چینی ها، جای اروپایی ها را می گیرند؟

اوضاع اقتصادی اروپا همچنان بحرانی است. به رغم تلاش صورت گرفته از سوی رهبران اروپا برای تزریق خوش بینی به شهروندان، همگان در این واقعیت اتفاق نظر دارند که اروپا در باتلاقی که یونان و ایتالیا آن را ساختند، در حال دست و پا زدن هستند.
این در حالی است که تعداد کشورهایی که به وضعیت بحرانی یونان رسیده اند، در حال افزایش است. بعد از یونان، اوضاع ایتالیا بسیار وخیم است. با توجه به بدهی بسیار سنگین ایتالیا احتمال دارد که این کشور نیز به کمک بیشتری از سوی صندوق نجات یورو نیاز داشته باشد. حتی آلمان نیز به عنوان پیشرفته ترین اقتصاد اروپا در موقعیت نامساعدی قرار دارد و در حال حاضر میزان بدهی این کشور بیش از 80 درصد تولید ناخالص داخلی آن را تشکیل می دهد. هرچند باید منتظر فاز اجرایی تصمیمات اتخاذ شده در نشست هفتۀ پیش بروکسل بود، اما اندک نیستند کسانی که نگاه بدبینانه نسبت به مقروض شدن بیشتر قارۀ اروپا دارند.
لازم به یادآوری است تصمیماتی که طی هفتۀ گذشته برای نجات اروپا گرفته شد، شامل 3 بخش بود. بخشودگی 50 درصد بدهی های یونان، افزایش نقدینگی بانک ها و در نهایت رساندن ظرفیت صندوق نجات یورو از 440 میلیارد یورو به 1 تریلیون یورو. برای پر کردن خلأ نقدینگی نیز قرار بر این شد تا از چین به عنوان کشوری که بیشترین ذخایر ارزی را دارد، کمک گرفته شود. البته سطوح مبادلات تجاری میان چین و اتحادیه اروپا آنقدر بالاست که چینی ها نیز متقابلا تمایل ندارد تا مشتری پر و پاقرص محصولات خود را از دست بدهند.
چین در حدود 3 تریلیون دلار ذخیره ارزی دارد و با توجه به ظرفیت های خود می تواند کمک قابل توجهی را برای گذار اروپا از بحران فعلی اختصاص دهد. اما مسئله مهم اینجاست که اتحادیه اروپا به عنوان بلوکی قدرتمند با دریافت پول بیشتر از سوی قدرت های نوظهور و در رأس آن چین دیگر جایگاه سابق را نخواهد داشت. با افزایش رقابت در سطح بین الملل و بازی بازیگران هوشمندی همچون چین، میدان فرصت ها و امتیازات زودتر از آنکه تصور شود، مورد بهره برداری قرار می گیرد. لذا نتیجۀ دریافت کمکی هنگفت از سوی رقیبی همچون چین می تواند امتیاز بزرگی برای چینی ها و ضعف و کاستی بزرگی برای اروپا باشد. این امتیاز می تواند اهرمی در دست چین باشد تا در مواقعی برای فشار آوردن بر رقیب اروپایی و تقویت جایگاه خود از آن بهره گیرد. هرچند نمی توان اهمیت کمک هنگفت چین به اروپا را نادیده گرفت، اما روی آوردن اروپا به چین در وضعیت فعلی می تواند به مثابۀ تقویت رقیب نیز باشد. از همین روست که اروپا در تلاش است تا با حفظ وحدت به صورت بلوکی یکپارچه همچنان پایه های قدرت خود را حتی با تحمل تبعات منفی وام بالا حفظ کند.
