مقوله حفاظت از محیط زیست به عنوان یکی از ارکان توسعه پایدار باید یکی از اصلی‌ترین دغدغه‌های نامزدهای ریاست جمهوری کشور باشد اما به نظر می‌رسد، میانه بیشتر سیاستمداران کشور با طبیعت چندان خوب نبوده و هر دولتی که بر سر کار آمده برای رسیدن به اهداف توسعه‌ای خود بیشترین بهره‌کشی‌ها را از محیط زیست و منابع طبیعی به عمل آورده است.
پژوهشها و شاخص‌های جهانی حاکی از این است که دولت نهم نیز در بخش عملکرد زیست محیطی که از ارکان نیل به توسعه پایدار است، توفیق لازم را کسب نکرده است.
شاهد این مدعا گزارش تحقیقات بین‌المللی دانشگاه ییل، دانشگاه کلمبیا با همکاری مجمع جهانی اقتصاد و مرکز تحقیقات مشترک اتحادیه اروپاست که تحت عنوان شاخص جهانی عملکرد زیست محیطی در ژانویه 2008 در مجمع جهانی اقتصاد در داووس منتشر شده و نشان داده است که رتبه ایران در میان 149 کشور جهان در مقایسه با سال 2006 میلادی (با رتبه 53) با 14 پله نزول به رتبه 67 رسیده است.
اصطلاح صندلی توسعه پایدار با چهار رکن اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و زیست محیطی نشان از اهمیت حفظ توازن در مدیریت این چهار رکن دارد که بتوان تعادل این صندلی را برقرار نگاه داشت. در همین راستا مسئله محیط زیست در انتخابات دوره دهم ریاست جمهوری اهمیت ویژه‌ای دارد و سیاست‌های زیست محیطی رئیس‌جمهور آینده نقشی اساسی را در برقراری توسعه‌ای پایدار ایفا خواهد کرد.
کارنامه زیست محیطی دولت احمدی‌نژاد
دولت نهم در بیانیه‌ای که با عنوان رئوس برنامه‌های کلان خود منتشر کرده بود، راهکارهای زیست محیطی را جزو اهداف کلان این دولت برشمرده بود. بر اساس این برنامه تقویت آگاهی عمومی نسبت به عواقب و اثرات عوامل مخرب زیست محیطی و تقویت مشارکت عمومی در زمینه‌های زیست محیطی و برنامه‌ریزی برای پایش مستمر مسایل زیست محیطی، هماهنگ کردن کلیه فعالیتهای زیست محیطی دولت و پشتیبانی سیستم قضایی از اجرای مقررات زیست محیطی کشور، کمک به بهبود سطح علمی متخصصان کشور در زمینه محیط زیست و قو یتر نمودن بنیه تخصصی سازمان محیط زیست، تشویق همکاری دانش‌آموزان و دانش‌جویان در جهت احیای جنگلها و توسعه درختکاری در کشور از رئوس این برنامه به شمار می‌رفتند.
البته در دولت نهم انتقادهای فراوانی نیز نسبت به عملکرد سازمان حفاظت محیط زیست از طرف کارشناسان مطرح شده است. احداث جاده در پارک ملی گلستان، احداث میان گذر در تالاب انزلی، احداث جاده در جنگل ابر، خشک شدن تالاب‌های بین‌المللی ایران تنها نمونه‌هایی از بی‌توجهی پروژه‌های عمرانی دولت به مباحث زیست محیطی است.
بسیاری از کارشناسان محیط زیست معتقدند سازمان حفاظت محیط زیست در اکثر مواقع با وجود اینکه از لحاظ قانونی می‌توانست از اقدامات مخرب وزارتخانه‌ها و سازمانهای دیگر جلوگیری کند، تفاهمنامه‌هایی را امضا کرد که در آنها حق محیط زیست نادیده گرفته شده است. انحلال شورای عالی محیط زیست به عنوان عالی‌ترین مرجع تصمیم‌گیری برای محیط زیست کشور که از سابقه‌ای 40 ساله برخوردار بود، تعطیل شدن کمیته مبارزه با آلودگی هوا و اجرا نشدن برنامه کاهش آلودگی هوای تهران و 7 شهر آلوده کشور از دیگر رویدادهایی بود که طی دوره فعالیت دولت نهم رخ داد.
