عوام‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌گرایان در سیاست و مسئله تغییر اقلیم

این چهار چوب از 21 مارس 1994 (اول فروردین 1373) لازم الاجرا اعلام شد و اکنون تقریبا تمام کشورهای عضو سازمان ملل متحد (195 کشور) اعلام کرده اند که در اجرای آن مشارکت دارند. از آن به بعد کنفرانس های سالانه اعضا (Conference of Parties: COP) به پیگیری مصوبات کنوانسوین مزبور می پردازد. اولین کنفرانس COPدر برلین در سال 1995 برگزار شد.
رخداد های مهم در این سری کنفرانسها عبارت بودند از کنفرانس COP3 در کیوتو ژاپن که به "پروتوکل زیست محیطی کیوتو" انجامید، کنفرانس COP11 در کانادا که به برنامه عملیاتی مونترال منجر شد، کنفرانس COP15در کپنهاگ که نشان داد که موافقت های به عمل آمده در پروتوکل کیتو عملیاتی نشده است، و کنفرانس COP17 در دوربان آفریقای جنوبی که به تشکیل "صندوق اقلیم سبز" انجام شد.
امسال کنفرانس COP21در پاریس به عنوان کنفرانس تغییر اقلیم سازمان ملل برای هدف تنظیم موافقتنامه بین المللی برای کنترل و محدود کردن گرم شدن زمین به حداکثر 2 درجه برگزار شد. در این کنفرانس که شامل برنامه های متعدد و مختلف و جلسات فراوان موازی هم بود و در آن حدود 25 هزار نفر از اعضای هیئت های رسمی از 195 کشور مختلف از جمله کشور ما ایران شرکت کردند.

برنامه های سازمان ملل متحد در سال 2015:

در سال 2015 سازمان ملل متحد 3 برنامه پانزده ساله (2015-2030)برای ترسیم چشم اندار پیش رو منتشر کرد. اولی "چهارچوب سندای برای کاهش ریسک سانحه " بود که در ماه مارس 2015 و پس از کنفرانس جهانی سندای - ژاپن- برای کاهش ریسک سانحه منتشر شد.

دومی "چهارچوب جهانی آموزش برای توسعه پایدار" که پس از گردهمایی بین المللی آموزش یونسکو در ماه مه 2015 در اینچئون کره جنوبی، و در کنفرانس جهانی آموزش برای توسعه پایدار ، در ناگویای ژاپن در نوامبر 2015 منتشر شد.

و سومی "چهارچوب سازمان ملل متحد برای تغییرات اقلیمی" است که در پی کنفرانس جهانی سازمان ملل متحد در مورد تغییرات اقلیمی منتشر شد. این کنفرانس در طی 12 روز ( 30 نوامبر تا 11 دسامبر 2015) در بورژه در حومه پاریس به عنوان COP21برگزار شد. جالب است که در هر سه این چهارچوب ها، "توسعه پایدار" نگاه محوری برای تنظیم برنامه هاست.

موارد مطرح شده: در کنفرانس COP21:

در کنفرانس COP21 که ریاست آن با لوران فابیون وزیر امور خارجه فرانسه بود و با سخنان دبیر کل سازمان ملل و رئیس جمهور فرانسه افتتاح شد، و دو هفته کامل کاری ادامه یافت، هدف عمده بر روی کنترل گرم شدن زمین در قرن 21 تا حداکثر 2 درجه تنظیم شده بود.

مساله ای که در کنفرانس جهانی تغییر اقلیم بر آن تاکید شد اهمیت سهم پذیرفتن کشورهای مختلف (به ویژه تولید کنندگان اصلی گازهای گلخانه ای در جهان که عبارتند از چین، آمریکا، هند و کشورهای عضو اتحادیه اروپا) در کاهش گاز دی اکسید کربن و بنابراین توافق برای تغییر در روند توسعه صنعتی و اقتصادی شان بود. هدفی که در نهایت روی آن توافق شد محدود کردن میزان گرم شدن به حداکثر 2 درجه (و در صورت امکان 1.5 درجه) بود.

