شانس پیروزی اصلاح‌طلبان کمتر شده است

بنیاد باران برای هر خبرنگاری می‌تواند جای مناسبی برای مصاحبه باشد؛ یک محیط ساکت و آرام که در هر دو باری که به آنجا رفته‌ام غیر از مدیرعامل و دفتردار کمتر کسی را در آنجا دیده‌ام. هر دو بار هم مصاحبه با مرتضی حاجی، مدیرعامل بنیاد باران بود. این بار برای یک گفت‌وگوی انتخاباتی به سراغ وی رفتیم. حاجی کمتر پیش می‌آید که در مصاحبه عصبانی شود و اگر هم شود نشانه‌اش پاسخ‌های کوتاهی است که در جواب سؤالات می‌دهد. آخر مصاحبه با شیرینی باقلوا پذیرایی‌مان می‌کند و می‌گوید که از کرمان رسیده. به شوخی می‌گویم نکند شما هم در سفر استانی کرمان همراه رئیس‌جمهور بوده‌اید ـ روز قبل مصاحبه رئیس‌جمهور در کرمان بود ـ که می‌گوید به باقلوا نمی‌دهند بلکه از آنها با سیب‌زمینی رایگان که در شهرها به مردم می‌دهند پذیرایی می‌کنند. گلایه هم می‌کند که وقتی خاتمی به شیراز سفر کرده، دولت سیب‌زمینی رایگان بین مردم آنجا توزیع کرده تا کمتر از خاتمی استقبال کنند. مصاحبه نه چندان طولانی ما با مرتضی حاجی را در زیر می‌خوانید.

 محسن تولایی
یک سؤال مهم در خصوص حضور آقای خاتمی در انتخابات این بود که چطور شد کسانی که در اواخر دولت دوم ایشان پروژه عبور از خاتمی را مطرح کردند دوباره در سال 87 پشت سر ایشان برای انتخابات دهم اجماع کردند؟
هیچ تشکیلات سیاسی اصلاح‌طلبی چنین موضعی نداشته؛ نه مشارکت و نه مجاهدین انقلاب. برخی افراد نظرات شخصی داشتند و بعد هم به اشتباه بودن سخن‌شان پی بردند. انسان‌ها در مواجهه با واقعیت‌ها، در مواضع‌شان تجدیدنظر می‌کنند. ضمن این که این افراد معدود و انگشت شمار توسط مخالفان دولت آقای خاتمی بزرگ شدند در حالی که تأثیرگذاری آنها در مجموعه اصلاح‌طلبان اصلاً قابل توجه نبود. چه بسا افرادی هم به صورت تحریک شده سخنانی می‌گفتند. برخی افراد توقع تندروی بیشتری داشتند و فکر می‌کردند که آقای خاتمی دارد سازشکارانه عمل می‌کند، لذا سخنانی گفتند که بهانه به دست رسانه‌های مخالف آقای خاتمی داد، در حالی که اگر به این موضوع پرداخته نمی‌شد، این صدا گم می‌شد و هیچ اهمیتی نمی‌یافت. همان افراد امروز فهمیده‌اند که خواسته یا ناخواسته ابزار تبلیغات مخالفان آقای خاتمی را فراهم کردند و این یک اشتباه سیاسی بود. هر چند شاید بعضی از آنها الان هم روی مواضع‌شان باشند ولی من فکر می‌کنم آنهایی که صداقت داشتند متوجه شدند که موضع‌گیری آن روزشان، درست نبوده و بیشتر آب به آسیاب مخالفان آقای خاتمی ریخته‌اند تا این که بخواهند قدمی به سمت اصلاحات پرشتاب‌تر بردارند.

شما می‌گویید معتقدان به پروژه عبور از خاتمی را مخالفان دولت بزرگ کردند درحالی افرادی مثل بهزاد نبوی، تاج‌زاده و سعید حجاریان کم کسانی نیستند. آقای حجاریان به عنوان مهمترین تئوریسین اصلاحات مطرح هستند.

