نگاهی به اولین نشست اف.ای.تی.اف در سال جاری

محمود بابایی*

در آستانه اولین نشست اف ای تی اف در سال جاری میلادی ۲۰۱۷ هستیم. این جلسه در پاریس از ۱۸ تا ۲۴ فوریه برابر با ۳۰ بهمن تا ۶ اسفند ماه سالجاری برگزار خواهد شد. در این نشست به روال معمول، فهرست کشورهای « با ریسک بالا» و غیر همکار اعلام خواهد شد. این کشورها، طبق استانداردهای این کارگروه ،از کاستی های استراتژیک در رژیم مبارزه با پولشویی و تامین مالی تروریسم، برخوردارند. لذا یکپارچگی نظام مالی جهان را با ریسک بالا مواجه نموده و مبارزه با پولشویی و تامین مالی تروریسم را به مخاطره می اندازند.

اکنون دو کشور ایران و کره شمالی در این فهرست قرار می گیرند. لذا باید آخرین موضع این کارگروه در خصوص کشورمان را در بیانیه ماه فوریه در پاریس، مورد توجه قرار داد.

اهمیت بیانیه عمومی اف ای تی اف در این است که‌ بانک های مرکزی جهان آنرا به عنوان دستورالعمل به تمامی بانکهای کشور خود ، ابلاغ می کنند. از نظر اف ای تی اف ، هر گونه معامله با کشورهای فوق ، با ریسک بالای پولشویی و تامین مالی تروریسم مواجه است. لذا بانکهای جهان در معامله با این کشورها باید « فرآیند تشدید شده شناسایی مشتری»
Enhanced Due Diligence را در هر معامله با این کشورها، بکار گیرند.

کلمات و عبارتها در زمینه مبارزه با تامین مالی تروریسم، پولشویی و ریسک را شنیده و خود شاید بارها بکار برده ایم.
نکته کلیدی این است که‌ هر کدام از کلمات، ما را به دالانی از یک مفهوم حقوقی پیچیده رهنمون می سازد که‌ به آن دالان، دالان های متعدد حقوقی دیگر باز می شود. برای مثال به اختصار نگاهی گذرا به این کلمات یا عبارتها می اندازیم:

- ریسک: هر کشوری طبق شرایط خاص خود باید، ریسک های موجود در معاملات بانکی را شناسایی کند. بطور طبیعی ، ریسک را نمی توان به صفر رساند. بلکه باید فرآیندهایی تعبیه نمود تا ریسکهای موجود، قابل مدیریت باشد. در شرایط عادی برای مدیریت ریسک ، بانکها باید «روند شناسایی مشتری» را انجام دهند . اما در شرایطی که کشوری مانند ایران و کره شمالی از ریسک بالا برخوردار هستند، بانکها باید «روند تشدید شده شناسایی مشتری» را اعمال نمایند. نکته کلیدی در این فرآیندها این است که‌ «دفتر پایبندی» compliance office نه تنها از نظر سازمانی مسئولیت نظارت بر پایبند بودن بانک در هر معامله به رژیم مبارزه با پولشویی و تامین مالی تروریسم را بر عهده دارد بلکه افراد از نظر شخصی نیز مسئول شناخته می شوند. توضیح اینکه این ویژگی در طرح ۸۰۸ کنگره آمریکا در خصوص تحریمهای غیر هسته ای ایران، مورد تاکید قرار گرفته است. یعنی اگر از تحریم‌های فوق ، تخلفی صورت گیرد، جریمه ها و اقدامات تنبیهی مانند گذشته به نهاد و موسسات مالی محدود نبوده و افراد دفتر پایبندی را نیز در بر خواهد گرفت.

- تروریسم. هرچند توافق همگانی در خصوص تعریف تروریسم وجود ندارد و اف ای تی اف مصادیق را تعیین نمی کند ولی یک نکته اساسی وجود دارد و آن این است که‌ تمامی کشورهای جهان در اولین گام می بایست، کنوانسیونهای بین المللی مربوطه را تصویب و منطبق با آن قوانین داخلی خود را وضع نمایند.

