بازخوانی بخشی از مذاکرات پنهانی احمدی‌نژاد با آمریکا

سیدصادق حسینی: از خاطرات جمعی ما ایرانی ها از محمود احمدی‌نژاد، بی ثباتی و اظهارات و رویکردهای متناقض است. بی ثباتی که مردم در بحران ارزی آن را به خوبی حس کردند در عرصه ی سیاست خارجی نیز به شدت نمود داشت. سیدحسین موسویان، دیپلمات ارشد پیشین کشورمان در کتاب «ایران-آمریکا» تناقضات، سیاست های دوگانه و فعالیت های پنهانی احمدی نژاد برای رابطه با آمریکا را تشریح کرده است.

سیدحسین موسویان دیپلمات ارشد سابق و سخنگوی تیم مذاکره کننده هسته ای در دولت سیدمحمدخاتمی که چندسالی است در آمریکا به تدریس مشغول است، از جمله چهره های سیاسی ایرانی است که نقش موثری در توسعه «دیپلماسی عمومی ایران» داشته.

او با شرکت در همایش های فراوانی در آمریکا و اروپا، گفت و گو با رسانه های خارجی و انتشار مقالات متعدد تلاش کرد سیاستمداران و تحلیلگران غربی فهم بهتری از ايران و مساله هسته ای کشورمان داشته باشند.

موسویان در تازه ترین کتابش با نام «ایران - آمریکا: گذشته شکست‌خورده و مسیر صلح» که خرداد ماه امسال در آمریکا و ایران منتشر شد، دلایل كامل بي اعتمادي متقابل ايران و امريكا را به همراه روایتی جامع از تلاش های ایران در دوره های مختلف برای حل مشکلات با آمریکا از سویی و اشتباهات آمریکایی ها از سوی دیگر و همچنین پیشنهادش برای رفع خصومت ها را بیان کرده است.

موسویان که به دلیل انتقاداتش از عملکرد هسته ای دولت قبل مورد خشم و آزار و اذیت تیم احمدی نژاد قرار گرفت، در فصل ششم کتاب «ایران-آمریکا» برخی جزئیات، بخشی از تلاش های پنهانی محمود احمدی نژاد و اسفندیار رحیم مشایی برای برقراری ارتباط با آمریکا را بيان کرده است.

رییس کمیسیون سیاست خارجی شورای عالی امنیت ملی در دولت سیدمحمد خاتمی که معتقد است «احمدی نژاد هرگز اصول گرا، تندرو و محافظه کار نبود، بلکه هدف او کسب قدرت ، اجراي سياستها و اعتقاداتش و سپس حفظ قدرت بود» با بیان نمونه هایی از تلاش های پنهان تيم احمدی نژاد برای برقراری «رابطه مخفی» با آمریکا حتی به قیمت زیر پا گذاشتن خطوط قرمز و سیاست های رهبر معظم انقلاب، هدف احمدی نژاد را «حذف میانه روها و اصلاح طلبان»، «برانگیختن حمایت محافظه کاران» برای اجرای مدل «پوتین مدودف» می داند تا بتواند راس قدرت اجرایی کشور را در اختيار داشته باشد.
این یادآوری از این رو جالب توجه است که احمدی نژاد با همراهی کردن مشایی برای ثبت نام انتخابات ریاست جمهوری 1392، دست او را بالاگرفت و گفت: مشایی یعنی احمدی نژاد، احمدی نژاد یعنی مشایی!

تلاش های محرمانه احمدی نژاد برای رابطه با آمریکا در زمان بوش
محمود احمدی نژاد از همان سال نخست مسئولیتش با در پیش گیری سیاستی دوگانه همزمان با تحریک و تهاجم لفظی به آمریکایی ها در مجامع عمومی در لفافه پیشنهاد آشتی به آنها می داد. احمدی نژاد برای نخستین بار در 19 اردیبهشت 1385 به جورج بوش یک نامه بلند 18 صفحه ای نوشت و آن را با این پیش بینی پایان برد که: « افراد با بصیرت اکنون صدای فروپاشی و سقوط این ایدوئولوژی و اندیشه های نظام لیبرال دموکراسی را می شنوند.» آیت الله جنتی نیز در خطبه های نماز جمعه 22 اردیبهشت 1385 تهران این نامه را چنین توصیف کرد: « این گونه حرف زدن، الهام خداوند است و خدا لطف دارد. خدا الهام میکند و آنها را غافلگیر میکند. از این مرد مبتکر و شجاع و متدین باید تقدیر شود.» در سوی دیگر، جورج بوش به نامه چنین واکنش نشان داد: «رییس جمهور ایران آدم خیلی عجیبی است».

