ابَرآلودگی لوت پس از ابَرماراتن کویر

دروازه های لوت، پس از برگزاری همایش ملی شناخت کویر در دی ماه 1378 به تدریج به روی گردشگران گشوده شد. از همان روز24 دی که بیش از 600 تن به کویر آمدند و دیدند و رفتند با بی مسئولیتی تعدادی از گردشگران انبوهی از زباله های پلاستیکی و تجدیدناپذیر در کویر باقی ماند و همچنان این رویه نادرست ادامه دارد.

روز به روز که بر تعداد مسافران و گردشگران افزوده شد وزن و حجم زباله ها نیز فزونی یافت تا جایی که طوفان های کویری هم دیگر، توان پوشاندن آنها را ندارند. کدام طوفان می تواند بر رد لاستیک های خشن، پهن و آجدار آفرودسواران، شن فراموشی بپاشد و زخم و شیارهای مانده برچهره زیبای کلوت ها را ترمیم کند.

کدام طوفان شن می تواند سیاهی آتش زدن لاستیک ها و یادگاری ها بر کلوت ها را پاک کند. کدام طوفان می تواند کلوخ های جداشده و تخریب شده کلوت ها را در محدوده جاده شهداد - نهبندان و اطراف آن به روز اول برگرداند. از اینها که بگذریم نبود سرویس های بهداشتی در محدوده کلوت ها (البته با رعایت آیین نامه ها پروتکل های ثبت جهانی لوت) نوع دیگری از آلودگی را ایجاد کرده است.

اما در کنار همه این آلودگی ها و بی مهری ها به لوت؛ این سرزمین زلال و نزدیک به روح آدمی، جاماندن 5 هزار پرچم راهنما و میله های فلزی آنها در مسیر ابرماراتن کویر، زخم هایی تازه، گسترده و عمیق بر چهره زیبای لوت ایجاد کرد. این پرچم ها با میله فلزی 43 سانتی متری هر 50 متر به 50 متر در مسیر 250 کیلومتری ابرماراتن نصب شده اند (کوبیدن شدن میله در زمین).

ابرماراتن بین‌المللی راه ابریشم از ۱۳ تا ۱۹ اردیبهشت ماه 95 در منطقه شهداد از توابع کرمان برگزار شد و ۳۵ دونده از ۱۰ کشور ایتالیا، انگلیس، آمریکا، مراکش، چین، فیلیپین، لبنان، کانادا، استرالیا و آلمان مسیر ۲۵۰ کیلومتری مسابقه را دویدند. مسابقه فوق ماراتن به رقابت‌هایی گفته می‌شود که مسیر دوی آن‌ها بیش از ۴۲ کیلومتر باشد.

اگر برای هر پرچم راهنمای مسیر که در طول مسابقه بامیله به زمین کوبیده شده 43 (چهل و سه) سانتی متر میلگرد نازک به کار رفته باشد در مجموع 2 هزار و 150 متر میلگرد در کویر رها شده است. این درحالی است که ایرنا 15 بهمن 94 به نقل از مدیر برگزارکننده ابرماراتن نوشته است اگر دونده ای به اشتباه زباله ای را روی زمین بیاندازد از مسابقه اخراج خواهد شد. حالا بااین وجود ظاهرا باید کل مسابقه ابرماراتن را اخراج کرد و دیگر بار به کویر راه نداد.

[مدیر برگزاری مسابقه ابر ماراتن بین المللی لوت پائولو بارگینی به ایرنا گفته است: مسیر مسابقه با نصب پرچم های مخصوص نشانه گذاری شده به شکلی که به هیچ وسیله ارتباطی و GPS نیاز نیست اما مانعی برای به همراه داشتن وسایل ارتباطی وجود ندارد.

وی با تاکید بر جداسازی زباله ها در این مسابقات تصریح کرد: اگر دونده ای به اشتباه زباله ای را روی زمین بیاندازد از مسابقه اخراج خواهد شد.]

نمی دانم آقای پائولو بارگینی چه پاسخی و چه توجیهی برای جمع آوری نکردن 5هزار میله فلزی پرچم و پرچم ها دارد و آیا می داند که کویر از اردیبهشت 95 همچنان آلوده به میله های فلزی است که می توان از آن به عنوان «ابرآلودگی» (فوق آلودگی) یاد کرد. هر چند که همکاران و همراهان وی در ایران و کرمان نیز باید پاسخگو باشند و شاید جمع آوری پرچم ها به آنها واگذار شده باشد.

این روزها آفتاب به تدریج پرچم ها را می پوساند و باد آنها را تکه تکه با خود در پهنای پاکِ کویر، ویروس وار پخش می کند و میله های فلزی که از جنس میلگردهای آهنی هستند کمتر قابل تشخیص و دیده شدن هستند و کم کم روی زمین می افتند. معلوم نیست این میله های فلزی نازک، لاستیک چند خودرو و موتورسیکلت را پاره کنند و با وقوع حوادث ناشی از برخورد گردشگران یا خودروهایشان با آنها، چند نفر مصدوم و زخمی و حتی کشته شوند.

تصور کنید موتورسیکلتی با سرعت به میله فلزی حتی کوتاه پرچم برخورد کند منحرف شدن از مسیر و پرت شدن راکب، کمترین خسارت این ماجراست. حتی با زیرشن رفتن این میله ها، خطر فرورفتن میلگردهای نازک و کوتاه در پای گردشگران نیز وجود دارد و پنچر شدن لاستیک خودروها در میانه سوزانِ لوت ، خسارت دیگر از این سهل انگاری و بی مسئولیتی برگزارکنندگان و نبود نظارت بر عملکرد آنهاست که می تواند حتی ثبت جهانی لوت را هم به خطر اندازد.