اما بسیاری از کارشناسان اروپایی مخالف این سیاست و وارد کردن چین به بازی بودند؛ اما از آنجایی که در مقطع فعلی رساندن مبلغ صندوق به مرز 1 تریلیون یورو کار چندان آسانی نیست نباید این واقعیت را نادیده گرفت که اروپا نیز چاره ای جز این نداشت. روی آوردن اروپا به چین با واکنش های زیادی روبرو بوده و شهروندان اروپایی نیز چندان تمایلی به گسترش حضور چینی ها در بازارهای کشورشان ندارند. اما گزینه های پیش روی اروپا نیز اندک بوده و تعداد کشورهای اروپایی که از تبعات منفی بحران اقتصادی در امان مانده اند از جمله سوئیس و نروژ اندک است و از سویی توان مالی آنها برای نجات اروپا به اندازۀ چین نیست.
چین با دارا بودن ذخیرۀ بیشتری از یورو در موقعیت بهتری قرار دارد. این کشور بزرگترین ذخیره ارزی جهان را در اختیار دارد و شاید از همین روست که زمانی که شاخص رشد اقتصادی این کشور، تغییری نکند، فشار چندانی بر این کشور وارد نمی آید. چین هم اکنون بزرگترین صادرکننده جهان است. زمانی آلمان را در حوزۀ اقتصاد بین المللی به عنوان بزرگترین صادرکننده می شناختیم اما چینی ها خیلی زود جای آلمان ها را گرفتند و همین مسئله در واقع یکی از دلایل افزایش ذخیره ارزی چین شد.
از سویی چینی ها در قبال این کمک، می توانند امتیازات زیادی از اروپا بگیرند. از جمله تجدیدنظر در نحوۀ مدیریت و ریاست نهادهای مالی و پولی همچون صندوق بین المللی پول. در حال حاضر ایالات متحدۀ آمریکا و اروپا دارای حق وتو در صندوق بین المللی پول هستند و مصوبات این نهاد با 85 درصد رأی آنها به تصویب می رسد اما با ورود چین به عنوان ناجی اروپا و تزریق نقدینگی به موسسات، چینی ها نیز به این حلقه خواهند پیوست. البته جایگاه اروپا نیز متناسب با وضعیت مالی کشورها تقلیل خواهد یافت و موفق ترین الگوی همگرایی منطقه ای به نهادی ضعیف و قرض گیرنده تبدیل خواهد شد.
هرچند امید است که راهکارهای اروپا بتواند آتش بحران فعلی را اندکی مهار کند، اما هنوز بخش قابل توجهی از کارشناسان اقتصادی اروپا راهکارهای ارائه شده را ناکافی می دانند. اما در هر حال در وضعیت فعلی و با وخامت اوضاع کشورهای بحران زده ای همچون ایتالیا، اروپائیان بیش از این نمی توانستند پیش بروند. از این رو باید منتظر تحولات آینده و میزان همکاری کشورهای ناحیه یورو با طرح های نجات اتحادیه اروپا باشیم. مثلا اینکه آیا ایتالیا در برنامه های ریاضت اقتصادی و کاهش هزینه های عمومی خود جدی است؟ در پارلمان ایتالیا طرح ریاضت اقتصادی به تصویب رسیده است، اما هنوز به صورت جدی در این کشور به اجرا در نیامده است و از همین رو بود که در نشست سران اتحادیه اروپا، برلوسکنی مورد انتقاد رهبران اروپا قرار گرفت. وضعیت ایتالیا در مقطع فعلی بعد از یونان بسیار حساس است. میزان بدهی های ایتالیا بسیار بالاست و این در حالی است که این کشور بعد از آلمان و فرانسه سومین قدرت اقتصادی بزرگ ناحیه یوروست و ورشکستگی این کشور می تواند عواقب خطرناکی برای اروپا داشته باشد.
در نهایت اینکه اروپا هیچ گاه از زمان تأسیس خود اینچنین در معرض تهدید فروپاشی قرار نداشته است. هرچند برای کاهش تبعات روانی بحران اقتصادی، هر از چندگاهی سیاستمداران تلاش می کنند آینده روشنی را نوید دهند، اما واقعیت آنست آرمان هایی که زمانی رهبران قارۀ سبز را برای تأسیس موفق ترین الگوی همگرایی جهانی به دور هم گرد آورد، امروز بیش از هر زمان دیگری رنگ باخته است. 26331

*کارشناس اروپا