- پولشویی. این کلمه از مفاهیمی عمیق در اف ای تی اف ، برخوردار است. مهمترین مفهوم آن سوء استفاده از نظام مالی و بانکی جهان برای نادیده گرفتن یا دور زدن تحریمهای سازمان ملل است. در این چارچوب ، تا زمانیکه افراد یا نهادهایی از ایران در فهرست تحریم‌های سازمان ملل وجود دارد، این اتهام ، متوجه ایران خواهد بود.

- استانداردهای بانکی: این استانداردها یعنی بکارگیری توصیه های چهل گانه + توصیه های ویژه نه گانه مبارزه با تامین مالی تروریسم به همراه یادداشتهای تفسیری. بکارگیری توصیه های فوق ، حدود بیست دستورالعمل دارد که‌ مجموعا بالغ بر صدها صفحه می گردد

اهداف اف ای تی اف:

این کارگروه ، مسئول تدوین استانداردها و رویه های بانکی است. توصیه های چهل گانه در سال ۲۰۱۲ نهایی و اعلام شد. توصیه های ویژه نه گانه مبارزه با تامین مالی تروریسم نیز در اکتبر سال ۲۰۰۱ تدوین و منتشر شد. اکنون اف ای تی اف ، بر اجرای این توصیه ها نظارت کرده و در صورت نیاز ، این توصیه ها را اصلاح می نماید. مجددا تصریح می گردد که در چارچوب اف ای تی اف نمی توان ، کلمات را با مفاهیمی که در ذهن خود داریم، بکار گیریم. کلمات بدقت انتخاب شده و هر کدام بار معنایی خاص خود را دارند. این مهم نمی بایست مورد غفلت قرار گیرد که اف ای تی اف ، قبل از هر چیز، خود را به خوبی و روشنی ترسیم و تعریف نموده است . در هر گونه داوری، نیازمند تعاریف موجود و نه تعاریف ایده ال خود هستیم. سخنرانی رئیس اف ای تی اف در بریفینگ مشترک این کارگروه با دو کمیته شورای امنیت در ۱۴ آوریل ۲۰۱۶ در نیویورک دو هدف سیاست گذاری ( پالسی اوبجکتیوز) را به شرح زیر تعریف می کند

الف- هماهنگی موثرداخلی. به این معنی که تمامي ارگان ها و سازمان هاي کشور، در هماهنگی موثر ، استاندارهای تعیین شده را اجرا کنند. بدون همراهی یکی از این نهادها مثلا قوه قضاییه ، طبیعی است که‌ در چارچوب تعاریف مذکور، استانداردها بطور کامل قابل اجرا نیست.

ب- همکاری بین المللی. تبادل اطلاعات مالی میان واحدهای اینتلیجنس مالی نظام بانکی کشورهای مختلف جهان از اهداف اصلی این همکاریها است.

پیش بینی:

- با توجه به اینکه اف ای تی اف در ژوِئن سال گذشته در قبال انجام یک برنامه عمل، از سوی ایران، برنامه اقدامات تقابلی در مقابل کشورمان را به مدت دوازده ماه به تعلیق در آورد و این مدت هنوز سپری نشده است به نظر نمی رسد که در موقعیت ایران در این کارگروه تغییری حاصل شود.

- هرگونه اشاره به پیشرفت یا عدم پیشرفت در اجرای برنامه عمل، بسیار مهم ارزیابی شده و مسیر احتمالی نوع برخورد اف ای تی اف در پایان دوازده ماه را نشان خواهد داد. اظهارات اخیر لاورف وزیر خارجه روسیه پیرامون گزارش مثبت اف ای تی اف در خصوص مبارزه ایران با تامین مالی تروریسم در صورت صحت ، دلگرم کننده است.
در پایان تاکید می گردد که کلمات و واژه های انتخاب شده در چارچوب تعاریف اف ای تی اف بوده و به معنی موافقت نگارنده نیست.