مجید جویا: اگر از پشه‌ها متنفرید، ولی دوست هم ندارید که برای فراری دادن آنها، مواد شیمیایی آزارنده را به پوستتان بمالید، خبر خوشی داریم. نسل بعدی مواد فراری دهنده پشه‌ها می‌توانند بوی نعناع یا کارامل داشته باشند، و کارایی بیشتری هم به نسبت نسل فعلی دارند.
به گزارش نیوساینتیست، یکی از راه‌هایی که پشه‌ها برای تعقیب و پیدا کردن ما در تاریکی شب و زیر پتو استفاده می‌کنند، استفاده از نورون‌های مخصوص در سطح حسگر روی سرشان است. آنانداسانکار رای، زیست شناس عصبی دانشگاه ریورساید کالیفرنیا می‌گوید: «برای مدتی بسیار طولانی فکر می‌کردیم که این نورون‌های خاص، فقط می‌توانند دی‌اکسید کربن بازدم ما را تشخیص دهند». اما یک دانشجوی تحصیلات تکمیلی به این فکر افتاد که اگر این نورون‌های سی‌پی‌ای، به بوی عرق پا بعد از پیاده روی هم واکنش دهند چه؟
برای آزمودن این ایده، گروه یک الکترود کوچک را به نورون‌های سی‌پی‌ای پشه وصل کردند. وقتی حشره در معرض بوی عرق پا قرار گرفت، این نورون‌ها حتی در غیاب دی‌اکسید کربن هم تحریک شدند. علاوه بر آن، وقتی پشه‌های با سی‌پی‌ای غیر فعال شده در تونل باد رها شدند، نتوانستند محلی که بو از آن ساتع می‌شد (در انتهای تونل) را پیدا کنند. پشه‌های با نورون‌های سی‌پی‌ای فعال، چنین مشکلی نداشتند. با کنار هم قرار دادن این دو آزمایش، می‌توان نتیجه گرفت که نورون‌های سی‌پی‌ای پشه‌ها به بویی که از بدن انسان منتشر میشود هم حساسند.
ری می‌گوید: «ما فکر می‌کنیم که تا یک فاصله‌ای، نورون‌ها دی‌اکسید کربن بازدم ما را حس می‌کنند، اما اگر از این فاصله نزدیک‌تر شوند، می‌توانند بوی پوست را هم حس کنند و همین بو است که آنها را به سوی دست‌ها، پاها و دیگر بخش‌های بی‌دفاع بدن می‌کشاند».
تله برای پشه
مواد معمولی دور کننده پشه‌ها مانند DEET، خانواده دیگری از نورون‌های بویایی پشه‌ها را هدف می گیرند؛ نورون‌هایی که بوها را حس می‌کنند اما کاری به دی‌اکسید کربن ندارند. آنها همچنین فقط در فواصل کوتاه کارایی دارند، و خیلی هم گران و ناخوشایند هستند؛ در نتیجه نمی‌توان انها را به صورت روزانه در کشورهای جنوب صحرای افریقا و جنوب شرق آسیا مصرف کرد؛ مناطقی که در انها بیماری‌های منتقل شونده از طریق نیش پشه مانند مالاریا، تب زرد و دنگو هر ساله افراد زیادی را به کام مرگ می‌برد. سیستم دفاعی دیگر (ابزارهایی که دی‌اکسید کربن منتشر می‌کنند) هم به دلیل فرایندهای پرخرج و خطرناک (به دلیل انتشار گاز دی‌اکسید کربن) خود، گزینه مناسبی نیست.
ری و گروهش برای بررسی این که آیا نورون‌های سی‌پی‌ای (با توانایی تازه کشف شده بویایی دوگانه خود) می‌توانند هدف شیوه‌های موثرتر و مطلوب‌تر دفع پشه‌ها باشند یا خیر، با استفاده از یک برنامه کامپیوتری تقریبا نیم میلیون ترکیب شیمیایی را بررسی کردند تا آنهایی را که ساختارشان طوری بود که احتمال اثر گذاری بر عملکرد نورون‌های سی‌پی‌ای را داشته باشند، شناسایی کنند.
از بین هزاران ترکیبی که برنامه کامپیوتری پیشنهاد کرد، اعضای گروه 138 تا را انتخاب کردند که ساختشان گران در نمی‌آید، بوی خوبی دارند یا بی‌ضرر بوده و برای مثال استفاده از آنها در صنایع غذایی یا تولید عطر ممنوع نیست. هر یک از این 138 ترکیب سپس مورد آزمایش قرار گرفت که آیا نورون سی‌پی‌ای پشه در حضور این ترکیب تحریک میشود یا خیر، و در مرحله بعد، ترکیباتی که بهترین پاسخ را داده بودند، روی پوست انسان یا در تله پشه گیری مورد استفاده قرار گرفت.
یکی از کارامدترین گزینه‌ها برای دفع پشه، اتیل پیرووات بود، ماده‌ای افزودنی که طعم کارامل یا میوه به نان یا کاکائو می‌دهد، و استفاده از آن در صنایع غذایی مجاز است. از سوی دیگر، بیشترین خاصیت جذب کنندگی را سیکلوپنتانون داشت، ماده‌ای شیمیایی با طعم نعناع که در ساخت آدامس به کار می‌رود؛ این ماده حتی در غیاب دی‌اکسید کربن هم پشه‌ها را به خود جلب می‌کند. گام بعدی آزمودن این است که این ترکیبات در مقایسه با دیگر شیوه‌هایی که هم اکنون مورد استفاده‌اند، تا چه حد کارایی دارند.
ری می‌گوید: «امید ما به این است که روزی بتوان از این ترکیبات برای حل مشکل پشه استفاده کرد» یک ماده دفع کننده مانند اتیل پیرووات کاراملی، مانع از نزدیک شدن پشه به فرد و ویزویز در کنار گوشش میشود، و همزمان یک تله آغشته به سیکلوپنتانون با بوی نعناع آنها را به سوی یک گوشه بلا استفاده خانه هدایت می‌کند.
کریگ مونتل، عصب شناس دانشگاه سانتا باربارای کالیفرنیا امیدوار است که کار ری بتواند مبنایی برای ترکیبات جدید کنترل حشرات باشد. ولی او به این نکته هم اشاره می‌کند که پشه‌ها، انواع مختلف دیگری از نورون‌ها دارند که باید آنها را نیز بررسی کرد، مثل نورون‌هایی که گرمای بدن ما را تشخیص می‌دهند.
53271
نظر شما