از دکل توپی شکل تا زخم پای مرغ؛ واکاوی چند خبر نگران کننده که این روزها دست به دست می‌چرخد

تنها در یک ماه گذشته 3 شایعه در فارس عمیقا مردم را نگران کرد. آخرین آن که البته پیامدهای آن همچنان ادامه دارد؛ بحث پارازیت هاست. پارازیت هایی که ریشه ای در واقعیت هم دارند؛ چه اینکه مردم می گویند به قدری پارازیت ها اخیرا زیاد شده که حتی شبکه های صدا و سیما هم در بخش هایی از شهر در دسترس نیست. اما بحث پارازیت ها با شایعه به شدت درآمیخته اند. نمونه آن همین تصویری که از دکل ارسال پارازیت در شبکه های اجتماعی دست به دست می شود. تصویر، تصویری است از سازه ای توپی شکل بر فراز بلندی های کوه دراک. منتشرکنندگان ادعا کرده اند که از اینجا پارازیت می فرستند. اکنون که کاشف به عمل آمده معلوم شده این دستگاه، دکل ارسال پارازیت نیست، بلکه دستگاه اندازهگیری و پیشبینی جوی و مربوط به اداره کل هواشناسی فارس است که از سال 93 در این مکان نصب شده. این البته نخستین بار نیست که شبکه های اجتماعی، نگرانی می آفرینند. در یک ماه گذشته دوبار این شبکه ها خبرهایی از اساس غیرواقعی منتشر کرده اند. یک بار که تصاویر پای مرغ ها با زخم هایی عجیب منتشر شد که به ادعای منتشرکنندگان این مرغ ها جزام داشتند. بعد از پیگیری های سرویس گزارش «خبرجنوب» مشخص شد که این تصویر مربوط به جزام نیست بلکه عفونت کف پاست که برای انسان هم مشکلی به بار نمی آورد. در یک مورد دیگر، ادعا شد که مجتمع نفت، گاز و پتروشیمی عسلویه نمی گذارد در فارس باران ببارد که آن هم معلوم شد حقیقت ندارد.
دكلي نماد يك شایعه
شما که غریبه نیستید؛ تا همین چند وقتِ پیش میان ما کارکنان رسانه ها نگرانی عمیقی شکل گرفته بود. نگرانی از اینکه با ظهور شبکه های اجتماعی روزی برسد که دیگر رسانه های بزرگ کارایی نداشته باشند و ما روزنامه نگاران هم بیکار شویم. ولی تنها همین 3 خبری که تازگی در شبکه های اجتماعی منتشر شد نشان داد که بقا با ما
رسانه های بزرگ است.
رسانه هایی که خبرهایشان مستند است و بر مبنای شایعات منتشر نمی شود. ضمن اینکه همین شایعات و نقش رسانه های بزرگ در راستی آزمایی آن به خوبی نشان می دهد که آینده از آن کیست. چه اینکه در 3 مورد اخیر، این سرویس گزارش «خبرجنوب» بود که برای نخستین بار به راستی آزمایی شایعاتی پرداخت که در شبکه های اجتماعی دست به دست می شد و از قضا هر 3 آنها غیرواقعی از آب درآمد. تازه ترین نمونه آن، همین دکل توپی شکل کوه دراک که مشخص شده دستگاه سنجنده هواشناسی است. در روزهای اخیر، شیراز از نظر اعتراض به ارسال پارازیت روزهای نسبتا ملتهبی را پشت سر گذاشته است؛ طوری که حتی گروهی از شهروندان روز سه شنبه هفته گذشته روبروی استانداری فارس تجمع کردند و خواهان پاسخگویی استاندار شدند. حتی وقتی هادی پژوهش جهرمی، معاون سیاسی، امنیتی و اجتماعی استانداری فارس به میان معترضان آمد و گفت که کارگروهی مامور شده تا بودن یا نبودن پارازیت ها را مشخص کند با واکنش تند معترضانی روبرو شد که شعار می دادند: «پارازیت هست». آنها به در دسترس نبودن بسیاری از شبکه های ماهواره ای از جمله شبکه های صدا و سیما اعتراض داشتند. البته ارسال پارازیت در سال های اخیر موضوع پیچیده ای نبوده و به ویژه در چند سال پیش ارسال پارازیت برای اختلال در امواج برخی شبکه های ماهواره ای مورد استفاده قرار گرفته بود. اکنون که دانشگاه علوم پزشکی شیراز برای نخستین بار تایید کرده که پارازیت ها آثار مخربی بر سلامتی مردم دارند، شهروندان هم نسبت به این پدیده بیش از همیشه نگران شده اند. هرچند معاون سیاسی، امنیتی و اجتماعی استانداری فارس می گوید: «ما هنوز