این در شرایطی است که در تهران حدود 10میلیون و 500 هزار نفر و در سطح کشور حدود 25 میلیون نفر در معرض این آلودگی هستند این موضوع روی سلامتی جامعه تأثیرگذار خواهد بود.
بهگزارش بانک جهانی طی سال 2004، ایران به لحاظ «دود آلاینده دی اکسیدکربن» و «ذرات معلق در هوا»، بیش از سه برابر ژاپن و آمریکا خسارت دیده است. از سوی دیگر مروری بر موضع‌گیریها و نظرات دولت نهم درباره مسائل محیط زیست طی چهار سال گذشته، چشم‌انداز امیدوار کننده‌ای را درخصوص بهبود برنامه‌های زیست محیطی احمدی‌نژاد برای دوره دهم نوید نمی‌دهد و تاکنون نیز هیچ برنامه شفافی از سوی این نامزد اعلام نشده است. چنانچه معاون اول رئیس‌جمهور در جمع نخبگان بسیج در سال 86 موضعگیری طرفداران حفظ محیط زیست را در جهت مطامع غرب دانسته بود و حتی خود رئیس‌جمهور به عنوان عالی‌ترین مقام اجرایی دولت در جریان یکی از سفر استانی خود به خراسان تأکید کرد، منابع طبیعی سد راه توسعه و سد راه مردم نشود!
صریحترین و شفافترین موضعگیری محیط زیست
صریحترین و شفافترین موضعگیری نامزدهای ریاست جمهوری در حوزه محیط زیست را می‌توان در برنامه‌های تبلیغاتی میرحسین موسوی مشاهده کرد.
این نامزد با انتشار بیانیه حقوق بشر و حقوق شهروندی در 28 اصل بر رعایت حرمت و کرامت انسان‌ها و رعایت حقوق بشر تأکید کرده است و اصل بیست و سوم منشور حقوق شهروندی وی به حفاظت از محیط زیست اختصاص دارد.
وی در این بیانیه متعهد می‌شود: برخورداری از محیط زیست سالم را حق بشر و از جملۀ حقوق شهروندی به شمار آورد، روند رو به گسترش تخریب محیط زیست را متوقف سازد و با جلب مشارکت عمومی از محیط زیست حفاظت کند.
ایجاد کمیته محیط زیست در ستاد انتخاباتی موسوی و دعوت از نخبگان دانشگاهی، فعالان رسانه‌ای و تشکل‌های زیست محیطی برای شرکت در این کمیته نخستین گامی است که وی برای بهبود وضعیت محیط زیست ایران برداشته است تا بدین وسیله نقاط ضعف و قوت برنامه‌ها و سیاست‌های جاری کشور را در حوزه محیط زیست شناسایی کند و براساس اولویت‌ها برنامه‌ای برای رفع کاستی‌ها و اجرای هرچه بهتر قوانین زیست محیطی ارائه کند.
او از کمیته محیط زیست خود درخواست کرده تا تمامی برنامه‌ها و سیاست‌های غلط اجرا شده در کشور و تمامی طرح‌هایی که با نادیده گرفتن اصول زیست محیطی و نقض آشکار قوانین زیست محیطی کشور در دست اجراست، مشخص کنند و پیشنهاد‌های خود را در قالب برنامه‌های کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت ارائه دهند.
توسعه صنعتی کروبی
مروری بر گفته‌ها و بیانیه‌های منتشر شده از سوی مهدی کروبی نشان می‌دهد که تاکنون اشاره واضح و آشکار در خصوص برنامه‌های وی در حوزه محیط زیست نشده است اما در گفت‌وگویی که «خبر» با دکتر ابوالفضل کزازی مشاور کروبی در ستاد انتخاباتی خود داشته، توضیحات بیشتری در این خصوص داده شده است.
کزازی با تأکید بر اینکه توسعه صنعتی و توجه به محیط زیست ماهیتاً منافاتی با یکدیگر ندارد گفت: اینکه مشاهده می‌کنیم این دو حوزه با یکدیگر مشکل پیدا کرده اند، ناشی از بی‌برنامگی و و آشفتگی توسعه صنعتی در ایران است.
