به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین؛ بسیاری از کارشناسان بر این باورند که تهران شهری بسیار آسیبپذیر در برابر زلزله است، آسیبپذیری که دلایل مختلف دارد؛ از نا امنی ساختمانها تا آسیبپذیری شریانهای حیاتی.
از جمله شریانهای حیاتی، سامانههای خطوط انتقال آب هستند که عمدتا به موازات سطح زمین و با طول زیادتر در مقایسه با عرض احداث میشوند. تامین آب، در بحران هایی مانند زلزله، یکی از حیاتی ترین بخش های مدیریت بحران است؛ بر این اساس مقاومسازی این خطوط در برابر زلزله مخصوصا در مناطق لرزهخیز از اهمیت ویژهای برخوردار است.
در همین رابطه با دکتر فريبرز ناطقی الهی استاد نمونه كشوری در زمینه مهندسي سازه و زلزله و بنيانگذار مقاومسازی و مديريت بحران در ايران گفتگو کردیم که در ادامه میخوانید؛
وضعيت لرزه خيزی تهران و آسيبپذيري لوله های آب را چگونه ترسيم ميكنيد؟
ببینید، ایران به علت موقعیت جغرافيايیاش و قرار گیری روی خطوط اصلي يعني گسلهاي فعال زلزله در دنيا در برابر زمین لرزه بسیار آسیب پذیر است. آنالیز، طراحی و مقاوم سازي (بهسازي لرزه اي) سیستم خطوط لوله دارای اهمیت ویژه ای در شاخه مهندسی شریانهای حیاتی است و ارزیابی آسیب پذیري و بهسازی لرزه ای آن در کشور ما از اهمیت ویژه اي برخوردار است. بنابر ملاحظات اقتصادی، زیبایی، ایمنی و محیط زیستی، خطوط لوله عموما در زیر سطح زمین به صورت مدفون اجرا میشوند. از آنجایی که یک سیستم خط لوله از یک منطقه جغرافیایی وسیع عبور کرده و با خطرات لرزه ای و با شرایط خاک بسیار متنوع مواجه است و اینکه تعدادی سیستم های فرعی در طول خط لوله وجود دارند (برای مثال انبازهای ذخیره ، شیرها ایستگاههای تلمبه زنی و تامین فشار، ایستگاه های مشاهده و ...) این شریانها میتواند آسیب پذیر باشد.
کمی از خطوط ابرساني تهران و شرايط آنها بگویید
در دهه 60 میلادی یک خط لوله فولادی به طول 45 کیلومتر، و همچنین یک خط لوله بتنی با طول 43 کیلومتر در بین ابگیر بیلقان كرج و شهر تهران توسط گروه مهندسين مشاور "الکساندر گیبس و همکاران" طراحی و اجرا شد. این خطوط لوله تامین کننده بخش عمده ای از اب تهران است و پیوسته در حال بهره برداری و سرویس است. به همين دلیل عملکرد لرزه ای این خطوط برای شهر تهران دارای اهمیت ویژه ای است. به این دلیل که در زمان طراحی این خطوط لوله، شناخت درستی نسبت به خطرات ناشی از زلزله وجود نداشت و همچنین آیین نامههای لرزه ای به شکل امروزی در دسترس نبوده، یک نیاز اساسی به ارزیابی دوباره این خطوط در برابر خطرهای ناشی از رخداد زلزله بر اساس ایین نامه های طراحی وجود دارد. از این رو، اسیب پذیری این خطوط در قالب یک پروژه، " مطالعاتی بهسازی لرزه ای آبگیر بیلقان و سامانه انتقال آب به تصفیه خانه ١ و ٢ "، توسط مولف و همكاران براي اطمينان از ايمني لوله ها هنگام زلزله محتمل تهران و ارتقا، توان عملياتي مورد ارزیابی قرار گرفت.
