تحولات مصر و آرایش جدید نیروهای منطقه

زهرا رمضانی
مصر به یکباره و در طی یک ماه دچار تحولاتی شد که کمتر کسی آن را به این صورت پیش بینی می کرد و البته کماکان کمتر تحلیل گری می تواند با قطعیت در خصوص وقایع احتمالی پیش روی آن با قطعیت نظر دهد.

سناریوهای مختلفی فراروی مصر دیده می شود که مذاکره اخوان با نظامی ها تا کشیده شدن مصر به جنگ داخلی و شبیه شدن به شرایط سوریه از جمله این سناریوهاست. اما اگر این تحولات و بررسی شرایط داخلی مصر را کنار گذاشته و به سمت دیگر قضیه یعنی تاثیر این تحولات و وقایع بر خارج از این کشور و در مقیاس کلان تر یعنی منطقه نگاه بیندازیم این سوال پیش می آید که تحولات امروز مصر چه تاثیری بر مناسبات منطقه گذاشته است؟ به نظر می رسد آرایش نیروها در منطقه ،از اسرائیل گرفته تا ایالات متحده و اروپا تا کشورهای همسایه و منطقه به گونه ای تغییر یافته اند.ایالات متحده به عنوان حامی همیشگی نظامیون مصر از قطع کمک های اقتصادی خود سخن می گوید و عربستان و اسرائیل این روزها بیش از همیشه سنگ حمایت از دولت کوتا را به سینه می زنند.به راستی چه تغییراتی در آرایش نیروهای موجود در منطقه رخ داده است؟ این یادداشت در پی پاسخ به این پرسش هاست :

ایالات متحده - اروپا
شاید تا پیش از به خشونت کشیده شدن وقایع در مصر این گمان تا حدی به اذهان متبادر می شد که اقدام نظامی علیه دولت اخوانی مصر بدون چراغ سبز ایالات متحده امکانپذیر نبوده و نیروهای نظامی مصر خود می دانند هر گونه اقدام بدون هماهنگی با امریکا ،کمک های اقتصادی به آنان را دستخوش تغییراتی خواهد کرد اما زمزمه اختلاف ها میان کنگره و کاخ سفید،اظهارات مک کین از یک سو و سکوت معنی دار کاخ سفید از سوی دیگر و در ادامه اعلام قطع کمک های اقتصادی ایالات متحده و برهم زدن برنامه مانورمشترک واشنگتن و قاهره این سناریو را نیز پیش روی می گذارد که نظامیان مصری به کمکی دیگر چشم دوخته و افقی دیگر را پیش چشم خود می بینند. اروپا نیز با رویکردی مشابه در خصوص مصر ،به نظر می رسد بر این گمان است که اگر رویکرد مذاکره و گفتگو با دولت نظامی به بن کشیده شود به فشارهای اقتصادی و سیاسی متوسل شود.کاترین آشتون به نمایندگی از اتحادیه اروپا از قطع کمک های قاره سبز به مصر خبر می دهد و بر این تلاش اند که با این فشارها دولت نظامی را به گفتگو وادارند.
عربستان -اسرائیل
اما سوی دیگر این بحران،کشورهای چون عربستان،اسرائیل و امارات؛به نظر می رسد هم پیمانی جدیدی در سوی دیگر بحران مصر در حال شکل گرفتن است.آل سعود از همان یک سال پیش به عنوان یکی از مخالفان اصلی به قدرت رسیدن اخوانی ها در مصر بود.عربستانی که حتی نمی توانست خشم خود را از همکاری ایالات متحده با دولت اخوانی مصر و پشت کردن آنها را به مبارک تحمل کند این روزها با وعده کمک های میلیاری حتی جبران کسری کمک اقتصادی امریکا به مصر تلاش دارد نا مانع از بازگشت اخوانی ها به عرصه سیاسی مصر گردد. البته عربستان سعودی با انتخاب گروههای سلفی که مخالف دیدگاه اسلام سیاسیِ مدنظرِ اخوان المسلمین هستند نیز مخالفان را تجهیز نظامی هم می‌کند.طرف دیگر این هم پیمانی،اسرائیل که از این روزهای مصر کمال استفاده را می برد.بر همگان روشن است که هیچ گروه و یا جریانی به اندازه اسرائیل نمی توانست از بی ثباتی مصر بهره ببرد.طی دوران یکساله حکومت اخوانی ها بارها خطوط گاز به اسرائیل مورد حمله قرار گرفت،پیمان کمپ دیوید اگرچه از نظر دولت اخوانی همچنان تایید می شد اما به نظر می رسد اسرائیلی ها ترجیح می دهند با لیبرال ها و ژنرال های ارتش در مصر همسایه باشند تا اخوانی هایی که حتی با شعار اعتدال هم می توانند روزی به سمت رادیکالیسم پیش بروند. این روزها هم گروه آیپک به طرز بی سابقه ای مشغول لابی گری در کنگره امریکا برای عدم توقف کمکهای اقتصادی ایالات متحده هستند. معاونان کنگره از هر دو حزب سیاسی گفته اند آیپک، به عنوان پشتوانه ای برای کمک به حذف اصلاحیه ای به منظور قطع کمک های مصر در ماه جولای، اکنون در پشت صحنه در جلسات خصوصی با قانون گذاران باعث پابرجا ماندن بودجه قاهره است.نخست وزیر رژیم صهیونیستی نیز به طور آشکارا اعلام کرده است ارتش مصر باید این اجازه را داشته باشد تا برای جلوگیری از تشدید اوضاع در مصر ثبات و آرامش را در این کشور برقرار کند.
ترکیه-قطر
ترکیه را می توان از جمله معدود کشورهایی دانست که در خصوص مصر با اتخاذ سیاستی کاملا شفاف به محکوم کردن کودتای صورت گرفته در مصر پرداخت و هنوز هم خواهان آزاد کردن مورسی است و راه حل بحران را در بازگرداندن اخوان به قدرت می داند.ترکیه اسرائیل را به عنوان یکی از بزرگترین و اصلی ترین عاملان کودتا در مصر می داند.از آن سو قطر نیز که از گذشته از حامیان اخوان به حساب می آمد این روزها با دولتی نظامی ای در مصر دست و پنجه نرم می کند که برای بستن دفتر الجزیه در قاهره لحظه شماری می کنند.کمک های اقتصادی و از همه مهتر پوشش خبری تلویزیون الجزیره به عنوان کمک معنوی قطر ،همچنان این کشور را به عنوان یکی از سرسخت ترین حامیان دولت برکنار شده در مصر معرفی می کند.
جمع بندی
با تفاسیر گفته شده می توان گفت آرایش جدیدی که در سطح نیروهای منطقه در حال شکل گیری است شاید از زاویه ذات گروهها و جریان های یک جبهه ماهیتی متناقض را نشان دهد اما به نظر می رسد منافع استراتژیکی بر جنبه ایدئولوژیکی و ماهیتی جریانها تقدم یافته است.