چه کسی چنین حرفی زده که آقای حجاریان مهمترین تئوریسین اصلاح‌طلبان است؟ درست است که در حق آقای حجاریان ظلم شده ولی مهمترین تئوریسین‌ اصلاحات آقای خاتمی است. ممکن است هرکس نظر خاص خودش را داشته باشد ولی مجموعه اصلاحات و اصلاح‌طلبان باید از منظر آقای خاتمی مورد تجزیه و تحلیل قرار بگیرند. هرکس ممکن است حرفی بزند. دلیل نمی‌شود یک طیفی که میلیون‌ها انسان در آن قرار دارند دنبال پاسخگویی به حرف یک نفر باشند.

آخر یک وقت کسی مثل من این حرف را می‌زند، یک موقع آقای بهزاد نبوی.

انسان‌های شاخص هم ممکن است نظراتی داشته باشند ولی آن نظرات برای عامه قابل قبول نباشد. بنابراین اگر ما از اصلاحات صحبت می‌کنیم، شاخص آن را آقای خاتمی می‌دانیم و نه کس دیگری.

فکر می‌کنید جنس خواسته‌های افراد قائل به پروژه عبور از خاتمی چه بود؟ چون این خواست‌ها می‌توانند در هر زمانی مطرح باشند و رؤسای جمهور را در معرض فشار قرار دهند. فرض کنید این خواسته‌ها می‌توانند در مورد آقای میرحسین موسوی نیز مطرح بشوند.

این را باید از خودشان بپرسید. از خودشان بپرسیدکه چه چیزی می‌خواستند که خاتمی برآورده نکرد. خیلی خواسته‌ها می‌توانند مطرح باشند، مهم این است که عموم جامعه آن را معقول و قابل اجرا تلقی کند. ما بالاخره قوانین، ملاک‌ها، معیارها و ارزش‌هایی در کشور داریم. فرض کنید شما همین الان می‌خواهید از کارخانه ایران‌خودرو یک ماشین بگیرید. شما خواسته خودتان را دارید اما این مدیر است که می‌بیند آیا می‌تواند به شما ماشین بدهد یا خیر؛ بالاخره ضوابط و مقرراتی وجود دارد. هرکس هر خواسته‌ای می‌تواند مطرح کند ولی متین و منطقی بودنش است که می‌تواند آن را عملیاتی کند. نمی‌شود به افراد بگوییم شما نباید خواسته‌ای داشته باشید اما در مقام پاسخگویی به خواسته، مسئول، مصلحت کشور را می‌سنجد و در حد توان کشور به آن می‌پردازد.

نوعاً در جلساتی که بین شما و آقای خاتمی برگزار می‌شد، رئوس خواسته‌های اصلاح‌طلبان از آقای خاتمی چه بود و ایشان چه تعهداتی را پذیرفتند؟

آقای خاتمی هیچ تعهدی از طرف هیچ کس قبول نکرد.

پس اصلاح‌طلبان بر چه مبنایی تصمیم گرفتند دوباره از آقای خاتمی در انتخابات حمایت کنند؟

ایشان برنامه‌هایی برای اداره کشور نوشته بود که اگر نامزدی‌شان ادامه پیدا می‌کرد آن را اعلام می‌کرد.

درخصوص ورود آقای میرحسین موسوی به صحنه انتخابات، این سؤال مطرح است که آیا نمی‌شد ایشان با هماهنگی بیشتری با اصلاح‌طلبان اعلام کاندیداتوری کنند؟ از آن جایی که ایشان در سخنان‌شان ابراز علاقه خاصی نسبت به آقای خاتمی دارند شاید بهتر می‌بود با یک هماهنگی، زمینه احترام به آقای خاتمی را نیز حفظ می‌کردند.

حرمت آقای خاتمی بحمدالله حفظ شده است و روز به روز بر عزت‌شان افزوده می‌شود. کناره‌گیری ایشان از انتخابات نیز درس اخلاقی بزرگی بود که به سیاستمداران داد تا برای رسیدن به هدف، اخلاق را زیر پا نگذارند. ایشان با یک اقدام کاملاً اخلاقی، پیام انسانی بزرگی را به همه سیاستمداران داد و این جای تقدیر و تشکر دارد.

بحث آقای میرحسین را نگفتید.

