فیلمی که خیلی‌ها را عصبانی کرده است

به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین، «باد، شدید می‌وزد» («The Wind Has Risen») تازه‌ترین ساخته هایائو میازاکی از ماه پیش تاکنون در ژاپن 6 میلیارد ین (39.4 میلیون پوند) فروخته و یکی از رقبای جایزه شیر طلای جشنواره فیلم ونیز امسال هم هست.

اما انیماتور ژاپنی افسانه‌ای با «باد، شدید می‌وزد» که روایتی داستانی از طراح هواپیماهای جنگنده زیرو (ای6ام میتسوبیشی) است، عملا همه از پزشکان تا فعالان سیاسی را عصبانی کرده است. نیروی دریایی ژاپن در جنگ جهانی دوم از این هواپیماها به شکلی ویرانگر استفاده می‌کرد.

تصویری که میازاکی از جیرو هوریکوشی قهرمان داستان ترسیم کرده - کسی که هواپیماهایش در حمله به پرل هاربر و ماموریت‌های انتحاری (کامیکازی) نقش داشتند - به شکلی نامعمول مورد حمله هم‌قطاران سیاسی در داخل و خارج ژاپن قرار گرفته است.

کاربران اینترنتی در کره جنوبی میازاکی را - که با فانتری‌های خانوادگی مانند «همسایه من توتورو» و فیلم برنده اسکار «شهر اشباح» شهرت جهانی دارد - متهم کرده‌اند که خالق یکی از نمادهای بارز میلیتاریسم ژاپنی را تکریم کرده است. آن‌ها به این نکته هم اشاره کرده‌اند که کارگران اجباری اهل شبه جزیره کره از جمله افرادی بودند که در ساخت بیش از 10 هزار فروند از این هواپیمای جنگنده هنری نقش داشتند.

میازاکی که از این همه انتقاد دلخور شده، در دیدار با گزارشگران کره‌ای مستقر در توکیو با اشاره به نگاه تحسین‌آمیز خود به هوریکوشی، گفت: «او کسی بود که در برابر درخواست‌های ارتش مقاومت کرد. واقعا چون هوریکوشی در آن دوران زندگی می‌کرد باید او را مسئول همه چیز بدانیم؟»

در همین حال، ملی‌گرایان ژاپنی با برپایی مناظره‌های آنلاین، میازاکی را تقبیح کرده‌اند و از او که آشکارا گرایشات چپ‌گرایانه دارد، به خاطر تمرکز فیلمش بر بیهودگی جنگ، به عنوان «خائن» و «ضد ژاپنی» یاد کرده‌اند.

آنچه بیش از همه ملی‌گرایان ژاپنی را عصبانی کرده مقاله‌ای است که میازاکی هم‌زمان با اکران فیلم جدیدش نوشت و در آن گرایشات راست‌گرایانه دولت فعلی ژاپن از جمله تصمیم دولت شینزو آبه، نخست وزیر ژاپن را برای تجدید نظر در ماده صلح در قانون اساسی این کشور محکوم کرد.

هایائو میازاکی

میازاکی در نشریه ماهانه «نپو» متعلق به شرکت جیبلی با تاکید بر اینکه با اصلاح قانون اساسی مخالف نیست، سیاستمداران ژاپنی را به تلاش برای زیر پا گذاشتن تعهدات این کشور پس از پایان جنگ جهانی دوم متهم کرد و نوشت: «از این همه بی‌اطلاعی دولت و رهبران احزاب سیاسی نسبت به واقعیت‌های تاریخی جا خوردم. آدم‌هایی که به اندازه کافی فکر نمی‌کنند نباید در قانون اساسی دخالت کنند.»

«باد، شدید می‌وزد» اولین فیلم میازاکی به عنوان کارگردان پس از انیمیشن «پونیو» در سال 2008 و یک تغییر مسیر نسبت به فیلم‌های انیمیشن فانتری است که تحسین منتقدان و طرفدارانی پروپا‌قرص برای او در سراسر جهان به همراه داشتند.

