و کلیدی است که ایران همیشه به آن بها داده، ولی برای طرف روسی، مسئله اسرائیل و مقاومت در برابر آن در الویت قرار ندارد. روسیه مایل است که دولتی که در دمشق به قدرت می رسد، دولت طرفدار مسکو باشد و متحد غرب نباشد. در واقع اولویت آنها اصلاً مخالفت یا موافقت با سرائیل نیست. این مسأله یکی از نکات اختلاف نظر موجود بین اروسیه و ایران است.

با این حال من معتقدم نقاط اشتراک بین ایران و روسیه و دیدگاه های مشترک دو کشور در مورد آینده سوریه بسیار به هم نزدیک است. اگرچه در مورد آینده بشار اسد و چگونگی انتقال قدرت در سوریه و... اختلاف نظرهایی بین ایران و روسیه وجود دارد.

نظرتان در مورد اظهار نظر کم سابقه پوتین که ایران را متحد استراتژیک خود خطاب کرد، چیست؟
اگر به طور خوش بینانه به این قضیه بنگریم، میتوان این اظهار نظر را تعارف سیاسی رهبر روسیه بدانیم. شخص پوتین در چند سال اخیر نشان داده است که خیلی با قدرت و قوت در پی گسترش رابطه تهران با مسکو است. اما نگاهها در داخل کشور روسیه در مورد روابط تهران و مسکو هنوز به آن سطح قدرت و قوت که پوتین مایل بوده، نرسیده و روابط دو کشور هنوز گسترش پیدا نکرده است. از نشانه های این ضعف در روابط، حجم مبادلات دو کشور است که بعد از این همه گفتگو و تلاشهای بسیار حجم مبادلات دو کشور هنوز از دو میلیارد دلار فراتر نرفته است و هنوز بانکهای روسیه آمادگی اجرایی برای باز کردن اعتبارات لازم برای گسترش همکاری بین ایران و روسیه نشان نداده اند.

اگر بدبینانه به قضیه بنگریم، میتوان گفت که رئیس جمهور روسیه به اندازه کافی اختیارات و قدرت لازم را در مورد تحمیل اراده و خواست خود برای توسعه رابطه با ایران به مسئولان کشورش ندارد. نگاه پوتین در عمل با دیگر مسئولان روسیه در وزارت خارجه، وزارت اقتصاد، تجارت و بازرگانی با آن نگاهی که پوتین به مسأله توسعه روابط میان ایران و روسیه و تعریف یک اتحاد سیاسی استراتژیک دارد متفاوت است. این مسایل در واقع یک ترم است؛ یعنی زمانی که دو کشور اهداف مشترک، دشمن مشترک و برنامه های مشترک دارند و از نظر دفاعی، نظامی، امنیتی، سیاسی و اقتصادی در عالی ترین سطح هستند به آنها متحد استراتژیک گفته می شود. نمی توان دو کشوری که سطح مناسبات آنها دو میلیارد دلار است و هنوز در موارد بسیاری از جمله اقتصادی هنوز به هماهنگی های لازم نرسیده اند متحد استراتژیک خطاب کرد. یعنی تعریف واقع بینانه ای از وضعیت موجود بین روابط ایران و روسیه نیست، اگر اینگونه به قضیه بنگریم.

آینده روابط ایران - روسیه را چگونه ارزیابی می کنید؟
به طور خوش بینانه اگر بنگریم، ایران سعی دارد توازنی در روابط خود با کشورهایی چون روسیه، چین، هند از یک طرف و اتحادیه اروپا از طرف دیگر برقرار کند. بنابراین نگاه ایران واقع بینانه و در عین حال عمل گرایانه است. و دولت ایران نیز با همین سیاست در حال حرکت است.

در واقع ایران سعی دارد مناسبات خود را با روسیه، چین، هند، کره جنوبی و ژاپن گسترش بدهد و از طرف دیگر با اتحادیه اروپا رابطه داشته باشد تا بتواند از مزیتهای نسبی در این مناسبات استفاده کند. یعنی ایران تلاش می کند تا همۀ تخم مرغ هایش را در سبد روسیه نگذارد بلکه سعی دارد در عین حال به مناسباتش با اروپایی ها هم توجه کند.
به نظر بنده اتخاذ این سیاست دست ایران را بازتر خواهد کرد و ایران می تواند با قدرت انتخاب بیشتری وارد گفتگو و مذاکرات با طرفهای مختلف خود داشته باشد. آیندۀ مناسبات ایران و روسیه رو به پیشرفت است، با توجه به اینکه تحریم ها لغو شده، بهانه ها نیز از بین رفته و به تدریج دو کشور به سمتی می روند که بتوانند از لحاظ اقتصادی و دفاعی همکاری های خود را گسترش دهند.

5252