علی پاکزاد: در حالی که سر آغاز رشد قیمت نفت در دهه هشتاد شمسی به نظر نمی رسید درآمد کشور از محل صادرات نفت و گاز بتواند به مرز های 80 میلیارد دلار برسد که البته رسید به طوریکه درآمدهای نفتی گزارش شده توسط بانک مرکزی نشان میدهد صادرات طلای سیاه در سال 86 و 87 به ترتیب 81 و 82 میلیارد دلار درآمد برای کشور به همراه داشته است.
البته این رشد درامدهای نفتی که با اوج گیری قیمت های نفت و قرارگرفتن در سطوحی در نزدیک به 140 دلار به ازای هر بشکه این توهم را ایجاد کرد که روند صعودی آغاز شده همان روندی است که پیش بینی می شد در دهه های آخر تولید نفت جهان رخ دهد و این تصور غلط به جای رسید که رئیس دولت در برخی از مصاحبه های مطبوعاتی خود اظهار می داست که قیمت نفت زیر صد دلار دیگر به خاطره ها پیوسته است.
البته خلاف این تصور هم ثابت شد و آمارهای مربوط به درآمدهای نفتی ایران نشان می دهد در حالی که درامد نفتی کشور طی نه ماهه منتهی به آذر ماه سال 87 معادل 71 میلیارد دلار بوده است این رقم در نه ماهه منتهی به آذر ماه سال 88 به رقمی حدود 48 میلیارد دلار رسیده است که این خود نشان از نزول 32 درصدی درآمد کشور از محل صادرات نفت است.
البته در بودجه سال 88 قیمت نفت معادل 50 دلار به ازای هر بشکه تعیین شده بود که خوشبختانه به رغم کاهش قیمت نفت متوسط قیمت نفت ایران در این سال به حدود 69 دلار رسید که اگرچه این رقم بالاتر از میزان در نظر گرفته شده در بودجه دولت بوده است ولی نشان می دهد سهم دولت از درامدهای نفتی در بودجه عمومی به سطح 5/72 درصد رسیده است که این مسئله در تناقض کامل با اهداف برنامه چهارم و سند چشم انداز قراردارد.
به هر شکل تراز نفتی کشور طی سال 88 در سرازیری قرار گرفته است و می تواتن با احتساب کاهش 32 درصدی در سه ماهه سوم می توان پیش بینی کرد میزان در آمد نفتی کشور در سال 88 به حدود 55 تا 57 میلیارد دلار برسد که تقریبا معادل صادرات نفت در سال 84 است.
دلایل کاهش درآمدهای نفتی
تطبیق میزان درآمدهای صادراتی نفت ایران در سال 88 با سال 84 در حالی که متوسط قیمت نفت ایران در سال 88 تقریبا 32 درصد بیش از متوسط قیمت نفت ایران در سال 84 است نشان می دهد کاهش میزان صادرات نفت ایران در سال 88 باعث شده به رغم بالاتر بودن قیمت نفت درآمدهای نفتی کشور در این سال تا این حد کاهش پیدا کند.
براساس آمارهای بانک مرکزی صادرات نفت ایران در سال 88 به شکل بی سابقه ای کاهش پیدا کرده است به طوریکه در سه ماهه منتهی به آذر ماه سال 88 متوسط صادرات روزانه نفت ایران به یک میلیون و 980 هزار بشکه رسیده است.
البته این افت صادرات با کاهش شدید تولید نفت خام ایران نیز تکمیل شده است، بر اساس آمارهای بانک مرکزی نشان می دهد میزان تولید نفت خام ایران در سه ماهه سوم سال 88 به رقم سه میلیون و 549 هزار بشکه در روز رسیده است که این میزان تولید نیز از سال 81 به بعد بی سابقه بوده است.
قابل ذکر است توان تولید ایران در حدود 4 میلیون بشکه در روز است که به دلیل کاهش سهمیه بندی های اعلام شده از سوی اوپک ایران مجبور است زیر توان تولید خود اقدام به عرضه نفت خام کند ولی نباید فراموش کرد بخشی از این کاهش تولید ناشی از عدم اجرای برنامه توسعه میادین نفتی ایران است که بخش عمده ای از آنها در نیمه دوم عمر خود قرارداشته و و به تدریج توان بازدهی آنها سیر نزولی پیدا کرده است.
البته این کاهش میزان تولید تنها به دلیل افزایش میزان مصرف داخلی می تواند باعث کاهش میزان صادرات نفت کشور شود که این مسئله هم با در نظر گرفتن سیر نزولی آغاز شده از سه ماهه سوم سال 87 می توان گفت در حال حاضر میزان مصرف داخلی نفت به سمتی می رود که میزان صادرات نفت کشور را به زیر دو میلیون بشکه در روز کاهش دهد و این در حالی است که متوسط میزان صادرات نفت ایران طی یک دهه گذشته چیزی در حدود 5/2 میلون بشکه در روز بوده است.
مقایسه صادرات نفت و میزان تولید نشان می دهد در حالی که در سال 84 معادل 65 درصد از نفت تولیدی کشور صادر و باقی آن به مصرف داخلی می رسیده است به مرور سهم صادرات کاهش پیدا کرده و در نه ماهه منتهی بع آذر ماه سال 88 سهم صادرات از کل تولید نفت خام کشور به رقم 7/56درصد رسیده است که این رقم در صورت بهینه نکردن مصرف داخلی به مرور به جایی می رسد که ایران را از یک صادرکننده نفت به یک وارد کننده نفت تبدیل خواهد کرد.
البته به نظر می رسد دولت قصد دارد با توسعه میادین موجود و وارد مدارکردن میادین نفتی تازه کشف شده طی برنامه پنج ساله پنجم میزان تولید نفت خام کشور را از حدود 4 میلیون بشکه به 5 میلیون بشکه افزایش دهد که هر چند این کار یک اقدام ضروری محسوب می شود ولی موقتی است و در صورت مهار نشدن سرعت رشد میزان مصرف انرژی در کشور این افزایش نیز بعد از مدتی به مصرف داخلی خواهد رسید.
نظر شما