نمی دانیم منشا پارازیت ها کجاست برای همین منتظریم تا کارگروه مربوطه نتایج را ارایه دهد و ما آن را به مردم اطلاع می دهیم». نتایج پژوهش های دانشگاه علوم پزشکی که برای نخستین بار در اختیار سرویس گزارش «خبرجنوب» قرار گرفت نشان می داد که «امواج قوی الکترومغناطیس باعث بیماری هایی چون سرطان یا کاهش اسپرم و در نتیجه ناباروری در جانداران مورد مطالعه می شود». در عین حال آن طور که دستگاه سنجش پارازیت در میدان ستاد شیراز نشان می داد، پارازیت در شیراز نسبت به گذشته و به ویژه نسبت به سال های 88 و 89 بیشتر نشده است. آن طور که دکتر علی رضا مهدی زاده، استاد گروه فیزیک پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شیراز گفت، مطالعه امواج الکترومغناطیس بسیار قوی تر از امواجی که عامه آن را پارازیت می خوانند نشان داده که در پی آن اسپرم مردان کاهش پیدا می کند، حافظه کوتاه مدت کاهش می یابد و جانوران مورد مطالعه به سردرد و سرگیجه دچار می شوند؛ هرچند در عین حال، این امواج مانع از تشنج می شوند. برخی شهروندان شیرازی اخیرا گزارش کرده بودند که به سردردهای مزمنی دچار شده اند و حتی مطالبی در فضای مجازی منتشر شد که ادعا می کرد تعداد افرادی که به خاطر سردردهایی با منشا نامعلوم به بیمارستان های شیراز مراجعه کرده اند 70 درصد بیشتر شده است.
با این حال به باور استاد گروه فیزیک پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شیراز میزان پارازیت ها در شیراز نسبت به شهرهای دیگر کشور کمتر است؛ او می گوید: «مهمترین علت این پایین بودن امواج می تواند نوع شهرسازی شیراز باشد؛ چون آپارتمان های بلندمرتبه در حاشیه شهر ساخته شده اند. ضمن اینکه پایش ها نشان دهنده توزیع یکنواخت پارازیت ها در شیراز است به همین خاطر نیاز نبوده که امواج شدیدتر ارسال شود». برای کسانی که به نشانه اعتراض روبروی استانداری فارس رفتند اما انگار این سخنان محلی از اعراب نداشت؛ یکی از شعارهای آنها این بود: «سلامتی، حق مسلم ماست». اما این نگرانی خیلی زود با شایعات درآمیخت. نمونه آن همین دستگاه سنجنده آب و هوا در کوه دراک. عبدالکریم جامع، مدیرکل هواشناسی فارس درباره این دستگاه به سرویس گزارش «خبرجنوب» می گوید: «این دستگاه از سال 93 شروع به کار کرده و دستگاه گیرنده است و نه فرستنده. این دستگاه به این خاطر در بلندی های کوه دراک نصب شده که بتواند تغییرات آب و هوایی همچون بادهای شدید را پایش کند و روبروی آن مانعی نباشد». به باور جامع، آنها که ادعا می کنند این دستگاه پارازیت
می فرستد، از هواشناسی علم کافی نداشته اند و نمونه آن در آلمان و فرانسه و بسیاری از کشورهای جهان و همچنین استان های مختلف ایران فعالیت می کنند.