ایشان هم روز به روز عزیزتر می‌شوند. ایشان عزیز ملت هستند و سابقه خوبی در فعالیت‌های اجرایی کشور داشته‌­اند. آن‌هایی که زمان ایشان را درک کرده‌اند می‌دانند در شرایط ارزی حدود 10 دلار در هر بشکه نفت، اداره کشور چقدر سخت بود. در یک جنگ گسترده که اغلب کشورهای بزرگ دنیا، دشمن ما را علیه ما پشتیبانی می‌کردند و در شرایط تحریمی که ما حتی برای خرید سیم خاردار به عنوان کالایی دومنظوره که در مسائل غیرنظامی نیز کاربرد دارد مشکل داشتیم آقای مهندس موسوی کشور را با قدرت اداره کرد؛ در صورتی که هم جنگ بود، هم محاصره اقتصادی و هم فعالیت‌های تروریستی و ناامنی علیه مردم و کشور. ما در زمان ایشان تورم بسیار بسیار پائینی داشتیم. مردم از خاطرات آن زمان همیشه به نیکی یاد می‌کنند. امروز این شخصیت وارد میدان شده و به نظر بنده مواضعی که ایشان می‌گیرد نشان می‌دهد که اگرچه آقای موسوی، همان موسوی پیشین است اما آماده‌تر، آب‌دیده‌تر، کارآمدتر و باتجربه‌تر و با شناخت‌تر نسبت به مسائل روز کشور و جهان است. برآوردی که من دارم و نظرسنجی‌ها هم آن را تأیید می‌کنند، خوشبختانه از رشد روزافزون محبوبیت ایشان حکایت دارند. ما ایشان را یکی از شانس‌های قطعی پیروزشدن در انتخابات حداقل درمرحله اول می‌دانیم.

آقای حاجی این احساس وجود دارد که اصلاح‌طلبان از حضور آقای موسوی در انتخابات غافلگیر شدند. این را قبول دارید؟

بله، حضور ایشان مقداری غافلگیرانه بود ولی خوب. . .

چه شد که ایشان بدون هماهنگی با جبهه اصلاحات وارد انتخابات شدند؟

رابطه ایشان با جریان اصلاح‌طلب خیلی خوب است. یک شخصیت ملی است و دارد با احزاب رایزنی می‌کند. اغلب احزاب اصلاح‌طلب مواضع ایشان را پذیرفته‌اند. حرف و حدیث‌هایی را هم که بعضی‌ها درست می‌کردند، الان خود به خود منتفی شده.

شما هیچ پیش‌بینی‌ای از حضور ایشان در انتخابات نداشتید؟

داشتیم. خیلی از احزاب می‌گفتند اگر آقای خاتمی نیاید نامزد بعدی ما حتماً آقای موسوی است. این که آقای میرحسین پس از ورود آقای خاتمی به انتخابات اعلام حضورکرد باعث شگفتی شد که کم کم دارد رفع می‌شود.

ایشان در جلسات خود با اصلاح‌طلبان چه تعهداتی را پذیرفته‌اند؟

ایشان هیچ وعده‌ای به هیچ کس نداده است.

به هرحال حتماً اصلاح‌طلبان برخی درخواست‌های سیاسی داشته‌اند؟

جریان اصلاح‌طلب هیچ خواسته سیاسی از آقای موسوی نداشته. امروز شرایط به گونه‌ای است که هر میزان تغییر در حوزه اجرایی کشور، یک موفقیت برای کشور به شمار می‌رود. بنابراین از نظر من همین که آقای مهندس موسوی بتواند یک تغییر در بخش‌های اجرایی کشور ایجاد کند یک موفقیت ‌بزرگ برای مردم کشور تلقی می‌شود.

یعنی همین که آقای احمدی‌نژاد عوض بشود برای شماکافی است؟

بله.

یعنی شما کف و سقف خواسته ندارید؟

سقف خواسته که داریم ولی در شرایط امروز، این خواسته منطقی‌تر است.

یعنی به چیزی غیر از تغییر آقای احمدی‌نژاد فکر نمی‌کنید؟ این که برنامه اداره کشور چه خواهد بود و ...

نه!

یعنی الان آقای موسوی برای اداره کشور برنامه ندارد و فقط از موضع سلبی و نفی آقای احمدی‌نژاد وارد شده؟

برنامه که دارند. در سیاست خارجی و داخلی برنامه دارند.

خوب از رئوس فکری و اندیشه‌ای ایشان برای ما بگویید.

