حیدر علی‌اف و اشتراکات موسیقی
موسیقی زبان مشترک و یکی از محورهای پیوند مردم ایران و جمهوری آذربایجان است. در مقاطع مختلف، اجراهای مشترک ، زیبایی‌های آوائی در دو کشور و قرابت‌های موسیقایی را نمایان کرده است. از نظر صاحبنظران، موسیقی نمایش پرده‌های هستی است ، به زبان خاصی وابسته نیست و برای شنیدن آن نیازی نیست که حتما کلام را متوجه شویم. .
آقای حیدر علی اف رئیس جمهور فقید آذربایجان،موسیقی را یکی از مظاهر دوستی ایران و کشور خود می دانست و معتقد بود که این مولفه فرهنگی می تواند عامل مهمی برای تقویت پیوندهای عاطفی بین مردم ایران و جمهوری آذربایجان باشد.وی می گفت:
"فرهنگ و موسیقی ما از قدیم یکی بوده و به یکدیگر خیلی نزدیکند ترانه و سرودهای آذربایجان را در ایران دوست دارند و ترانه های ایران در آذربایجان محبوبیت زیادی دارد".
وی علاقه خاصی به علی سلیمی خالق موسیقی آیرلیق (جدائی) داشت و پس از استقلال آذربایجان وی را برای اجرای موسیقی به نخجوان دعوت نمود.حیدر علی اف، سلیمی را گوهری در تاریخ هنر ایران و افتخار موسیقی آذربایجان و یک میراث مشترک فرهنگی می دانست.
" وقتی که در نخجوان به سر می بردم به من گفتند که علی سلیمی آهنگساز و خالق ترانه محبوب "آیریلیق" را دعوت کنم.علی سلیمی در تبریزسکونت داشت و در سال 1938 در دوران جوانی خود از آذربایجان و باکو کوچ کرده و آنجا ساکن بود. من در نخجوان به وزیر فرهنگ دستور دادم که به هر نحو شده ایشان را به نخجوان دعوت کند. از ایشان دعوت کردند و وی با عبور از پل جلفا به نخجوان آمد. ارکستر بزرگ 40-30 نفره همراه او بود که ارکستر تبریز نام داشت. با علی سلیمی دیدار کردیم .من خیلی خوشحال شدم چرا که وی آهنگ نه فقط ترانه "آیریلیق" بلکه ترانه های متعددی را ساخته بود که ما را متحیر می ساخت."
علی سلیمی که از پدری اردبیلی تبار در شهر باکو به دنیا آمد در نوجوانی به موسیقی علاقمند شد و از پدرش - ظهراب- خواست تا برایش تار بخرد. ظهراب که فردی متدین بود، از اشتیاق علی استقبال کرد و برای آموختن تار، اورا به دست معلمی ارمنی به نام «گریشا» سپرد.علی در سال 1938 ، به دنبال سیاست های استالین در اخراج ایرانیانی که در باکو کار می کردند به زادگاه پدری خود یعنی اردبیل برگشت و سپس راهی تهران شد.وی در تهران نواختن تار را ادامه داد و بتدریج مشهور شد و در مجالسی با حضور ابولحسن صبا و رضا محجوبی از نوابغ موسیقی ایرانی تار زد و با بزرگانی مانند بدیع زاده ، مشیر، همایون شهردار، رضا و مرتضی محجوبی ، کلنل وزیری ،روح الله خالقی و احمد عبادی محشور بود. وی همچنین یک دوره کامل فنون و علوم نظری آهنگسازی را در مکتب استاد موسیقی ایران حسین ناصحی دید . سلیمی از سال 1337 فعالیت خود را در رادیو ایران آغاز کرد و از اواخر دهه چهل تا اواخر دهه پنجاه، بیش از یک صد آهنگ از جمله سرود جمهوری اسلامی را ساخت. علی سلیمی در بهار 76 خاموش شد و درمراسم باشکوهی در اردبیل ،از او به عنوان چهره ماندگار موسیقی ایران یاد شد. یکی از مشهورترین آهنگ های آذری سلیمی « آیریلیق» است که برای بسیاری از افراد میانسال از جمله آقای حیدر علی اف خاطرات گذشته را تداعی می کند.آهنگ «آیرلیق» در حکایت جدایی یک عاشق از معشوق خود و دوره هجران وی ساخته شده است.رئیس جمهور فقید اذربایجان که بارها از این آهنگ یاد کرده بود ، برای شنیدن آن،علی سلیمی را به نخجوان دعوت کرد.هیجان وی در بازگو کردن خاطره شب اجرای این موسیقی در نخجوان از ورای صحبت با یکی از مقامات ایرانی نمایان است.