به گفته وی زمانی که بدون برنامه‌ریزی درست صنعت متناسب با نقاط جنگلی را در منطقه کویری و بالعکس برپا می‌کنیم، ایجاد مشکل می‌کند، وگرنه توسعه صنعت و ایجاد اشتغال در جای خود محترم و ضروری است. کزازی توجه به فرهنگ‌سازی در حفظ محیط زیست را یکی از اولویتهای زیست محیطی کروبی در برنامه‌های آتی خود اعلام کرد و گفت: حمایت از محیط زیست، کاری دستوری و اجباری نیست که بتوان با یاری گرفتن از زور و بخشنامه‌ها به آن جامه عمل پوشاند بلکه با حمایت از تشکیل سازمانهای مردم نهاد (NGO)ها می‌توان برای تحقق این هدف از خود مردم کمک گرفت.
این استاد دانشگاه علامه طباطبایی ضرورت پیگیری و اجرای طرحی جامع در حوزه محیط زیست را عنوان کرد و گفت: گسترش همکاریهای منطقه‌ای و بین‌المللی در حوزه محیط زیست، ایجاد تعامل با کشورهای فعال در این حوزه و استفاده از تجربیات دیگران سبب شکل‌گیری نظام مدیریتی قوی در زمینه محیط زیست در کشور خواهد شد. کزازی رسیدن به توسعه پایدار را در گرو توجه به منابع طبیعی و تنوع آب و هوایی و اقلیم، کاهش آلودگی آب، خاک و هوا، جلوگیری از پیشروی بیابانها، سرمایه‌گذاری برای به کارگیری منابع تجدیدپذیر و انرژیهای پاک، کاهش آلودگی آبهای خلیج فارس، دریای خزر و دریاچه‌های داخلی، جلوگیری از کاهش حجم جنگلها به دلیل قاچاق چوب، حفاظت از تنوع زیستی گیاهان و جانوران و ممانعت از فعالیت صنایع فعال بدون داشتن مجوز زیست محیطی دانست و تصریح کرد: اشارات کروبی این موارد را جزو دستور کار خود در حوزه محیط زیست قرار خواهد داد.
اشارات رضایی به بحث محیط زیست
با توجه به تماسهای پیاپی با ستاد انتخاباتی محسن رضایی تاکنون هیچ‌کدام از فعالان این ستاد حاضر به ارائه توضیحاتی درباره برنامه‌های زیست محیطی وی نشده‌اند و در هر تماس تنها شخص دیگری را برای مصاحبه پیشنهاد دادند که دیگری نیز فرد دیگری را معرفی کرد و این دور همچنان ادامه دارد. اما مروری بر سخنرانیهای انتخاباتی این نامزد ریاست جمهوری تنها به اشاراتی سطحی و موردی به موضوع محیط زیست می‌رسیم که از این قرارند: به گزارش روزنامه عربستانی الریاض محسن رضایی نامزد دهمین دوره ریاست جمهوری تشکیل کمیته مشترک مبارزه با آلودگی محیط زیست در خلیج فارس با شش کشور شورای همکاری خلیج فارس را از دیگر برنامه‌های آینده خود اعلام کرده است.
وی حفظ محیط زیست خلیج فارس را یکی از نقاط مشترک ایران و کشورهای خوزه خلیج فارس و حتی آمریکا عنوان کرد و گفت: کمیسیون مشترک حفظ محیط زیست خلیج فارس را آماده می‌کنیم و صندوقی را نیز در آن برای پرداخت کمک‌های کشورهای حوزه خلیج فارس و حتی آمریکا مهیا کرده و در راه حفظ محیط زیست این منطقه می‌کوشیم. حال پرسش این است که آیا نامزدهای عالی‌ترین مقام اجرایی کشور می‌توانند برنامه‌ای جامع مبتنی بر توسعه پایدار برای سازمان محیط زیست و سازمان جنگلها که مسئولیت حفاظت از ۸۲ درصد از خاک کشور را بر عهده دارد، ارائه دهند؟ توسعه‌ای که هم نیازهای نسل امروز را تأمین کند و هم ضامن تجدید منابع برای نسل‌های بعد باشد؟
نظر شما