رفع توقیف فیلمی که اسمش را هم نمی شد برد/ ضوابط ممیزی در سینمای ایران چیست؟

 به مدت چندسال این فیلم چنان در محاق توقیف رفته بود که حتی نمی شد نام آن را مطرح کرد. بعد از پنج سال این فیلم نه تنها بدون کوچکترین ممیزی به نمایش درآمد، بلکه جوایز اصلی جشنواره فجر را هم گرفت و به عنوان یک الگو در سینمای ایران مطرح شد.

دوفیلم عبدالرضا کاهانی - "بیخود و بی جهت" و "اسب حیوان نجیبی است" - هم پس از سختگیری های بسیار و تهدید به توقیف و اجبار به جرح و تعدیل فراوان، بالاخره - تقریبا کامل- اکران شدند و اتفاقی هم نیفتاد.

آخرین نمونه مشخص این نوع رفتار دوگانه و سلیقه ای، همین "زندگی مشترک آقای محمودی و بانو" است. این فیلم به رغم آنکه در هیات انتخاب جشنواره فیلم فجر مورد قبول قرار گرفت اما با دخالت مستقیم دبیر جشنواره از حضور در بخش مسابقه محروم شد و حتی اجازه یک اکران خارج از مسابقه را به آن ندادند. دبیر جشنواره با لجاجت و ابرام بر نظر شخصی خود درباره این فیلم، حتی به توصیه شمقدری بابت ترتیب دادن یک نمایش برای آن در برج میلاد هم گردن نگذاشت. این ماجرا تا جایی پیش رفت که دبیر جشنواره نمایش این فیلم را منوط به استعفای خود کرده بود.

و حالا پروانه نمایش گرفتن این فیلم، این سوالات را به ذهن می آورد:
اگر فیلم مشکلی نداشته چرا همان موقع از جشنواره کنار گذاشته شد و اگر طبق تشخیص دبیر جشنواره دچار مشکلاتی به آن شدت و حدّت بوده چرا حالا می تواند به نمایش عمومی درآید؟ مگر چه چیزی عوض شده؟ هنوز که حتی مدیزان ارزشیابی تغییر نکرده اند!
تکلیف جوایزی که "زندگی مشترک آقای محمودی و بانو" می توانست در جشنواره فیلم فجر بگیرد و نگرفت چه می شود؟
تکلیف نمایش هایی که می توانست در فجر داشته باشد و بازخوردهای منتقدان و مردم را بگیرد چه می شود؟
تکلیف از دست دادن فصل مناسب اکران چه می شود؟
آیا آقای محمدرضا عباسیان تضییع حقوق مسلم این فیلم را به گردن می گیرد؟ آیا اساساً به حق الناس اعتقاد دارد؟

همچنین است اوضاع چند فیلم توقیفی دیگر که برخی از آنها واقعاً بی جهت در محاق گرفتار شده اند. "خیابان های آرام" از آن دست است. فیلم چنان گرفتار برخوردهای سلیقه ای و تنگ نظرانه شده که ظاهراً به تاریخ پیوسته ولی یادتان باشد این فیلم هم به زودی بدون کمترین مشکلی اکران خواهد شد و همه در پاسخ به این سوال درمی مانند که واقعاً چرا؟ این چرای بی جواب درباره فیلم هایی مثل "سنتوری" و ... هم مطرح شد و پاسخی نگرفت.

و بعید نیست فیلم هایی مثل "پاداش" و "خانه پدری" هم به همین منوال اجازه اکران بگیرند؛ البته در حالی که کهنه شده اند و شاید دیگر حتی سازندگانشان هم ذوق و شوقشان را برای اکران فیلم از دست داده اند. و اگر اکران شوند - که بالاخره می شوند - همان سوال بی جواب به ذهن همه خواهد رسید که واقعاً چرا؟ و همان سوالاتی که درباره فیلم "زندگی مشترک آقای محمودی و بانو" مطرح است برای این فیلم ها هم صدق خواهد کرد و باز هم کسی مسوولیت تضییع حق سازندگانشان را گردن نخواهد گرفت.

واقعاً الان کسی چه می داند که فیلم "خلع سلاح" علیرضا داودنژاد کجاست؟ و فیلم "سفر به هیدالو" مجتبی راعی سرنوشتش چیست؟ تکلیف "پریناز"، "گزارش یک جشن"، "زادبوم"، "صدسال به این سال ها"، "خرس"، "قصه ها" و کلی فیلم توقیف شده دیگر چه می شود؟ من اکثر این فیلم ها را دیده ام. به شما اطمینان می دهم خیلی از آنها فیلم های خوبی هستند و تقریباً تمام آنها قابل نمایشند؛ مشکلشان تنها کج سلیقگی مدیران و تنگ نظری آنان بوده است وگرنه همانقدر که "به رنگ ارغوان" و "زندگی مشترک آقای محمودی و بانو" مشکل داشتند، اینها هم دارند.

حالا همانطور که وزیر ارشاد قولش را داده باید هرچه زودتر وضعیت پروژه های بلاتکلیف روشن شود. ده ها فیلم بلاتکلیف، پشت خطِ کج اندیشی های مدیران گذشته مانده اند. تعیین وضعیت این فیلم ها می تواند از اولین اقدامات مدیریت جدید سینما باشد اما کار اصولی در این باره، گذشته از لزوم حذف پروانه ساخت - که بحث جداگانه ای می طلبد - شفاف سازی و تبیین ضوابط ممیزی است؛ ضوابطی که تا به حال یا وجود نداشته و یا موکول به سلیقه و دلبخواه مدیر نظارت و ارزشیابی شده است. بدون این شفاف سازی بعید است آرامش و امنیت به بخش تولید بازگردد.

این یادداشت در روزنامه بهار 25 شهریور 92 به چاپ رسیده است.