جنگل‌های غرب می‌سوزند، جنگل‌های شمال تقسیم می‌شوند!

امید سلیمی بنی: در حالی که جنگلهای بلوط غرب کشور در آتش می سوزد، سازمان های محیط زیست و منابع طبیعی بر سر مدیریت جنگلهای شمال، اختلاف دارند. در همین حال، اخباری که از استان ایلام می رسد حاکی از سوختن بیش از 50 هکتار از جنگلهای بلوط  بکر در ارتفاعات مشرف به شهر ایلام، طعمه آتش شده اند. جنگلهایی که بر سر مدیریت آنها، سازمانهای دولتی همچنان اختلاف دارند.

 تخریب جنگل، صدای محیط زیست را درآورد
مسئولان سازمان منابع طبیعی می گویند از سالها پیش، سخنانی درباره انتزاع جنگلها از سازمان منابع طبیعی و الحاق آن به سازمان محیط زیست وجود داشته، ولی از سال 88 این طرح به صورت جدی مطرح شده و اکنون نیز معاونت نظارت راهبردی رئیس جمهور، با درخواست کتبی سازمان محیط زیست برای شکل دهی قانونی به این مسئله، مواجه است. مسئله ای که گفته می شود با درخواست الحاق جنگلهای شمال به محیط زیست شروع شده و ممکن است به خارج کردن تمام جنگلهای کشور از حیطه مدیریت سازمان منابع طبیعی منجر شود. طرحی که به هیچ وجه از لحاظ سازمان منابع طبیعی پذیرفتنی نیست.

در همین رابطه، ارسلان منصوری، مدیر تحول اداری سازمان جنگلهای کشور اعلام کرده انتزاع سازمان جنگلهای شمال از منابع طبیع و الحاق آن به سازمان حفاظت محیط زیست، راه علاج و نجات جنگلهای شمال نیست.

موافقان این طرح می گویند دلایل توجیهی سازمان حفاظت محیط زیست برای انجام این کار، تخریب  بیش از حد جنگلهاست که در کشور صورت می گیرد.

با این حال، مخالفان طرح که بیشتر در سازمان منابع طبیعی و نهادهای آموزشی و پژوهشی حضور دارند، استدلالهای شنیدنی برای مخالفت خود دارند. یکی از این مخالفان، دکتر برهان ریاضی، از فعالان محیط زیست و مدرس دانشگاه است. وی درباره مخالفت خود به "خبر آنلاین" می گوید: "سازمان محیط زیست، هیچ گونه تجربه عملی درباره مدیریت عرصه های جنگلی ندارد. از سوی دیگر، پیشینه این سازمان نشان می دهد در رسالتی که به عهده اش گذاشته شده، چندان موفق نبوده. نمونه اش حفاظت از گونه های جانوری است که بیشتر آنها در معرض انقراض قرار گرفته اند."

به گفته این کارشناس محیط زیست، نمی شود بخشی از جنگلهای کشور را سازمان محیط زیست و بخش دیگری را سازمان منابع طبیعی در اختیار داشته باشد، زیرا اعمال مدیریت چندگانه بر یک حوزه، تنها به هدر رفت منابع و فرصتها منجر خواهد شد.

مسئولان سازمان منابع طبیعی نیز می گویند واگذاری جنگلهای شمال از سازمان جنگلها به حفاظت محیط زیست، تنها به صورت یک کار شکلی بوده و به هیچ وجه اهداف نگهداری از جنگلهای شمال را محقق نخواهد ساخت.

به اعتقاد آنها سازمان جنگلها و حفاظت محیط زیست با هم می توانند با تدوین ضوابط و استاندارد های زیست محیطی ضریب حفاظتی جنگل های شمال را ارتقا  بخشند.

تدوین استاندارد و آتشی که جنگلها را می بلعد
پیش از تدوین هر گونه استاندارد درباره جنگلها، پیگیری اخبار فراوانی که تنها در چند روز اخیر، منتشر شده نشان می دهد در ترسیم وضعیت اسفناکی که سازمان محیط زیست از آن حرف می زند، چندان هم غلو صورت نگرفته. هنوز آتش در لحظات تنظیم این گزارش در ارتفاعات مناطق "سیوان" و "سیه چل" مهار نشده است. به گفته شاهدان عینی از ایلام، دود غلیلظ آتش در کوه های "مانشت" که تنها 10 کیلومتر از شهر فاصله دارد، فضای بخشی از ایلام را پوشانده و بوی سوختن بلوط کهنسال مانشت به مشام می‌رسد.