باید پرسید کسانی که با برگزاری چنین مسابقاتی به تیتر و لید خبرها می آیند و عکس هایشان بر صفحه تلویزیون و مطبوعات و فضای مجازی می نشیند و باشرکت کنندگان عکس یادگاری می گیرند از عمق آلودگی لوت خبر دارند.

خبر دارند که لوت، «هرکی به هرکی» شده و هر کس هر طور عشقش می کشد به لوت سفر می کند و بساط تفریحش را می گستراند. از آتش زدن لاستیک توسط برخی در شب های لوت یا برپاکردن «باربیکیو» در میانه کلوت ها باخبرند.

راستی بعداز ثبت جهانی لوت، برای مدیریت و حفاظت از این سرمایه بزرگ و طبیعی چه کرده ایم؟ انتظار می رود پس از 7 ماه از رویداد غرور آفرین ثبت جهانی لوت که با همت مدیران محلی، استانی و کشوری، فعالان و پژوهشگران حوزه کویر به نتیجه رسید که جای تشکر فراوان دارد دستکم یک آیین خاص در بخش شهداد برگزار و نقش اهالی در زمینه حفاظت از لوت تبیین گردد و ثبت جهانی لوت به زندگی بومی ها پیوند زده شود.

با تشکر فراوان از همه مدیران و فعالان در حوزه ثبت جهانی لوت و تشکر ویژه از گردشگرانی که حافظ کویر و محیط زیست هستنند و حتی زباله های دیگران را نیز جمع می کنند و همچنین سازمان هایی مانند هلال احمر و آموزش و پرورش و میراث فرهنگی شهداد و تشکل های مردم نهاد که هرچند وقت به جمع کردن زباله از لوت می پردازند با توجه به قرار داشتن در اوج سفر به شهداد و کویر در پاییز و زمستان، درخواست می شود ساماندهی حضور گردشگران و برگزاری هر نوع مراسم و مسابقه و فعالیت در آن قاعده مند گردد.

نه اینکه بخواهم آزادی گردشگران و مسافران تحدید و تهدید شود و نه اینکه چشمم را بر تلاش های مدیران و کارکنان در ادارات و سازمان های مرتبط بسته باشم. اما باید باتوجه به ثبت جهانی کویر و گردشگر پذیربودن منطقه و دلایل مختلف دیگر، مجموعه کویرلوت به صورت منسجم و اصولی ساماندهی و مدیریت شود. نصب چندتابلوی موقت و تعیین قلعه شفیع آباد به عنوان پایگاه ثبت جهانی لوت در استان کرمان، پس از 27تیر 95 و ثبت جهانی کویر خوب است اما کافی نیست.

بدینوسیله از آقای علیرضا رزم حسینی استاندار محترم کرمان، آقای وفایی مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، آقای جهانشاهی معاون گردشگری این سازمان در کرمان و همه فعالان و مدیران مرتبط و همچنین مدیر ارشد سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور خانم زهرا احمدی پور درخواست می شود نسبت به پاکسازی پهنه لوت، از هر نوع آلودگی و ساماندهی حضور گردشگران در آن اقدام موثر همراه با نظارت کامل را در دستورکار قرار دهند و با مسببان این وضعیت در هر سطحی برخورد قانونی و اداری لازم را اعمال نمایند.

در ادامه پیشنهاداتی برای ارتقای گردشگری لوت پیشنهاد می گردد هرچند ممکن است در دستورکار مسئولان نیز باشد و امید می رود مورد توجه قرار گیرد: مدیریت یکپارچه و علمی حوزه لوت؛ ارتباط مستمر، همسطح، پویا و توان افزا با اهالی و بومیان؛ آموزش و مشارکت اهالی و استفاده از ظرفیت همه روستاهای بخش شهداد و توریع متوازن فعالیت ها، ارتقای زیرساخت های شهری شهداد؛ همگرایی مدیران بومی با هم و با مدیران استان؛ تجهیز پایگاه ثبت جهانی لوت در شفیع آباد به نیروی انسانی متخصص و مستقل از پایگاه حفاظت شهداد (تاسیس پایگاه مستقل حفاظت از لوت)؛ تاسیس و راه اندازی ورودی کویر در ابتدای جاده شهداد به لوت در نزدیکی فرودگاه گردشگری به منظور راهنمایی مسافران، ارایه خدمات به آنها، ثبت و ساماندهی سفر به لوت، توزیع بروشورهای آگاهی دهنده درباره قواعد سفربه لوت و حفظ محیط زیست؛ استقرار امکانات بهداشتی با رعایت پروتکل های ثبت جهانی لوت؛ ساماندهی آفرود و تعیین محدوده مشخص برای آفرود خارج از کلوتها و ترجیحا در نقطه ای خارج از کویر لوت، جلوگیری از ارایه اطلاعات مخدوش و پایان دادن به ساخت شبه مستندهای بی محتوا و کم غنا از لوت، ساماندهی ورزش ها و تفریحات کویری و بیابانی با تاسیس مراکز لازم؛ مدیریت یکپارچه لوت با مشارکت ساکنان و همسایگان لوت در استان های کرمان، سیستان و بلوچستان و خراسان جنوبی؛ نگاه علمی به لوت؛ ادامه کاوش های باستان شناسی حوزه تاریخی لوت؛ تدوین نقشه راه گردشگری لوت؛ رعایت اصول توسعه پایدار.

46