" آن ها در تئاتر ما برنامه کنسرت اجرا کردند.علیرغم هوای سرد بالاپوش های خود را در آورده بودند ولی ما در داخل سالن، بالاپوش بر تن داشتیم و بسیاری هم کلاه های خود را بخاطر سرما بیرون نیاورده بودند. با این حال گروه سلیمی در هوای سرد کنسرت اجرا کردند . برودت هوا در بیرون 30 درجه زیر صفر و در سالن 10 درجه زیر صفر بود، ولی هوا با همه سردی ، مایه دلگرمی آنها بود. در نخجوان مردم از برنامه کنسرت علی سلیمی با افتخار استقبال کردند. من ایشان را از نخجوان به باکو راهی کردم چرا که وی می خواست منزل و خیابان مسکونی خود را ببیند. در این اواخر شنیدم که زندگی را به درود گفته است. خدا او را رحمت کند. من بخاطر آهنگ هایش وی را خیلی دوست داشتم. انسانی خیلی خوب و آهنگساز و موسیقیدان مستعدی بود"
سلیمی آهنگی نیز بر حیدربابا ی شهریار ساخت و اثر ماندگار « سیزه سلام گتیرمیشم» را برای شهریار اجرا کرد که در ایران و جمهوری آذربایجان مورد استقبال قرار گرفت.رشید بهبود اف که او نیز مورد علاقه آقای حیدر علی اف بود، درسال ۱۳۴۴ درسفر به ایران آیریلیق راشنید و با اجازه سلیمی آن رادرباکو اجراکرد. این همکاری باعث شد تصنیف آیریلیق و سلیمی در جمهوری آذربایجان جاودانه شود. حیدر علی اف،رشید بهبود اف را نیز از پیوند دهندگان موسیقی ایرانی و اذری دانسته و می گوید:
"شما رشید بهبوداف و بلبل را به یاد آوردید با مرحوم رشید بهبوداف و بلبل روابط دوستی نزدیکی داشته ام بلبل در سالهای 43-1942 در ایران بسر برده است .ولی رشید بهبوداف در اواخر سالهای 1960 و اوایل سال های 1970 چند سفر هنری به ایران انجام داده بود. استقبال خیلی باشکوهی از وی در آنجا بعمل آورده بودند. یکبارکه در خانه وی مهمان بودم، با اشاره به برگزاری در سطح عالی برنامه های کنسرت خود در ایران و استقبال گرم از وی عکس هایی را نشان داد. حقیقتا رشید بهبوداف و دیگران در دوران حاکمیت شوروی، در شرایطی که مرزها مسدود بود، پلهای ارتباطی دو ملت بودند. "
بسیاری از ترانه های بهبوداف به وسیله خوانندگان سنتی و پاپ ایرانی با شعر های ترکی و فارسی بازخوانی شده است . صاحبنطران معتقدند که موسیقی ایران و جمهوری آذربایجان در کوک مشترک هستند و این اشتراک و توسعه یافتگی در موسیقی پشتوانه فرهنگی مناسبات دو ملت و دوستی دائمی دو کشور بوده و به قول رئیس جمهور فقید آذربایجان نمی توان این ریشه ها را از یکدیگر جدا کرد.
"ما یکی هستیم و چیزی از هم متفاوت نیست. علی سلیمی و یا آهنگسازان آذربایجانی ،همه یکی هستند، همه یک موسیقی و ترانه می سرایند، از این رو آن ها را هرگز نمی توان از هم جدا ساخت، هفتاد سال نتوانستند از هم جدا کنند، صد یا دویست سال دیگرهم نمی توانند. اکنون باید این روابط را توسعه دهیم"
* مطالب داخل گیومه گزیده اظهارات رئیس جمهور فقید آذربایجان است که از کتاب "حیدر علی اف و شرق" ،انتشار در باکو سال 2003 توسط انتشارات چاشی اوغلو ،و همچنین کتابخانه الکترونیکی حیدر علی اف به آدرس اینترنتی http://lib.aliyev-heritage.org استخراج شده است.
نظر شما