از خودش بگیرید. ایشان در روزنامه سرمایه بخشی از برنامه‌هایشان را نوشته‌اند. من نماینده آقای موسوی که نیستم. من به حداقل تغییری که در مدیریت اجرایی کشور اتفاق بیفتد راضی هستم.

برخی از اصلاح‌طلبان در مصاحبه‌های خود گفته‌اند آقای خاتمی قدرت رأی بیشتری نسبت به آقای موسوی داشت. می‌خواهم بدانم با این اوصاف و شرایطی که شما درخصوص ضرورت تغییر آقای احمدی‌نژاد گفتید تصمیم عقلانی شاید این بود که آقای خاتمی در عرصه انتخابات باقی بمانند.

این که آقای خاتمی رأی بیشتری دارد امری روشن است. حداقل تا این مقطع روشن است که آقای خاتمی رأی بیشتری دارد و ایشان اگر در عرصه انتخابات باقی می‌ماند بدون تردید برنده انتخابات می‌شد! در این باره نباید تردیدی کرد. اما خودشان مصلحت ندیدند که ادامه بدهند و دیگر هم به صحنه انتخابات برنمی‌گردند. دنبال چنین چیزی نباید بود.

آقای عطریان‌فر معتقد بودند که آقای خاتمی دلایل خاصی برای کنار رفتن داشت که قابل بازگو نیست و گفتند به آن اشاره نمی‌کنند. می‌خواهیم از شما بپرسیم آن دلایل خاص چیست؟

آقای خاتمی هیچ مشکل و ترسی برای شرکت در انتخابات نداشت.

پس فکر می‌کنید با ورود آقای میرحسین موسوی به انتخابات، شرایط برای اصلاح‌طلبان متفاوت از قبل شده؟

شانس اصلاح‌طلبان در موفقیت کمتر شده؛ ولی من آقای خاتمی را به خاطر کارشان تحسین می‌کنم.

خیلی از حامیان آقای خاتمی می‌گویند‌ای کاش ایشان در عرصه باقی مانده بود.

بالاخره نباید در اما، اگر و آرزوها متوقف ماند. امروز آقای موسوی و آقای کروبی کاندیداهای متعلق به اصلاح‌طلبان هستند و ما باید اینها را حمایت و تقویت کنیم. البته امیدواریم خود این دو نفر نیز به نتیجه مشترکی برسند تا کار به صورت راحت‌تری به انجام برسد. متوقف شدن در این که‌ای کاش این طوری یا آن طوری بشود در واقع برازنده فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی نیست.

کمی به قبل برگردیم. همانطور که اشاره کردیم آقای موسوی در صحبت‌های خودشان از اصولگرایی و ارزشمداری نیز می‌گویند. فکر نمی‌کنید این شعارها با گفتمان آقای احمدی‌نژاد اشتراک داشته باشد؟

این موضوع تفاوت بین اصل و بدل است. شما ممکن است در بازار دو چیز چشم‌نواز و بدلی داشته باشید ولی یکی قلابی است و دیگری اصل. آقای مهندس موسوی دراین قضیه اصل است. رفتار، گفتار و عملکردش نیز همین را نشان می‌دهد. ایشان در دولت خودش به امام و انقلاب وفادار بود. به نظر من این مقایسه، مقایسه بین اصل و بدل است.

آقای حاجی، برخی گمانه‌ها حاکی از این است که احتمالاً آقای کروبی به نفع آقای میرحسین از صحنه انتخابات کنار می‌کشند. شما چه فکر می‌کنید؟

نمی‌دانم. من بعید می‌دانم. با مطالبی که ایشان می‌گویند بعید است کنار بروند ولی درخواست من به عنوان فردی از جامعه بزرگ اصلاحات از این دونفر این است که شرایط را برآورد کنند و هر کدام شانس بیشتری داشتند در میدان باقی بمانند.

برای شما فرق نمی‌کند کدام یک از این دونفر باقی بمانند؟

فرق که می‌کند ولی بالاخره در قبال اهداف بزرگتر باید خواسته‌ها را تعدیل کرد.

کدام‌یک از منظر شما مقبول‌تر هستند؟

الان آقای موسوی مقبول‌تر است ولی وقت باقی است.