زنده‌‌باد فساد

کتاب زنده باد فساد نوشته علی ربیعی مشاور سید محمد خاتمی که به بررسی جامعه شناختی پدیده فساد پرداخته است در ابتدا با فراز هایی از نامه حضرت علی(ع) به عثمان بن حنیف آغاز می شود و در ادامه با ذکر سخنان موبوتو، رسمیت یافتن فساد را در کشورهای جهان سوم به تصویر می کشد. مشاور سید محد خاتمی این کتاب را به پدر خود که سوزن بان راه آهن بود تقدیم می کند در این تقدیم که با پدیده فساد ارتباط دارد ، آمده است :روزی چند میخ از اموال راه آهن تهران در جیبش باقی مانده بود هنوز سنگینی او را برای پس بردن میخ ها به انبار راه آهن تهران با تمام وجود حس می کنم.

ربیعی بیماری فساد را به قدمت تاریخ می داند که مختص یک کشور نیست البته فساد در کشورهای در حال توسعه که ساختارهای سست دارند به مراتب بیشتر است با این وجود می توان این کشورها را از منظر فساد به بیمار ،بیمار مزمن ،بیمار وخیم دسته بندی کرد هر چند در کشور های جهان سوم فساد به یک پدیده درونی تبدیل شده است و بسیاری آن را لازمه حیات در کشورهای مذکور می دانند که زندگی بدون آن امکان پذیر نخواهد بود و همه می گویند زنده با فساد.

در ادامه کتاب به نشانه های فساد اشاره شده است که شامل

1)همه تابع یک  عامل قدرتمند و غیر پاسخگو هستند

2)سیستم بانکداری غارتگرانه است

3)خدمات اجتماعی در برابر دریافت پول صورت می گیرد

4)یک سیستم غیر دموکراتیک و یا دمو کراتیک نا کار آمد حاکم است

5)کنترل شدید بر رسانه ها

6)رشد پایین اقتصادی

7)هزینه نظامی و پلیسی بالا

8 )سطح تحصیلات پایین که در برابر کشورهایی با فساد کمتر از این مولفه ها برخوردار نیستند،می باشد.

ربیعی در ادامه سطح فساد را به دو دسته فساد نخبگان و به عبارت بهتر فساد یقه سفید ها و فساد سطح دوم که مربوط به کارمندان است، تقسیم بندی می کند. وی انواع فساد را به این صورت دسته بندی می کند فساد سیاسی،فساد بورکراتیک، فساد انتخاباتی ...

وی به کنوانسیون های متعدد برای مبارزه با فساد اشاره می کند که کنوانسیون آمریکایی مبارزه با فساد، کنوانسیون مبارزه با فساد مقامات جوامع اروپایی، کنوانسیون مقابله با رشوه دهی، کنوانسیون حقوق مدنی در خصوص  فساد، کنوانسیون حقوق جزایی در خصوص فساد، کنوانسیون بین المللی مقابله با جرائم سازمان یافته، مفهوم فساد در کنوانسیون در دست تدوین مبارزه با فساد از آن جمله هستند.

مشاور سید محمد خاتمی در ادامه به علل فساد اشاره می کند:

1)اختیارت گسترده دولت

2)حساب کشی اندک

3)انگیزه های انحرافی در شاغلان بخش هلی دولتی.

وی به تبیین علل اجتماعی فساد پرداخته و تصریح می کند تبعیت از علقه های فامیلی و شخصی، مشروعیت اندک، سیطره یک حزب خاص به شکل گیری فساد کمک می کند.

علی ربیعی که استاد دانشگاه تهران نیز هست رانت جویی را وجه مشخصه فساد در دولت های جهان سوم می داند به گونه ای که فساد در جهان اول در فعالیت های اقتصادی احزاب بزرگ و نخبگان سیاسی نهفته است اما درجهان سوم در سطوح مختلف می توان فساد را مشاهده کرد وی نوع به قدرت رسیدن سیاستمداران در جهان سوم را در شکل گیری فساد موثر می داند و تصریح می کند چون این افراد در رقابت ناسالم به قدرت رسیدند بنابراین از فرصت موجود بهره گرفته و خود را مالک دارایی های دولت قلمداد می کنند. البته به این نکته نیز اشاره می کند که ضعف قوانین در مبارزه با فساد و قوانین دست و پاگیر در ایجاد فساد موثر بوده است که قرار گرفتن قوه قضائیه به عنوان بخشی از این روند فاسد که باید با این امر مبارزه کند روند امور را پیچیده تر کرده است.

وی رابطه بین مردم سالاری و فساد را معکوس می داند همچنان که هر چقدر فرایند توسعه سیاسی به مردم سالاری نزدیک تر می شود قوانین منطقی تر می شود و فساد کاهش می یابد.

ربیعی در بخشی از کتاب خود به مطالعات موردی پرداخته و اکوادور، تانزانیا، آرژانتین، برزیل، هنگ کنگ، سنگاپور، مالزی، نیجریه را مورد بررسی قرار داده است. وی در ادامه به مشکلات مبارزه با فساد اشاره می کند. استاد دانشگاه تهران به ایران به صورت مفصل می پردازد و به ماموریت ستاد ارتقا سلامت نظام اداری و مقابله با فساد  اشاره می کند.

وی در نهایت به نتیجه گیری می پردازد و عنصر عزم و اراده سیاسی را بسیار موثر می داند و راهکارهای بانک جهانی برای مبارزه با فساد را مرور می کند. افزایش پاسخگویی سیاسی، تقویت مشارکت جامعه مدنی، بهبود و ارتقای مدیریت دولتی، بخش خصوصی قدرتمند، موانع نهادینه شده قدرت ....