این ارزیابی را به چه شکل انجام دادید؟
در این پروژه از آیین نامه های معتبر امروزي و روش المان محدود استفاده شد، در ابتدا بر اساس مطالعات زمین ساختی، نقشه های گسل، و گزارشات ژئوتکنیک، میسر خط لوله به چند ناحیه بر مبنای نوع خطرهای احتمالی لرزه ای تقسیم بندی شد. خطرات لرزهای که به طور مستقیم باعث آسیب در خطوط لوله مي شود عموما به این شکل تفسیم بندی میشوند؛
١- تغییرمکان دائمی خاک ناشی از شکست خاک:
الف: تغییرشکل دائمی زمین در راستای طولی لوله، ب: تغییرشکل دائمی زمین در راستای عرضی لوله،
پ: زمین لغزش
٢- شناوری به دلیل روانگرایی
٣- تغییرمکان دائمی خاک ناشی از گسلش
٤- انتشار امواج لرزه اي
برای هر یک از خطوط لوله سناریوهای خطر در هر کدام از نواحی تعیین شد و آنالیزهای مربوطه، بر اساس سناریو های خطر احتمالی در هر ناحیه، به منظور ارزیابی میزان خسارات در سطوح عملکرد متفاوت صورت گرفت. برای مثال، در دو شکل زیر رخداد هر سناریو صورت گرفت. در شکل زیر تقسیم بندی ناحیه ای خطرپذیری برای خط لوله فولادی ارایه شده است؛
شکل (١ و ٢) : تقسیم بندی ناحیهای خطر پذیری خطوط لوله در طول مسیر
سناریوهای خطر احتمالی نیز برای خط لوله فولادی هم به شرح زیر است:
نتایج ارزیابی چطور بود؟
ببینید، بر اساس انالیزهای انجام شده، بنظر ميرسد خط لوله فولادی در برابر انتشار امواج (موج لاو و رایلی) به طور نسبي میتواند در هر دو سطح خطر تعیین شده، عملکرد خود را با مقداري اسيب قابل تعمير حفظ کند، بر اساس نتايج حاصل از گسلش، خط لوله فولادی توان عملکرد قابل قبولي در مقابل گسلش در هر دو سطح عملکرد از خود نشان مي دهد. در شکل زیر فرم تغییر شکل خط لوله فولادی و مدل تحليلي در برابر گسلش نشان داده شده است:
از طرف دیگر، انالیزهای صورت گرفته بر روی خط لوله بتنی نشان داد که تحت گسلش امتداد لغز (گسلش محتمل) در برخي از نواحی آسیب پذیر است، (شكل ٤). نتایج تحلیلی نشان داده است که خط لوله تحت تاثیر
انتشار امواج بطور جدي آسیب پذیر نیست و فقط برخي شكست هاي موضعي قابل تعمير را تجربه خواهد کرد. بر این اساس راهکارهای مناسب به منظور کاهش اسیب پذیری ارایه شد و گزارشات لازم به مراجع ذيصلاح كشور اعلام شد. برای مثال نمونه ای از دیتیل لرزه ای پیشنهادی برای مقابله با گسلش امتداد لغز در شکل زیر فراهم شده است.
شکل (٥): دیتیل لرزه اي مناسب در ناحیه گسلش در حالت امتداد لغز برای خط لوله
و سوال پایانی، به نظر شما اگر در زمان زلزله سد كرج و تاسيسات مربوطه پايدار بمانند میتوان لولهها را با تعميرات دوباره راه اندازي كرد؟
بله اين مطلب درست است ولي بهتر این است که مسئولين همين شكستهای احتمالي رو قبل از زلزله مقاوم سازي كنند. در پایان لازم بذكر است كه نياز بررسي كلييه شريانهاي مهم كشور از جمله خطوط ابرساني، نفتي و .... كاملا الزامي است و عدم توجه به اين مهم تبعات غير قابل جبراني را در زمان زلزله به كشور وارد میکند. با اينگونه مطالعات توان پيشگيري سيستم بصورت جدي بالا رفته و نقاط مشكل دار پيش از وقوع زلزله شناسايي و قابل مقاوم سازي میشود و محلهاي آسيب پذير تعيين و امادگي لازم را براي مديريت حادثه در زمان زلزله فراهم میکند كه امري حياتي براي كشور است.
پس خطوط "فوق حياتي" اب براي تهران در زمان سرويس و خصوصا زلزله، مشكلات شناسايي و با اعمال روشهاي ارايه شده قابل حل است، ناگفته نماند خطوط ديگر اب ورودي به تهران و شبكه داخل شهري نيز بايد مطالعه شود. به احتمال بسيار زياد شبكه داخل شهري شرايط اصلا خوبي در زلزله نداشته باشد كه شرايط را در زمان زلزله حقيقتا بحراني میکند! اميدوارم مسئولين به اهميت و اجراي دقيق نظرات دلسوزانه مولف اهتمام کنند، تنها با اينگونه اقدامات ميشود بحران محتمل را تا حدودي (البته تا حدودي) مديريت كرد. كاهش آسيب پذيري تهران و شهرهاي مهم كشور در برابر زلزله اولويت اول هر فرد ايراني چه شهروند و چه مسيول بايد باشد. فراموش نشود بزرگترين تهديد ايران و شهرهاي بزرگ ايران و بخصوص پايتخت سياسي و اقتصادي كشور يعني تهران "زلزله" است.
47237
نظر شما