ضمنا موافقت شد تا سال 2020 سالانه 100 میلیارد دلار از سوی کشور های ثروت مند به کشور های فقیر و در رحال توسعه برای کاهش گاز های گلخانه ای و استفاده از انرژی های جدید و پاک کمک شود. حاصل کنفرانس پاریس انتشار موافقتنامه تغییرات اقلیمی پاریس Framework Convention on Climate Change- FCCC با عنوان معاهده چهارچوب تفییرات اقلیمی بود. در این معاهده که در 31 صفحه و 29 ماده نوشته شده جزئیات و مراحل فعایتهایی که 195 عضو سازمان ملل متحد به انجام آن برای کنترل گازهای گلخانه ای متعهد هستند ارایه شده است.

ضمنا در این کنفرانس بیل گیتس بنیانگذار مایکروسافت، که اکنون از این شرکت خود را بازنشسته کرده است، افتتاح بنیادی به نام "کوشش برای انرژی های جدید" را با تشکیل گروهی از سرمایه گذاران ثروتمند را (شامل خودش، مارک زوکربرگ، مالک شرکت فیس بوک، شاهزاده بن طلال از عربستان سعودی و ...) با عنوان " ماموریت : نوآوری" اعلام کرد. این گروه در سالهای آینده بر توسعه پژوهش و توسعه در زمینه انرژی های جدید در جهت کاهش گازهای گلخانه ای و مقابله تا تغییرات اقلیمی تلاش خواهد کرد.

مساله مهم مورد سنجش اکنون در دنیا میزان گاز دی اکسید کربن در اتمسفر است. در کنفرانس cop11 در مونترال کانادا مشخص شد که با میزان تمرکز گاز دی اکسید کربن درحد 550 واحد در میلیون ppm میزان گرم شدن هوا زمین از دو درجه فراتر خواهد رفت. اگر این میزان به 450 ppmبرسد، در آن صورت احتمال بیش از 50 درصد برای گرم شدن زمین در حد بیش از 2 درجه وجود دارد. بنابراین لازم است تا میزان گاز دی اکسید کربن کمتر از 400 ppmبماند تا احتمال فراتر رفتن گرم شدن از 2 درجه همچنان کم باشد. بعضی مدلهای پیش یابی حد گرم شدن تا 2020 برای نواحی استوایی و تا 2047 برای میانگین کل کره زمین در حد فراتر از 2 درجه ارزیابی میکنند. اگر چنین شود جمعیتی بالغ بر 3 میلیارد نفر از مردمان کل کره زمین در معرض عوارض و مشکلات متعدد گرم شدن تا دهه های بعد (نه خیلی دیرهنگام) قرار خواهند گرفت.

اکنون سنجش گاز دی اکسید کربن به صورت روزانه، ماهیانه و مقایسه سالیانه گزارش می شود. (سایتی مانند CO2.earth نمونه ای از چنین سنجش هایی را عرضه می کند). نکته جالب آن است که در روزهای برگزاری کنفرانس جهانی تغییر اقلیم حد گاز دی اکسید کربن در اوایل دسامبر 2015 به میزان 400 ppmرسید و نکته جالبتر که به عنوان خبر خوش نیز اعلام شد، کمی کمتر شدن حد میزان گاز مزبور و رسیدن آن به 398ppm در روز 9 دسامبر (در اواخر برگزاری کنفرانس COP21بود) بنابراین بر اساس سنجش هایی که در دهه گذشته انجام شده است، اکنون و در پایان سال 2015 (دیماه 1394) ما در مرز ورود به احتمال بالای رخداد گرم شدن بیش از 2 درجه قرار گرفته ایم. این آمار را درکنار آمار دیگری قرار دهید که حکایت از رکورد گرمای ثبت شده در سال 2015 در کل تاریخ ثبت شده هواشناسی داشت: 1.5 درجه گرمتر از میانگین متوسط ثبت شده از دهه آخر قرن نوزدهم تا کنون.