این فیلم که بیشتر تماشاگران بزرگسال را نشانه رفته، ادای احترام میازاکی به «نبوغ استثنایی» هوریکوشی است که هواپیماهای او در نیمه اول جنگ جهانی دوم به عنوان پیشرفته‌ترین هواپیماهای جنگنده در دنیا مورد تحسین بود.

کارگردان 72 ساله در مصاحبه با روزنامه آساهی شیمبون گفت نسبت به جنگ «احساساتی بسیار پیچیده» دارد و افزود ژاپن میلیتاریست با «تکبر احمقانه» رفتار کرد.

میازاکی ادامه داد: «اما هواپیماهای زیرو یکی از معدود چیزهایی است که ما ژاپنی‌ها می‌توانیم به آن افتخار کنیم. آن‌ها حضوری به واقع پرابهت داشتند، همین طور خلبانانی که آن‌ها را هدایت می‌کردند.»

میازاکی که از کودکی به هواپیمای جنگی علاقه زیاد داشته، اصرار دارد به هیچ عنوان نباید هوریکوشی را سرزنش کرد.

او سال 2011 به مجله «کات» گفت: «جیرو هوریکوشی بااستعدادترین مرد دوران خود بود. او به سلاح فکر نمی‌کرد. او فقط دوست داشت هواپیماهایی بی‌نظیر بسازد.»

«باد، شدید می‌وزد» مورد انتقاد پزشکان ژاپنی هم قرار گرفته و آن‌ها میازاکی را به خاطر نمایش مستمر صحنه‌های سیگار کشیدن در فیلمش مورد انتقاد قرار داده‌اند.

جامعه کنترل دخانیات ژاپن در نامه‌ای سرگشاده به جیبلی، شرکت سازنده فیلم‌های میازاکی گفت تصاویر بی‌دلیل از سیگار کشیدن این برداشت را ایجاد می‌کند که آن زمان عادت سیگار کشیدن از سوی جامعه پذیرفته شده بود.

در دفاع از میازاکی می‌توان گفت صحنه‌های فراوان کشیدن سیگار در فیلم او حداقل اشاره‌ای به عادات اجتماعی آن زمان دارد. داستان «باد، شدید می‌وزد» در دهه‌های 1920 و 1930 روی می‌دهد، زمانی که تاثیرات مخرب دخانیات بر سلامتی هنوز کاملا شناخته نشده بود و ژاپنی‌ها هم مانند بقیه شیفته سیگار بودند.

«باد، شدید می‌وزد» از 20 ژوئیه در ژاپن روی پرده رفته و در سه هفته اول چهار میلیون تماشاگر داشته است. تقریبا قطعی است که این فیلم پرفروش‌ترین فیلم سال ژاپن می‌شود.

این فیلم از روی قصه‌ای مصور از میازاکی و رمانی به همین نام از تاتسو هوری ساخته شده و شرکت توهو آن را روانه سینماها کرده است.

میازاکی برای انیمیشن «شهر اشباح» (2001) برنده خرس طلای جشنواره برلین و اسکار بهترین فیلم بلند انیمیشن شد. «شهر اشباح» همچنین پرفروش‌ترین فیلم تاریخ ژاپن است.

«شاهزاده خانم مونونوکه» (1997) و «قلعه متحرک هاول» (2004) از دیگر ساخته‌های اوست. فیلم دوم پرفروش‌ترین فیلم سال ژاپن بود.

«پونیو» فیلم قبلی میازاکی با الهام از قصه معروف «پری دریایی کوچک» اثر هانس کریستیان آندرسن نویسنده دانمارکی ساخته شد.

میازاکی سال 2005 هم جایزه شیر طلایی افتخاری جشنواره ونیز را گرفت.

گاردین / 23 اوت / ترجمه: علی افتخاری

5858