موسویان نوشته است: بنابر گفته باربارا سولیوان روزنامه نگار و متخصص مشهور ایران در امريكا، کاندولیزا رایس وزیر وقت امور خارجه آمریکا، در ابتدای سال 1385 (کمتر از یک سال از روی کار آمدن احمدی نژاد) به او گفته بود: « ما در مکانهای فراوانی از سازمان ملل گرفته تا بغداد و کابل، مدام با «پیام های ناخوشایند» مواجه هستیم که می گوید ایرانی خواستار مذاکره هستند.»
البته ایالات متحده در دوره جورج بوش هیچگاه به درخواست های مکرر احمدی نژاد برای گشودن باب مذاکره مستقیم اعتنا نکرد و پاسخ مثبت نداد.

تلاش های پنهانی احمدی نژاد برای رابطه با آمریکا در زمان اوباما
در حالی که آمریکایی ها، احمدی نژاد را «فردی نا متعادل»، «نامتعارف» و «پیش بینی ناپذیر» که «نباید او را جدی گرفت» ارزیابی می کردند، او از تلاش هایش برای ایجاد ارتباط با آمریکا به هر قیمتی دست نکشید. او نخستین رییس جمهور پس از انقلاب بود که انتخاب اوباما را به عنوان رییس جمهور منتخب ایالات متحده تبریک گفت.
محمد البرادعی در کتاب خاطراتش که به فارسی با عنوان «عصر فریب: دیپلماسی اتمی در دوران خیانت» منتشر شده مي نويسد: «احمدی نژاد طی نامه ای در سال 1388 و از طریق او به اوباما آمادگی ایران را برای مذاکرۀ دوجانبه بدون پیش شرط و بر مبنای احترام متقابل اعلام کرد.»

از طرف آمریکایی اما! اوباما با نادیده گرفتن احمدی نژاد به رهبر انقلاب نامه نوشت؛ نامه ای كه دلخوري احمدی نژاد را در پی داشت. یکی از سیاستمداران آمریکایی در این باره گفت: «کاخ سفید از این متعجب بود که آیت الله خامنه ای با لحن احترام آمیز پاسخ داده بود» و «به پیشنهاد اوباما برای تنش زدایی بر مبنای احترام و منافع متقابل پاسخ مثبت داده بود.» هر چند که پاسخ نامه دوم اوباما به رهبر انقلاب به دلیل اشتباه آمریکا در ورود به حوادث بعد از انتخابات 88 بی جواب ماند.
موسویان می نویسد: در دی 1389 یک عضو گروه تماس سطح دو به من گفت: « ایران از طریق سفیر خود در سازمان ملل از وزارت امور خارجه آمریکا در خواست معرفی نماینده ای برای مذاکراتی جدید و جامع کرده است.»

او سطح دو را چنین توصیف می کند: «گروهی از مقامات سابق آمریکا هستند که در تمامي سال های بعد از جنگ ایران و عراق در تماس با مقامات ایران بوده و برای بهبود روابط ایران و آمریکا تلاش کرده اند.»

در اسفند 1389 یک مقام آمریکایی به موسویان گفته: «ایالات متحده مکرراً پیام هایی از رحیم مشایی دریافت می کند که تهران برای مذاکره و برقراری رابطه با آمریکا مشتاق است. او گفت که دولت احمدی نژاد پی در پی به ایالات متحده پیام می دهد و کانال هایی که این پیام ها را می فرستند آن چنان متعدد هستند که ما نمی دانیم کدام یک را انتخاب کنیم. ما واقعا گیج شده ایم و به دلیل این که نمی دانیم آیا این پیام ها حمایت و پشتیبانی آیت الله خامنه ای را با خود دارد یا خیر، نمی توانیم به آنها پاسخ دهیم.»