خوشبختانه بیشتر کشورهای دنیا اهمیت مساله گرمایش اقلیم را درک کرده اندو خوشبختانه اخبار حکایت از آن داشت که هییت ایرانی نیز با پیشنهاد های عملی برای کاهش 4 در صدی تولید گازهای گلخانه ای در ایران به کنفرانس رفت و ذکر شد که در صورت برداشته شدن تحریم ها ایران برای کاهش بیشتر تولید گازهای گلخانه ای خود آمادگی دارد. کنفرانس جهانی تغییر اقلیم در روز 21 آذر با انتشار موافقتنامه و معاهده تغییرات اقلیمی FCCC در پاریس (شهرک بورژه) به کار خود خاتمه داد.

تعریف تغییر اقلیم

تغییر اقلیم عبارت است از تغییرات در آب و هوای زمین و پی آمدهای ناشی از آن. این پدیده تحت اثر عواملی مانند فرایندهای دینامیکی زمین و شدت تابش خورشید و یا فعالیتهای انسان در جهت افزایش گازهای گلخانه ای است. بخار آب، دی‌اکسید کربن، متان و ازن موثرترین گازهای گلخانه‌ای هستند. گازهای گلخانه ای در جو زمین نور خورشید را که به زمین تابیده و بازتاب شده است مجددا به سطح زمین بازتاب می کنند (که به این موضوع اثر گلخانه ای می گویند) و همین موضوع از دلایل گرم شدن جو زمین - با جذب انرژی تابشی- است.

انسانها با تخریب جنگل ها، از بین بردن مراتع، استفاده بیشتر از سوختهای فسیلی به افزایش اثر گلخانه ای کمک می کند. کاهش تولید گازهای گلخانه‌ای دی اکسید کربن، متان، اکسید نیتروژن در کنار سایر گازهای گلخانه ای در پروتکل کیوتو در سال 2005 مورد توجه جدی سازمان ملل متحد قرار گرفته است به نحوی که کشور های دنیا ملزم شده اند که با تغییر در شیوه توسعه خود (به ویژه در توسعه صنعتی و کشاورزی) در کاهش تولید این گازها نقش خود را ایفا کنند.

بر اساس آمار موجود مهمترین تولید کنندگان گازهای گلخانه ای در دنیا چین و ایالات متحده آمریکا هستند

عوام گرایان و تغییر اقلیم

از اواخر دیماه 1392 که دوالد ترامپ اظهار نظر های عمومی را برای شروع مبارزه در انتخابات ریاست جمهوری 2016 آغاز کرد شورع کرد و ا اولین توئیت هایی که منتشر کرد به مساله تغییر اقلیم به عنوانیک "فریب" و "شوخی" اشاره کرد.

او در همین توئیت به تاریخ 14 ژانویه 2014 نوشت که آیا کشور همچنان می خواهد برای فریب تغییر اقلیم هزینه کند؟ در جریان اوجگیری میارزات انتخاباتی ترامپ بارها مساله تغییرات اقلیمی را زیر سوال برد و در حدود دو هفته پس از انتخاب به ریاست جمهوری در 23 نوامبر 2016 در مصاحبه با سی ان ان ابراز داشت که من به تغییر اقلیمی باور ندارم و در مقام ریاست جمهوری آمریکا از معاهده تغییرات اقلیمی پاریس 2015 خارج خواهیم شد.

او در 17 ژانویه 2017 (سه روز قبل از مراسم تحویل گرفتن پست ریاست جمهوری از اوباما) در مصاحبه دیگری با سی ان ان گفت که دیگر نمی گوید که تغییر اقلیم یک فریب است، ولی به آن باور ندارد و از معاهده پاریس خارج خواهیم شد. در تاریخ 30 ژانویه 2017 (ده روز بعد از مستقر شدن در کاخ سفید) نیز ترامپ اعلام کرد که برای خروج از معاهده پاریس 2015 آماده می شویم.