نیروهای آتش نشان به همراه مردم داوطلب در قالب گروهای مختلف که در مجموع بیش از 100 نفر هستند به منطقه اعزام شده اند اما شدت آتش سوزی به حدی است که تاکنون کنترل نشده است.

به گفته مسئولان محلی، علت تاخیر در مهار آتش سوزی، سخت گذر بودن ارتفاعات و وزرش باد شدید عنوان شده. آنها می گویند نیروهای امدادی و ماموران آتش نشان با کپسول‌های آتش نشانی به منطقه اعزام شدند، اما این اقدامات کافی نبوده و آنها مجبور شده اند از چهارپایان کمک بگیرند.

تابستان بی باران
تابستان بی باران 89 برای عرصه های جنگلی و مرتعی ایران، کابوس تکان دهنده ای را رقم زد. تنها در ماه پایانی این فصل، در یکی از خشکترین استانهای کشور، قم، مناطق وسیعی از عرصه های مرتعی در آتش سوختند. به گفته احمد عفتان مدیر کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان قم، با ایجاد 20 حریق توسط گردشگران، حدود 360 هکتار از مراتع خوب و مناسب استان سوخت.

علاوه بر مراتع، جنگلهای بلوط غرب و جنوب غرب نیز در این فصل بلا، آسیبهای فراوانی دیدند. 45 هکتار از جنگلهای خوزستان در تیرماه امسال، طعمه حریق شدند. دود آتش از خوزستان قطع نشده بود که جنگلهای بلوط در استانهای کرمانشاه، لرستان و کردستان شعله ور شد. در همان زمان، ارتفاعات مشرف به یاسوج در استان کهگیلویه و بویر احمر نیز آتش گرفت تا تراژدی خردادماه در جنگلهای فارس، تکرار شود. در خرداد امسال، 20 هکتار از جنگلهای شهرستان پاسارگاد نیز شعله ور شده بودند تا در کنار آتش زوی در جنگل‌های ارس منطقه آسلمه (مرزایران و ترکمنستان)، آلبوم خسارات آتش در جنگلها، هر روز قطورتر شود.

البته این آتش سوزیها به اندازه ای وسیع بود که توجه رسانه های حامی محیط زیست را به خود جلب کند، ولی آتش سوزیهای پراکنده و محدود مانند آتش سوزی در مناطق گیلان غرب واقع در استان کرمانشاه و جنگلهای دیل در استان کهگیلویه و بویر احمد توجه چندانی را به سوی خود جلب نکرد.

تغییر در ساختار یا نگرش؟
با وجود بررسی تنها 3 ماه از تقویم آتش سوزیها در ایران، پرسشی اساسی پیش می آید: "آیا تغییر شکلی در مدیریت سازمانهای حامی جنگلها، امکان حفاظت بیشتر از این گنجهای سبز را مهیا می سازد؟" کارشناسان می گویند نیاز اساسی جنگلها در تغییر نگرش مدیران است. به اعتقاد آگاهان، در صورتی که سازمان منابع طبیعی، همچنان تابعی از وزارت جهاد کشاورزی با رسالت تولید مواد غذایی باقی بماند و سازمان محیط زیست به عنوان یکی از وابستگان نهاد ریاست جمهوری، بخواهد به حیات کاری خود ادامه دهد، همین آش خواهد بود و همین کاسه. آنها معتقدند تنها با ایجاد یک تشکل حرفه ای و کارشناسی به عنوان "وزارت منابع طبیعی و محیط زیست" می توان نگرش مدیریت صحیح و علمی درباره جنگلهای کشور را اعمال کرد. در غیر این صورت، ساختارها هر چقدر تغییر کند، هیولای آتش، منتظر تدوین استاندارد نمی ماند و فقط جنگلها را می سوزاند.