انتخابات از مهمترین رويدادهاي سياسي كشور و يكي از دغدغه های اصلي گروهها و احزاب سیاسی براي کسب قدرت نيز محسوب مي شود. بطوري كه احزاب را در غرب «ماشین های انتخاباتی» هم ناميده اند.
گرچه در ايران احزاب به دلیل مشکلات ساختاري از ايفاي نقش واقعي خود كه همان کادرسازی سیاسی، تنوير افكار عمومي، چرخش نخبگان و نقد حكومت است به نوعي باز مانده اند؛ دليل اين امر را هم باید در عدم استقلال واقعي احزاب از بدنه اصلی قدرت و برخي افراط و تفريط ها در عملكرد سياسي آنان جستجو كرد. با این وجود، احزاب در موسم انتخابات با برگزاری میتینگ های مختلف سیاسی تلاش وافری را برای نمایش کارآمدی خویش و قابلیت پیشبرد مصالح کشور نسبت به رقیب در عرصه داخلی- خارجی نشان می دهند .
در هر صورت، برگزاری بيش از 30 انتخابات در طول 36 سال پس از پیروزی انقلاب اسلامی گواه آن است که فعالیت های انتخاباتی
همواره بخش قابل توجهی از زندگی سیاسی مردم، فعالان سیاسی، جناح ها و گروه ها را در ایران به خود اختصاص داده است .
در فضای داخلی امروز، جریان محافظه کار پس از غافلگیری در انتخابات ریاست جمهوری و از دست دادن این قوه کلیدی در قالب اصولگرای میانه رو و برخی جریانات سیاسی تندرو چون جبهه پایداری بدنبال حفظ اکثریت کرسی های مجلس و بازیگری در این عرصه است. بی شک شرایط این جناح با توجه به تعمیق شکاف و گسترش اختلافات بر سر موضوعات داخلی و خارجی به ویژه برجام هسته ای برای نیل به توافق نهایی و ارایه لیست واحد دشوارتر به نظر می رسد. در این میان، عقلای اصولگرایان میانه رو ضمن اذعان به اقبال عمومی به طیف اعتدالی و طرفدار دولت احتمال نزدیکی به جریان اصلاحات را نیز بعید نمی دانند.
از دیگر سو، رادیکال های منتسب به جبهه اصولگرایان که در طول دو سال اخیر بیشترین هجمه رسانه ای و مخالفت علنی را با برنامه های دولت یازدهم به ویژه در حوزه سیاست خارجی داشتند در آستانه یک باخت دیگر و وداع با مجلس قرار گرفتند. انتظار آنان از شورای نگهبان قانون اساسی رد صلاحیت گسترده اصلاح طلبان و حامیان دولت و برگزاری یک انتخابات کم فروغ و مشارکت حداقلی و راهیابی مجدد برخی از چهره های سرشناس این جبهه به مجلس دهم است.
در جناح مقابل، اصلاح طلبان و طیف میانه رو و طرفدران دولت با اشتراک نظر بیشتر و رایزنی بزرگان این طیف به فکر اجماع و پرهیز از چند دستگی برای حضور پرنشاط در انتخابات آتی هستند، در ضمن جبهه اصلاحات با آگاهی برخی از تنگ نظری ها و احتمال برخی ردصلاحیت چهره های سرشناس خود، بدنبال ارایه لیست فراگیر و معرفی نیروهای توانمند و جوان از شهرستانهاست. حصول اجماع و معرفی لیست مشترک در طیف گسترده اصلاحات و جریان اعتدالی با توجه به اقبال مردم به این جناح و تجربه انتخابات یازدهمین دوره ریاست جمهوری بیشتر است. در یک فرایند طبیعی و انتخابات فراگیر مردمی، راهیابی بیشتر اصلاح طلبان همراه با طرفداران دولت و چهره های شاخص اصولگرای میانه رو به مجلس دهم محتمل تر به نظر می رسد.
مولفه های اثرگذار بر فرایند انتخابات:
1- با وجود توافق هسته ای و افق های روشن برای برون رفت از مشکلات درهم تنیده سیاسی و اقتصادی و تمرکز دولت برای تعامل سازنده با دنیای خارج، شرط توفیق در این عرصه، كاستن از تنش ها و ستيزهاي اجتماعي حاصل از رويارويي طيف هاي مختلف سياسي و جلوگيري از اثرگذاري منفي بر فضاي انتخابات در داخل می باشد. همزمان بایستی عمده تلاش مسوولین نظام جمهوري اسلامي ايران در اين برهه حساس تاريخي، ايجاد وحدت ملي در كشور و فراهم نمودن شرايط حضور پرشور مردم در پاي صندوق هاي راي تمرکز یابد. چرا که امنیتی نمودن فضای کشور و اتهام زنی بی اساس بر رسانه ها و سلب آزادی های مشروع در آستانه این رویداد سیاسی مهم، کمکی را به حل مشکل نخواهد کرد.