این فقط ترامپ نبود که با تغییر اقلیمی (که واقعیتی علمی است) به عنوان یک شعار سیاسی مخالفت می کرد. عوام گرای دیگری از حذب جمهوری خواه فرانسه مرحله اول مبارزات انتخاباتی جناح جمهوری خواه (راست) به نام «نیکولا سارکوزی» (برای شروع رقابت در انتخابات 2017) که قبلا در 2007 تا 2012 رییس‌جمهور فرانسه بود، به مخالفت با تغیرات اقلیمی پرداخت. سارکوزی در سخنرانی به تاریخ 15 سپتامبر 2016 در رقابت های درون حزبی جمهوری خواهم مشخصا تغییرات اقلیمی را غیر واقعی خواند، و گفت اگر هم وجود داشته باشد، آنقدر سریع هم که می گویند نیست.

ضمنا تاکید کرد که مساله اصلی جمعیت و آن هم در قاره های آفریقا و آسیا است و ما تا جمعیت در این دو گستره را نتوانیم کنترل کنیم مساله مهاجرت بر مشکلات ما خواهد افزود (این بدون آنکه به بخشی از دلیل این مهاجرت ها که تغییرات اقلیمی است باوری داشته باشد). او در همین سخنرانی ابراز داشت که "واقه بین باشیم!، این فکری بسیار شکست خورده است که کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه را بخواهیم متقاعد کنیم که به صورت پایدار فقیر باقی بمانند، چراکه رشد آنها را بخواهیم برایشان ممنوع کنیم."

البته سارکوزی در همان دور اول رقابت‌های درون‌حزبی جمهوری‌خواهان فرانسه (در اکتبر 2016) از دور رقابت‌ها خارج شد. ولی «ترامپ» در 8 نوامبر 2016 در انتخابات در برابر «هيلاري کلینتون» پیروز شد و از 20 ژانوبه 2017 کار خود را به عنوان رئیس‌جمهور آمریکا شروع کرد. همین تم مخالفت با مسائل مربوط به تغییرات اقلیمی و انکار گرم شدن زمین در انتخابات ریاست جمهوری اتریش در سال 2016 از سوی کاندیدای پوپولیست از حزب راستگرای افراطی آزادی، («نوربرت هوفر») نیز مطرح شد، البته او خوشبختانه در مقابل کاندیدای اکولوژیست و عضو حزب سبزها («فان دربلن») در نهایت در 4 دسامبر 2016 شکست خورد.

شکست «فان» در بلن و حذف «سارکوزی» در اروپا خبر خوبی برای اکولوژیست‌ها و طرفداران محیط زیست (در اروپا و در جهان) بود، ولی انتخاب «دونالد ترامپ» به عنوان یک چالش در صحنه بین‌المللی مطرح است، به ویژه برای کسانی که به دستاوردهای علمی و عقلی پایبندی دارند و همچنین طرفداران محیط زیست و آنها که موضوع تغییرات اقلیمی را چالش مهمی برای بشر آینده می‌دانند.

خلاصه گفتار سیاسیون عوامگرا با مساله گرم شدن زمین تغییرات اقلیمی آن است که به مخاطبانشان می گویند که مساله گرم شدن زمین به این دلیل مطرح می شود که کارخانه ها تعطیل شوند و جلوی توسعه صنعتی گرفته شود. به همین ترتیب و دلیل مردمان را بر علیه چنین واقعیات و یافته هایی می شورانند.

تولیدکنندگان کربن و گاز كربن دی‌اکسید بر اساس سیاست‌های «ترامپ» امکان فعالیت گسترده‌تر خواهند یافت و این البته چالش و تهدیدی جدی از نظر گرم شدن زمین برای همه دنیا و البته کشورهایی مانند کشور ماست که مدت‌هاست با چالش‌های جدی مساله گرم شدن زمین و خشکسالی و از بین رفتن منابع آب و آلودگی هوا مواجهیم.