عربستان و امارات در حالی به عنوان هم پیمان جدید با اسرائیل در خصوص تحولات مصر شناخته می شوند که فصل مشترک آنها مخالفت با قدرت گیری اسلام گرایانی چون جماعت اخوان است.باور عربستان مبنی بر خطر تقویت تفکر اسلام اخوانی و تبدیل شدن مجدد مصر به مرکز تولید اندیشه که می تواند ساختار سیاست و دولت آنها را به چالش کشد، رژیم های محافظه کار عرب را به حمایت از ارتش مصر سوق داد.درسوی دیگر، در حالی که امریکا با نگاه به شرایط بین المللی می داند که حمایت از یک دولت کودتایی با چنین خشونتی می تواند به وجهه او آسیب برساندکمی به عقب رفته تا جای پایی محکم پیدا کرده و مجدد به عرصه بازگردد.مصر گزینه ای نیست که به این راحتی ایالات متحده از آن دست بکشد. امریکا به نحوی احساس می کند که با بخشی از این جریان موافق است اما می داند که این جریان از دست آنها خارج شده و ارتش پا را از توافق ها فراتر گذاشته است لذا تا زمانیکه با ارتش تکلیف خود را معلوم نکند به این سیاست همراه با اروپا ادامه خواهد داد.

دولت ترکیه نیز به عنوانی دولتی که در طول دوران یکساله محمد مرسی سرمایه گذاری های مادی و معنوی ای را انجام داده و از سوی دیگر خود را به عنوان شریکی برای نمونه اجرای موفق نظریه اسلام سیاسی می داند بر آن است تا با حمایت خود از دولت اخوانی مصر این اندیشه را القا کند که دولت اسلام گرای مصر نه به واسطه اقدامات درست و غلط خویش که با دخالت قدرتهایی چون اسرائیل سرنگون شدند .شاید این یکی از راههای حمایت آنها از نظریه اسلام سیاسی موفق در خاورمیانه باشد. نظریه ای که اعتقاد دارد اقدامات ماه پیش ترکیه نیز متاثر از چنین شیطنت هایی از سوی کشورهای دیگر در کشورشان بوده است.ترکیه و قطر بر این اعتقادند که با حمایت از اندیشه اسلام سیاسی اخوانی در نهایت پیروز جریان فکری در منطقه خواهند بود.

4949