یکی دیگر از اعضای گروه تماس سطح دو نیز به موسویان گفته است: « من هشت بار با مشایی دیدار کردم و او در همه ی ملاقانه ها به من گفت که ایران در جستجوی گشودن باب گفت و گو و برقرار رابطه با ایالات متحده است.»

در پاییز 1390 از سوی یک مقام آلمانی به موسویان که نخستین سفیر ایران در آلمان متحد بود اطلاع داده شد: مشایی ملاقاتی مخفیانه با کریستوفر هویسگن مشاور ملی در سیاست امنیتی و خارجی خانم انگلا مرکل داشته است. در این ملاقات که در اقامتگاه معاون سابق وزیر خارجه المان برگزار شده است، مشایی از آلمانی ها خواسته بود که به واشنگتن اطلاع دهند تهران برای تجدید رابطه با آمریکا آمادگی دارد. مشایی گفته بود که ایران حتی آمادگی دارد در انتخابات دور بعد به اوباما کمک کند. البته آمریکایی ها به آلمانی ها پاسخ داده بودند که در گیر این موضوع نشوند.
همچنین دولت یار معاون وقت وزیر امور خارجه ایران در استکهلم در أوائل سال ٢٠١١ به یک مقام سابق آمریکایی پیشنهاد دعوت از مارک گروسمن نماینده ویژۀ ایالات متحده در امور افغانستان را داده بود و پیشنهاد کرده بود که او به تهران سفر رسمي داشته و با مقامات وزارت امور خارجه ایران دیدار کند.

دور زدن سعید جلیلی توسط مشایی و ثمره هاشمی
دبير کمیته سیاست خارجی شورای عالی امنیت ملی در دولت سید محمد خاتمی با اشاره به دور زدن سعید جلیلی در مذاکرات هسته ای توسط احمدی نژاد می نویسد: در سال 1391 یک آمریکایی عضو گروه تماس سطح دو درباره مذاکرات هسته ای به من گفت: «اسفندیار رحیم مشایی دستیار ارشد و دوست نزدیک احمدی نژاد با مقامات عالی رتبه سابق ایالات متحده دربارۀ احتمال گشودن باب مذاکرات مستقیم صحبت کرده است.»
یکي از سفرای ايران در اروپا به یک عضو گروه تماس سطح دو که عضو دولت ایالات متحده بوده گفته است: «همه چیز از سوی ایران آماده است و مشایی و ثمره هاشمی برای شرکت در این ملاقات که در برلین برگزار خواهد شد ، آماده اند.»
این عضو سابق دولت آمریکا به سفیر ایران چنین پاسخ داده است: «کاخ سفید گفت نه. آنها گفته اند نمی‌خواهند در روابطی خارج از چهارچوب 1+5 با ایرانی ها وارد بحث شود.»

سرانجام واکنش نظام به فعالیت های احمدی نژاد
در حالی که همه تلاش های پنهانی و محرمانه محمود احمدی نژاد و یارانش با بی اعتنایی و بی اعتمادی آمریکایی ها روبرو شده بود، او در آخرین سفرش به نیویورک برخلاف سخنرانی هایی که در آن به ایالات متحده حمله می کرد، در موضعی عجیب آخرین تیر ترکشش را رها کرد و گفت:«ایران جایگاه ایالات متحده آمریکا را می داند و بر این باور است که ما می توانیم با همدیگر رابطه داشته باشیم.»
اظهاراتی که واکنش صریح مشاور امور بین الملل رهبر معظم انقلاب را در پی داشت؛ دکتر علی اکبر ولایتی گفت: «سیاست های کلی ایران درباره ی ایالات متحده تغییر نکرده و هیچ تصمیم جدیدی در این باره گرفته نشده است.»

4949