نکته مهمی در اینجا وجود دارد و آن اینکه بسیاری از پژوهشهایی که در زمینه توسعه انرژی های نو و سنجش تغییرات اقلیمی و بررسی و ارزیابی آثر های مخرب توسعه صنعتی به شیوه های قرن نوزده و بیست هم اکنون در دنیا انجام می شود عملا به صورت چراغ خاموش انجام می شود! چرا؟ بدان دلیل که در صورتی که بسیاری از این پژوهشهای که در اروپای غربی (مانند سوئیس و فرانسه و آلمان و بریتانیا) و آمریکای شمالی (آمریکا و کانادا) انجام می شوند، چنانچه با ارایه گسترده و تبلیغ نتایجشان همراه شوند، عملا شرکتهای سرمایه گذار تامین کنندگان مالی پروژه های پژوهشی و صنعتی روی خوش به چنین برنامه هایی نشان نخواهند داد.

بنابراین پژوهش برای توسعه انرژی های نو حتی بودن حضور ترامپ به عنوان رئیس جمهور ایالات متحده نیز معمولا با ملاحظات خاصی دنبال می شد، اکنون در نظر بگیرید که مردمان (عمدتا از دسته رای دهنده به ترامپ) آماده خواهند بود تا با تحریکات سیاست مدارانی مانند ترامپ در سراسر جهان انجام هرنوع پژوهش در راه یافتن راه حلهایی برای معضل گرم شدن زمین را به عنوان فعالیتی در جهت حذف شغلها و تهدید زندگی روزمره شان تلقی کنند.

البته در دنیا و در کشور ما خوشبختانه مخالفان امثال ترامپ فراوانند. هم گروه های طرفدار محیط زیست به قدر کافی قوی هستند و هم سیاستمداران بسیاری در دنیا خود را متعهد به توسعه پایدار نشان می دهند و در مقابل معضلات زیست محیطی حساسند. رئیس جمهور ما در سال 92 اعلام کرد که در صورت انتخاب به ریاست جمهوری در اولین جلسه هئیت دولت خود مساله دریاچه ارومیه را مطرح خواهد کرد و در شهریور 92 در اولین جلسه هیئت دولت یازدهم مساله احیا دریاچه ارومیه طرح شد.

اینکه ترامپ و امثال او در جهان صاحب اختیار همه امور نیست خبر خوبی است ولی باید به صورت فعال با برقراری پویش هایی با همراهی دانشمندان و فعالان مخالف این طرز تفکر در جهان فعالانه در جهت مقابله با تخریب بیشتر زمین (و البته کشور خودمان ایران) عمل کنیم. از سوی دیگر . در بسیاری از برنامه های عمرانی و توسعه صنعتی در سطح اروپا گروه های طرفدار محیط زیست خوشبختانه بسیار قوی هستند و با توسعه عوام گرایانه (در جهت نمایش عوام منطقه ای، ایجاد فرصت شغلی، بهبود وضع روزمره زندگی ساکنان همان منطقه و ...) با شدت و دقت مقابله می کنند، و این مقابله شان عملی است.

این مخالفتها معمولا در نهایت به مخالفت عملی در جهت ممانعت از توسعه میدانهای زغال سنگ، ایجاد راکتورهای هسته ای، و انتقال زباله های هسته ای، تاسیس خطوط لوله نفت و گاز، و تونل و بزرگراه در مناطق جنگلی و حفاظت شده از نظر زیست محیطی و حیات وحش و تاسیس کارخانه های صنعتی و شیمیایی در نواحی حفاظت شده می انجامد.

دیپلماسی علمی در جهت مقابله با تغییرات اقلیمی برای کشور ما می تواند به عنوان محوری در جهت منافع ملی ایران تلقی شود.