ابوالفضل کریمی: نسل بشر همیشه نگران کمبود منابع آبی و از بین رفتن منابع طبیعی بوده است. پیش‌بینی می‌شود طی دهه‌های آینده تعداد زیادی از کشورها به معضل کم‌آبی دچار شوند، همان‌طور که امروزه نیز بسیاری با مشکلات زیادی روبه‌رو هستند. برای داشتن دید جهانی در این مورد، دانشمندان نقشه‌ای بین‌المللی از وضعیت آب و تنوع زیستی تهیه کرده‌اند تا بتوانند همه اطلاعات جهانی را در یک مدل جمع‌آوری کنند.
به گزارش بی‌بی‌سی، تحلیل‌های جهانی نشان میدهد نزدیک به 80 درصد از جمعیت جهان در مناطقی زندگی می‌کنند که دسترسی آن‌ها به منابع آب تازه چندان مطمئن نیست. دانشمندان ترکیبی از شاخص‌های مرتبط با تهدیدهای آب شامل کم‌یابی آب در برخی مناطق جهان و رشد جمعیت را در کنار یکدیگر قرار دادند تا به نتایج حاصل برسند. در این بررسی‌ها مشخص شده که بدترین وضعیت از لحاظ امنیت آبی، جمعیتی بالغ بر 3.4 میلیارد نفر را شامل می‌شود. (برای مشاهده نقشه بزرگ، اینجا را کلیک کنید)
توضیح نقشه: نقشه بالایی، توزیع تهدیدات منابع آب برای جوامع انسانی و نقشه پایینی، نقشه تهدیدات تنوع زیستی است. رنگ آبی نشاندهنده عدم خطر و رنگ قرمز، تهدید جدی است.
در این گزارش که در نشریه نیچر به چاپ رسیده، آمده است ذخیره آب برای مردم از طریق سدها و مخازن آب ممکن است فوایدی به همراه داشته باشد، اما در عوض آسیب‌هایی نیز برای طبیعت به همراه دارد. دانشمندان معتقدند به جای این کارها باید سرمایه‌گذاری‌های بیش‌تر در به کار گیری استراتژی‌های مدیریت آب شود که طراحی زیرساختارها را با هدف حفظ منابع طبیعی مانند محافظت از آبخیزها ، زمین‌های مرطوب و جلگه‌ها در دستور کار قرار میدهد.
تحلیل عکس‌های جهانی و تحقیقات انجام شده نشان میدهد در طول دهه‌های آینده تعداد بیش‌تری از مردم در مورد دسترسی به منابع آب دچار نگرانی خواهند شد و پیش‌بینی می‌شود این روند با افزایش تاثیر تغییرات آب‌وهوایی و رشد جمعیت بدتر هم بشود. محققان، اطلاعات در مورد تهدیدات مختلف را جمع‌آوری کرده و با استفاده از ارزیابی‌های کارشناسی نتایج حاصل در مورد تهدیدها را به صورت شاخص‌های ترکیبی ارائه کردند. حاصل این کار، نقشه‌ای است که تهدیدهای ترکیبی در مورد امنیت آب و تنوع زیستی را در سطوحی به مساحت 2500 کیلومتر مربع (مربعی به ضلع 50 کیلومتر) در جهان مشخص کرده است.
توضیح نقشه: توزیع دسترسی به آب طبیعی در سراسر جهان. آبی متناظر با منابع آب فراوان و قرمز متناظر با عدم دسترسی به منابع آب است.
چارلز وروسمارتی از کالج نیویورک در این باره گفت: «کاری که ما کردیم این بود که به طور بی‌طرفانه نگاهی به وضعیت زمین انداختیم و امنیت انسان‌ها را از لحاظ دست‌یابی به آب و تاثیر زیرساختارهای بشری روی طبیعت را بررسی کردیم. به این ترتیب ما می‌توانیم الگوی تهدیدات را در سطح سیاره زمین مشخص کنیم. در این مطالعات مشخص شد تاکنون هزاران میلیارد دلار برای ساختارهای مهندسی هزینه شده که از جمله آن‌ها می‌توان به سدها، کانال‌ها، قنات‌ها و بسیاری دیگر اشاره کرد تا نیاز انسان به آب آشامیدنی را تامین کند. جالب است که تاثیر این سازه‌ها روی زمین بسیار بالاست».
