دیگر هیچ صنعتی ملی نیست

امروزه و درعرصه فعالیتهای اقتصادی و صنعتی، مرزهای سیاسی که در چارچوب آن به تعاریف مرسوی ملیت ها میرسیم مدتها است که در هم شکسته شده است و شاید اگر زمانی آدام اسمیت در عرصه فعالیت های خرد تقسیم کار را کشف کرد امروز می توانیم بگوییم مزینت های نسبی در عرصه کلان و در ساختار جهانی تقسیم کار را ایجاد کرده است.

البته این تقسیم کار در هر دوره زمانی بنابر مقتضیات دوران کشاورزی، صنعتی و در نهایت امروز عصر فناوری اطلاعات به شکلی تعریف شده است و اگر دوران کشاورزی و صنعتی شرایط طبیعی و جبر جغرافیایی به کشور ها نوع خاصی از تقسیم کار را دیکته می کرد امروز با جریان آزاد اطلاعات و گسترش توانمندی بشر در مهار طبیعت آنچه تعیین کننده جایگاه کشورها در ترکیب تقسیم کار جهانی منابع طبیعی نیستند، دانش، فناوری و توان تولید و عرضه علم است که تعریف جایگاه کشورهای گوناگون را در تقسیم کار بین المللی تعیین می کند.

در چنین ساختاری دیگر مباحث ملی نیز رنگ وبوی فرهنگی و غیر کاربردی در عرصه های اقتصادی پیدا کرده است و دیگر هیچ کشوری خود را در به کار گیری فناوری های نوین اسیر ساختارهای سنتی ملی و ملی گرایانه نکرده و اگر جایی منافع جمعی مردم کشوری ایجاب کند سیاستمداران استفاده از منابع فناوری در ورای مرزهای خود را خط قرمز نمی دانند و در این استفاده به دلیل آنکه منافع جامعه خود را مدنظر قرار می دهند بازنده محسوب نمی شود.

صنایع ملی به مفهومی که شاید حدود نیم قرن پیش برای ما شناخته شده بود در حال حاضر دیگر معنا پیدا نمی کند و جای خود را به مزیت نسبی در دسترسی ارزان تر و بهتر به فناوری های به روزتر داده است.

اگر ما امروز برای صنعت نفت نتوانیم عنوان صنعت ملی را به کارببریم این عنوان را نمی توانیم برای هیچ یک از صنایعی که در کشور فعالیت دارند به کار ببریم زیرا هیچ صنعتی را در کشور نمی توانیم پیدا کنیم که با تعریف عدم نیاز به ورای مرزهای سیاسی مطابقت پیدا کند و تمامی آنچه امروزه ما به عنوان صنعت در کشور می شناسیم چه در عرصه فناوری و چه در عرصه بازار به هر صورت به نوعی با انسوی مرزهای کشور در ارتباط است.

تعریف سنتی که زمانی به عنوان جایگزینی واردات در عرصه اقتصاد کشورهای جهان رایج بوده است امروزه باز تعریف شده است و در ان تبادلات علمی هستند که جایگزین کالاها شده اند یعنی کشورهای جهان با هزینه در عرصه ایجاد علم است که تلاش می کنند در مبادلات بین المللی دست بالا را برای خود داشته باشند و این علوم بر خلاف گشته به جای عرصه های سیاسی معطوف عرصه های اقتصادی و اجتماعی پیدا کرده است.

اگر امروز بخواهیم با تعاریف نیم قرن گذشته به دنبال ملی گرایی در عرصه اقتصاد وصنعت برویم به طور حتم به خطا رفته ایم بلکه در ساختارهای نوین باید با ایجاد فناوری های جدید به سمتی برویم که صادرات فناوری را جایگزین صادرات نفت خام کنیم و در آن زمان است که اگر نیاز باشد در ازای صادرات محصولات علمی که در اختیار داریم می توانیم بدون نگرانی از وابستگی ها به از محصول دیگر کشورهای جهان استفاده کنیم.

به طور مثال زمانی که می توانیم به آسانی قطعه را برای یک واحد پتروشیمی از کشور دیگری وارد کنیم برویم وحتما کارخانه تولید ان قطعه را در کشور ایجاد کنیم این بحث در هیچ منطق اقتصادی پذیرفته نیست و در فرهنگ عامه هم مصطلح است که هیچ کس برای یک لیوان شیر،گاو نمی خرد. بنابراین باید به جای بازپرداخت به مفاهیم قدیمی بدن توجه به بازتعریف آنها در جهان نوین به دنبال پیدا کردن مزیت های نسبی در عرصه اقتصادی کشور و بها دادن به بحث تولید علم برویم کاری که تا امروز به صورتی محدود و در برخی از عرصه ها انجام گرفته است باید به تمامی حوزه های صنعتی آنهم بر اساس مزیت های نسبی توسعه پیدا کنند.

یادمان نرود کشورهایی که امروز در عرصه علمی حرفی برای گفتن دارند برای تولید علم سرمایه گذاری کرده اند؛ یک شرکت بین المللی ژاپنی که امروز حرفی برای گفتن در بازارهای جهانی دارد از سال 2000 به بعد سالانه حدود 5 میلیارد دلار هزینه برای تحقیقات خود هزینه کرده است آیا در کل این سالها در کل کشور ما به اندازه بودجه یک ساله این شرکت برای تحقیقات و تولید علم در کشور ما هزینه شده است؟

در ادبیات اقتصادی امروز جهان به جای مرزهای ملیتی حرف از اتحادیه های بین المللی است، اتحادیه هایی که در تبادلات فی مابین منافع جمعی از ملیتهای دیروز را تامین می کنند هرچند شاید این روش هم هنوز نتوانسته باشد به کلی مفاهیم سنتی ملی گرایی را تحت الشاع خود قراردهد ولی یک معنی را در اقتصاد جهانی به خوبی به نمایش درآورده است که تامین منافع ملی در اتحاد فی مابین ملت ها تعریف می شود ودیگر نمی توان مانند گذشته بدون همراهی واتحاد با دیگر ملیت ها حافظ منافع ملی خود باشیم و در این باز تعریف می توان گفت دیگر هیچ صنعتی ملی نیست بلکه مجموعه ای است که با تکیه بر دانش کلی بشر تامین کنند منافع ملت های مختلف است.

سردبیر نشریه الکترونیکی iranoilgas