از مرغ های جذامی تا مجتمع نفتی عسلویه
شایعه البته این روزها در فضای مجازی کم نیست؛ نمونه دیگر آن، عکس های مشمئزکننده ای که اخیرا از پای پرندگان در فضای مجازی دست به دست می گشت. منتشر کننده شایعه ادعا می کرد که این مرغ ها جذام دارند و مصرف آن در انسان می تواند خسارت جبران ناپذیری به دنبال بیاورد. کاربران شبکه های اجتماعی هم بی توجه به اینکه اصلا آیا مرغ می تواند به جذام مبتلا شود یا نه، این عکس را بیشتر و بیشتر منتشر می کردند. سرانجام دکتر یعقوب مهندس، مدیرکل دامپزشکی فارس به «خبرجنوب» گفت که این عکس نشان دهنده عفونتی به نام «عفونت کف پا» است و نه جذام. عفونتی که به تن مرغ گسترش پیدا نمی کند و برای انسان هم بیماری به بار نمی آورد. همچنین دکتر محمدِ گل محمدی، پیشکسوت دامپزشکی در فارس هم به سرویس گزارش «خبرجنوب» هم گفت که نه تنها مرغ به جذام مبتلا نمی شود بلکه جذام در انسان هم تا سال 57 در ایران ریشه کن شده است.
شایعه دیگر از این دست، مربوط به متنی در تلگرام و واتس اَپ بود که ادعا می کرد ابرهای فارس به خاطر فعالیت مجتمع نفت، گاز و پتروشیمی عسلویه از میان می رود؛ دست آخر محمد مهدی جوادیان زاده، رئیس مرکز ملی بارورسازی ابرها در ایران در گفت و گو با «خبرجنوب» نه تنها اثرگذاری این مجتمع بر نباریدن باران را رد کرد، بلکه گفت که چنین مجتمعی در شرایطی خاص می تواند باعث بارورسازی ابرها هم بشود. نکته اما این است که امسال سامانه بارشی چندانی به فارس نیامده است که بخواهد بارور بشود یا نشود.
این شایعه ها از کجا می آیند؟
آلبرت بندروا، نظریه پرداز نظریه شناختی - اجتماعی در روان شناسی می گوید که در شکل گیری شناخت معیوب فرآیندهایی دخالت دارند که شاید 2 مورد آن در شکل گیری شایعات اخیر دست داشته باشد. یکی اطلاعات ناکافی و دیگر پردازش معیوب اطلاعات. این می شود که کسانی که اطلاعات کافی ندارند یا آنها را به نادرست پردازش می کنند به دنبال افرادی هستند که مانند آنها اطلاعات را همین طور معیوب پردازش می کنند. برای نمونه در هر 3 مورد اخیر می توان این فرآیند را دید. به عنوان مثال در موضوع پارازیت ها، هیچ کس نمی داند که آیا پارازیت هست یا نه و اگر هست چه کسی پارازیت می فرستد. چه اینکه حتی بهرام پارسایی، نماینده شیراز و سخنگوی کمیسیون اصل 90 مجلس شورای اسلامی در این باره می گوید که مشخص نیست چه نهادهایی پارازیت ها را ارسال می کنند و چه مدیریتی بر این نهادها وجود دارد. در این شرایط، فضا برای گمانه زنی بیش از همیشه فراهم می شود. در مورد مرغ های جذامی هم شاید باید به ناهشیار جمعی ایرانیان رجوع کرد که از حوادث سال های اخیر ترسیده اند؛ ترسی از سر بقا. برای نمونه به خاطر نوع غذایی که ایرانیان می خورند، آلودگی محیط زیست و... و حتی قصور پزشکی که کارگردان نامدار ایرانی- عباس کیارستمی را از پای درآورد- شهروندان را بیش از همیشه نسبت به سلامتشان نگران کرده است.
در مورد شایعه پیرامون مجتمع نفت، گاز و پتروشیمی عسلویه هم اگرچه نمی توان سرچشمه شکل گیری این شایعه را شناسایی کرد ولی دست کم استقبال مردم از آن، نشان دهنده آگاهی ناکافی از عمق خشکسالی است و البته نگرانی هایی که به خاطر سوءمدیریت آب پیش آمده و آینده را مبهم تر از همیشه کرده است؛ آنچه حس ناامنی را هم با خود به همراه می آورد.

۴۸