مبادا که این همۀ بحث و تحلیل و استدلال کارشناسیِ طرح شده در این چند روز، با مرور زمان و همراه با خاموشی شعله های این حریق و اتمام آواربرداری و خاکسپاری قربانیان، به بوتۀ فراموشی سپرده شود. تا حادثه و فاجعۀ بعدی رخ دهد و پروندۀ این گونه مباحث از نو باز شود و ...
با این حال نوشتن و تکرار چند نکتۀ "بدیهی" خالی از فایده نیست (هر چند که به قول مرحوم سعید نفیسی بیچاره ملتی که هنوز بحث در بدیهیات می کند !)
یک - جامعه انسانی هیچ گاه خالی از مخاطراتِ حادثه ها و فاجعه های گوناگون طبیعی و انسانی (سیل، زلزله، سونامی، حریق، ...) نبوده است. ولی در روزگار مدرن و در جوامع جدید (به علت افزایش جمعیت و گسترش و تراکم سکونتگاه های انسانی و .... ) ابعاد مخرب این حوادث و فجایع گسترده تر شده، و بر همین اساس ضرورت پیشگیری و مقابله و تاب آوری نسبت به آن بیشتر احساس می شود.
دو - تجربه کشورهای مختلف نشان می دهد که توفیق در این زمینه، نیازمند مجموعه ای از سیاست ها و قوانین و اقدامات و آموزشهاست که دامنۀ آن از محدودۀ دولت ها فراتر رفته و نیازمند همیاری و همکاری ضروری شهروندان است. یعنی برای پیشگیری و مقابله با این حوادث/فجایع به موازات قدرتمندتر کردن دولت باید به فکر قدرتمندترکردن جامعه هم بود (تقویت "جامعه مدنی" در معنای وسیع آن).
به تعبیر دیگر در هنگام بروز حادثه/فاجعه و قبل از رسیدن افراد و دستگاههای مسئول دولتی به صحنه (آتش نشانی، آمبولانس، ....)، این خودِ مردمِ حادثه/فاجعه دیده هستند که باید بدانند که چه کارهایی بکنند تا مانع عمق و گستردگی آثار مخرب آن شوند. روشن است که تحقق این امر نیازمند مجموعه ای از آموزشهای عمومی، تمرین ها و مانورهای جدّی و منظم، ساماندهی و هدایت، ... است (دفاع غیرنظامی یا پدافندغیرعامل).
سه - صرفاً به عنوان نمونه می توان به تجربیات نیوزیلند در زمینه زلزله (قابل تعمیم به سایر حوادث و فجایع) اشاره کرد. نیوزیلند کشوری کوچک ولی زلزله خیز (و نیز مستعد رویارویی با حوادثی مثل سونامی) است و برای کاهش آسیبهای ناشی از زلزله تدابیر کارآمدی اندیشیده است.
برای مثال:
"کمیسیون زلزله" نیوزیلند برای جبران خسارتهای مالی ناشی از زلزله مبلغی را به صورت ماهانه از مالکان منازل اخذ کرده و منازل آنها را بیمه می کند. این کمیسیون با سرمایۀ گردآمده انواع فعالیتهای پژوهشی، آموزشی، سرمایه گذاری، ... را دنبال می کند و در مواقع بروز زلزله نیز اقدام به تعمیر یا ساخت منزل برای آسیب دیدگان می نماید. (آدرس سایت کمیسیون زلزله نیوزیلند برای آشنایی بیشتر در زیر آمده است)
همچنین یکی از وظایف شوراهای شهر (شهرداری ها) در نیوزیلند "دفاع مدنی" است. این امر از طریق تشکیل گروههای داوطلب امداد و نجات در سطح محلات شهر و آموزش و ساماندهی آنها به صورت هرمی انجام می شود.
گروه امداد و نجات در هر محله، از میان اهالی داوطلب همان محله تشکیل می شود. هر گروه دارای رهبر و سلسله مراتب مشخص و تقسیم وظایف معین برای اعضاء است (کمکهای اولیه، اطفاء حریق، رانندگی، ....). افراد گروه آموزش های لازم را دیده اند و با یکدیگر ارتباط دارند و هر چند یکبار به تمرین و مانور می پردازند. در هنگام بروز حادثه/فاجعه اعضای گروه امداد محله سریع گرد هم می آیند و با توجه به آن که هم با مختصات محله خود آشنا هستند و هم ساکنان محله را می شناسند و می دانند که در هر منزلی چه افرادی سکونت دارند، به سرعت وارد عمل شده و اقدامات اولیه را آغاز می کند ... و پس از رسیدن افراد و دستگاههای مسئول به راهنمایی و همکاری خود ادامه می دهند. (آدرس سایت شورای شهر ولینگتون برای آشنایی بیشتر در زیر آمده است)
مطمئناً تدابیر و تجربیات دیگری چه در نیوزیلند و چه در دیگر کشورها در زمینه "دفاع مدنی" و تقویت جامعه برای تاب آوری در برابر چنین حوادثی وجود دارد.... که آشنایی با آنها می تواند الهام بخش کسانی باشد که دغدغۀ بهبود کیفیت زندگی مردم را دارند.
نظر شما