در صورتی که تاثیر این ساختارها را حذف کنیم و تصویر را به صورت خام بررسی کنیم، متوجه می‌شویم بخش زیادی از کشورهای اروپای شرقی و آمریکای شمالی از لحاظ امنیت آب در معرض خطر بالایی هستند. اما زمانی که تاثیر زیرساختارهای ذخیره‌سازی و توزیع آب را به این تصویر اضافه کنیم، بسیاری از تهدیدها از این مناطق حذف می‌شوند که نشان میدهد این سازه‌ها در تامین آب انسان‌ها نقش زیادی داشته‌اند».
این در حالی است که در کشورهای آفریقایی وضعیت آب هر روز بدتر می‌شود. پیتر مک‌اینتایر از دانشگاه ویسکانسین در این باره گفت: «مشکل اینجاست که بخش مهمی از جمعیت جهان توانایی مالی برای سرمایه‌گذاری در این زمینه‌ها را ندارند. اما با این حال اتخاذ این روش‌ها در کشورهای ثروتمند جهان نیز چندان عاقلانه نیست. اگر ما هم‌چنان به روند سد ساختن ادامه بدهیم تاثیرات مخربی روی محیط زیست خواهد گذاشت».
توضیح نقشه: نقشه تطبیقی تهدیدات منابع آب و تنوع زیستی. برای مشاهده عکس بزرگ، اینجا را کلیک کنید.
یکی از مفاهیمی که امروزه در میان شرکت‌های توسعه، طرفداران زیادی پیدا کرده؛ مدیریت مجتمع آب است که تمام نیازها را مد نظر گرفته و در عین حال سعی می‌کنند خصوصیات طبیعی را با مهندسی انسانی بیامیزد. به عنوان مثال می‌توان به منابع آب نیویورک اشاره کرد که در کوه‌های کتسکیل و مناطق دیگری در اطراف این شهر قرار دارند. آب‌های این منطقه نیاز به تصفیه ندارند و بعد از دهه 1990 به واسطه آلودگی‌های کشاورزی و دیگر فاکتورها تهدیدها در این منطقه شروع به تغییر کرد. این شهر در برنامه‌های محافظت از زمین با هدف حفظ کیفی شروع به سرمایه‌گذاری کرد و محاسبات نشان داد این کار ارزان‌تر از روش‌های دیگر مانند ساخت سدها، آن‌ها را به نتیجه لازم رساند.
نقشه تهدیدات آبی جهان می‌تواند در انجام تحقیقات و پیش‌بینی وضعیت آب در آینده بسیار کمک کند. مارک اسمیت این طرح را ترکیب قدرتمندی از دانش فعلی بشر می‌داند. در همین حال گری جونز مدیر اجرایی مرکز تحقیقاتی eWater معتقد است هر چند وقت یک‌بار، یک تحلیل جهانی برای شناسایی تهدیدهایی مانند کاهش امنیت آب برای انسان‌ها و از بین رفتن تنوع زیستی برای رودخانه‌ها لازم است. او در این باره گفت: «این مطالعه برای اولین بار همه دانش ما را در یک مدل جهانی از لحاظ امنیت آب و تنوع زیستی در کنار هم قرار میدهد. این مدل نشان میدهد دولت‌ها و موسسات بین‌المللی باید در مورد مسئله آب جدی‌تر فکر کنند».
کشورهای توسعه‌یافته و گروه BRIC شامل برزیل، روسیه، هند و چین باید سالانه مبلغ 800 میلیارد دلار تا سال 2015 اختصاص دهند تا بتوان سرمایه‌گذاری‌ها برای زیرساختارهای آبی را تامین کنند، هدفی که احتمالا تامین نخواهد شد. برای کشورهای فقیرتر نیز وضعیت به طور حتم بدتر خواهد بود.
دکتر مک‌اینتایر در این باره گفت: البته این مدل جهان را در 5 تا 10 سال پیش نشان میدهد، چرا که اکنون ما به اطلاعات آن زمان احتیاج داریم. اما در صورتی که فاکتورهایی مانند افزایش جمعیت و تغییرات آب‌وهوایی را در نظر بگیریم نگرانی‌ها به طور حتم بیش‌تر خواهد شد.
نظر شما