در زمین مرطوبی که دیگر خشک است، حسین آخانی یک گیاه شناس که در دانشگاه تهران تحصیل کرده، با اندوه از گذشته این زمین می گوید: 15 سال پیش دریاچه همین جا بود، هر بار که برمی‌گردم آب دورتر است.
دریاچه ارومیه در شمال غرب ایران زمانی با مساحت 5200 کیلومتر مربع ششمین دریاچه نمک بزرگ کره زمین بوده است، یعنی اندکی بزرگتر از دریاچه یوتا در غرب آمریکا.
مرغ های ماهیخوار سفید، فلامینگو و جانوران دیگری از توریست هایی که تصور می کردند آب این دریاچه برای سلامتی مفید است پذیرایی می کردند. اما بعد از این هر سال آب این دریاچه کاهش یافت تا دریاچه‌ای که بین مردم آذری به نگین فیروزه ای معروف بود، خشک شد. دریاچه های نمک مانند ریه های انسان کار می کنند در فصل مرطوب منبسط می شوند و در فصل های خشک منقبض می شوند. اما منقبض شدن دریاچه ارومیه در پایان سال 2014 بیشتر شبیه به مرگ این دریا بود.
برد ماردن یک بوم شناس در یوتا در رابطه با خشک شدن دریاچه ارومیه می‌گوید: یک فاجعه رخ داده است.
او یکی از چندین متخصص آمریکا است که در فروردین ماه 2014 برای یک اجلاس به تهران سفر کردند تا دریاچه را نجات دهند.
مانند دریای آرال که در مرکز آسیا قرار دارد، دریاچه ارومیه کم کم به یک کویر نمک تبدیل می شود و موادی در آن تولید می شود که بسیار سمی اند و برای انسان خطرناک است. حیات وحش نیز در حال تخریب است، آرتمیا از جمله جانداران دریاچه ارومیه است رو به انقراض رفته است.
بعضی از مقامات ایرانی بر این باورند که افزایش دما دلیل اصلی خشک شدن دریاچه ارومیه است، در صورتی که بعضی نیز معتقدند مدیریت‌های غلط دلیل اصلی خشک شدن دریاچه ارومیه. سروش سروشیان مدیر مرکز هواشناسی و سنجش از دور دانشگاه کانادا دراین باره معتقد است: مدیریت های آبی نقش اساسی ای در مرگ این دریاچه داشته است.
نکته اینکه روی 3 رودی که حدود 90 درصد آب دریاچه ارومیه را تامین می کردند برای تامین برق، سد ساخته شده است.
راه حل برای دریاچه ارومیه نه آسان است نه ارزان، گفته می شود دولت حسن روحانی قرار است تا 10 سال دیگر 6 میلیارد دلار برای دریاچه ارومیه هزینه کنند، این یعنی بزرگترین پروژه محیط زیستی در ایران.
در سال 2015 کابینه روحانی 660 میلیون دلار برای سیستم های آبیاری و دیگر زیرساخت ها در حوضه آبریز دریاچه ارومیه هزینه کرده است.
آخانی در این رابطه گفت: البته تا الان تقریبا هیچ بودجه ای برای این منظور اختصاص داده نشده است. هنوز معلوم نیست که دریاچه ارومیه نجات داده می شود یا نه.
در زمان دیدار از دریاچه ارومیه آخانی در سمت قسمتی از دریاچه که گیاهانی نمک دوست دارد رفت و فریاد زد: آنجاست، این گیاه زندگی من را تغییر داد.
سپس او داستانی از زندگیش گفت که در سال 1986 به عنوان یک دانشجو این گیاه نمک دوست نادر را پیدا کرده و تمام عمرش را در جستجو گیاهان نمک دوست سپری کرده است.
او معتقد است که گیاهی که زندگیش را تغییر داد دیگر نمی تواند در دریاچه ارومیه زنده بماند.
با خشک شدن دریا ، باد نمک این دریا را به سمت زمین های کشاورزی اطراف آن می برد و باعث سمی شدن خاک ها می شود. گری لوئیس که به عنوان نماینده سازمان ملل در ایران در برخی جلسات زیست محیطی هم شرکت می کند گفت : با به خطر افتادن کشاورزی، وسیله معاش مردم نیز به خطر می افتد.
سروشیان می گوید برای اینکه مشکل مردم و محیط زیست حل شود مردم ایران باید به دنبال میوه های ارگانیک بروند.
مسعود تجریشی معاون رئیس تحقیقات در دانشکده تکنولوژی دانشگاه شریف معتقد است که با بهبود فعالیت های آبیاری می توان مصرف آب در ایران را تا 45 درصد کاهش داد.
حل مشکل گذرگاه 15 کیلومتری که 20 سال پیش در دریاچه ارومیه ساخته شد نیز به نظر دشوار می آید. امروزه این گذرگاه دریاچه ارومیه را به 2 قسمت کاملا خشک و قسمت باقی مانده که به دریاچه های خشک شمالی است، تبدیل کرده. قسمت هایی از آب شبیه به تکه های یخ است در صورتی که در واقع آنها تکه های نمک هستند.
به هرحال برای جلوگیری از بیابان زایی در کل دریاچه ،مهندسان به دنبال راه حل هستند. آرتمیا ها که حیواناتی هستند سخت پوست که در آب شور زندگی می کنند ممکن است دوباره در دریاچه ارومیه احیا شوند.
در قسمت شمالی دریاچه ارومیه، مردی با یک کلاه در حال آب دادن تپه ای از شن و ماسه توسط شلنگ بود. سیروس ابراهیمی یک بیوتکنولوژیست در دانشگاه سهند تبریز در رابطه با عمل مردی که با شلنگ آب می ریخت گفت: این کار یک پوسته ای تشکیل می دهد که منجر به تثبیت خاک می شود.
در خردادماه سروشیان 10 دانشمند را در آمریکا جمع آوری کرد که ببینند در این رابطه در آمریکا چه تجربیاتی دارند. او گفت: من خوش بینم، اما وقت زیادی نداریم.
منبع: مجله ساینس/ 4 سپتامبر 2015/ ترجمه: نیو صدر
۴۷۴۷
نظر شما