2-بي ترديد در كنار مطالبات سياسي عمده دغدغه مردم ايران بازگشت به ثبات اقتصادي و مهار تورم لجام گسيخته و كنترل گراني هاست. هر چند فشار همه جانبه از طريق مكانيزم هاي غير قانوني غرب از عوامل آسیب رسان بر اقتصاد و توسعه پایدار کشور در سالهای اخیر بوده است؛ بطوری که آمریکا و برخی قدرت های منطقه ای با تشدید تحریم ها تلاش نمودند با تراكم بحران در كشور و نيز ايجاد فاصله طبقاتي با دامن زدن به مشکلات، مشروعيت نظام برای ادامه مسیرِ دشوار و شرایط را برای تحمیل اراده و پذیرش مطالبات غیرقانونی خود فراهم سازند؛ ولي در كنار تحريم و تهديدهای بین المللی نبايد از سوء مديريت های گذشته و عدم انسجام فکری تصمیم گیرندگان برای عبور از موانع غفلت کرد. دولت تدبیر و امید، کارآمدی خویش را در حل و فصل بحران هسته ای و اثبات حقانیت ایران در داشتن تکنولوژی هسته ای صلح آمیز از مجرای حقوقی و دیپلماسی نشان داده و در صورت همدلی و همراهیِ بیشتر مجلس آینده، با ظرفيت سازی و تلاش در پيوند با اقتصادهاي توسعه یافته و در حال توسعه می تواند گام های عملی بردارد.
3-يكي از شرايطِ ايجاد توسعه پايدار در كشور، درك دقيق و عميق از منافع ملي بر اساس مقدورات و محذورات موجود و نيز ايجاد تفاهم ميان نخبگان فكري و ابزاري براي تبيين درست اين مولفه اثرگذار است. همچنين تفاهم بين نخبگان جامعه؛ از شرايط الزام آور براي تحقق سند چشم انداز بيست ساله كشور است. اين در حالي است كه ايران اسلامي در فضاهای بین المللی و منطقه های بدلیل ظهور نیروهای تکفیری و سلفی همچنان با تهدیدات بالقوه ای مواجه است. سرنوشت سیاسی سوریه مشخص نیست و حضور داعش در عراق در نزدیکی مرزهای ایران تهدیدزا است، بر اين اساس، تنها مشارکت بالای مردمی می تواند پشتوانه محکمی برای گذار از بحران ها و مقاومت در برابر فشارها و تکیه گاه سیاست مداران قرار گیرد. همدلی و همراهی دولت و مجلس و ادراک مشترک از منافع ملی کشور ضمن کاستن از آلام مردم در حوزه اقتصادی به دفع تهدیدها نیز در عرصه خارجی کمک خواهد کرد.
۴- ايران اسلامي در منطقه از لحاظ منابع انساني و قشر فرهيخته دانشگاهي و متخصص از سرآمدان بوده و هست. لكن مشکل مدیریت منابع به جد محسوس است؛ ضعف مديريت منابع انساني و مالي هزينه هاي هنگفتي را براي اقتصاد كشور در طول تاريخ به ارمغان آورده است چرا كه با وجود منابع سرشار مادی و نیروهای متخصص در سطح جامعه چگونگی مدیریت و بسیج این منابع برای حل مشكلات یک تخصص و توانایی کلیدی محسوب می شود. مجلس آینده كشور بايد در دست افراد لايق و توانمندي قرار گيرد كه توان مديريت بهينه نيروهاي انساني و توزيع عادلانه ثروت هاي ملي كشور را بر اساس سند چهارم توسعه كشور داشته باشد.
در چنين شرايطي، احزاب و چهره هاي مختلف تاييد شده نهايي در دادگاه افكار عمومي و رسانه ها به جاي ارائه مدينه فاضله و تبليغات سياسيِ پرطمطراق جناحی براي جذب آراء، بایستی به فکر ارائه برنامه و پاسخ گويي به مطالبات واقعي مردم در عرصه هاي مختلف هم باشند.
در هر صورت، جریانات سیاسی حاضر در صحنه انتخابات آتی به رغم اختلاف در عرصه مدیریتی و امر حکومتداری مجبورند برنامه های خویش را با مطالبات واقعی مردم منطبق سازند. به عبارت ديگر، باید بر رقابت های «برنامه محور» كه چند کاركرد ویژه در بردارد تاكيد کنند:
1- كاهش كاذب التهابات سياسي در سطح جامعه و در واقع انتقال منازعات سیاسی از سطح توده ها به عمق افراد فرهيخته و مديران اجرايي۲- ارائه تصوير واقعي از معضلات و مشكلات موجود و ترسيم برنامه هدفمند براي حل آن. ۳- پرهيز از كيش پرستي و اسطوره سازي افراد و امكان نقد سالم و پاسخگو نمودن دولت به مردم . ۴- پرهيز از درگيريهاي هزينه ساز جناحي و ايجاد سازوكار مناسب براي رسیدن به حداقلی از اجماع نخبگان که ضرورت حل مشکلات جامعه امروز ایران است. ۵-مشخص شدن وزن سياسي واقعي احزاب و شخصيت هاي سياسي. ۶- تعميق مشاركت در ميان اقشار مختلف به ويژه جوانان تحصیلکرده و ایجاد فضاي اميد براي برون رفت از مشكلات 7- تاكيد بر عملكرد افراد «نقش محور» به جای «فرد محور» در مدیریت كلان كشور و تسريع در چرخش نخبگان در جامعه.
بي ترديد برنامه محوري و اعتدالگرایی در انتخابات مي تواند ضمن جلب اقليت خاموش براي مشاركت در سر نوشت سياسي خويش تهديدات خارجي را كاهش و بي اثر سازد.
داوداحمدزاده، معاون پژوهشکده مطالعات علوم اجتماعی و انقلاب
نظر شما