یادی از دیدار با نلسون ماندلا

" ما می خواهیم نامشروع ترین و منفورترین رژیم جهانی را سرنگون کرده و کشوری با مشروعیت بالا و متکی بر دموکراسی و نظارت مردم بسازیم و این امر جز در سایه اتحاد و همدلی میسر نیست."

این عبارت معروفترین جمله نلسون ماندلا بعد از آزادی از زندان بود.این جمله اساس رویکرد نلسون ماندلا و دولت وی در مواجهه با گروه های مختلف مردم آفریقای جنوبی اعم از سفید پوستان،سیاهپوستان و اقشار قبایلی شد .شعاری که وحدت ملی را در پی داشت و این کشور بزرگ را در مسیر امنیت و توسعه قرار داد.

نلسون ماندلا متولد 18 ژوئیه ، در مسیر مبارزه با آپارتاید در سال 1952 برای مدتی زندانی و پس از آزادی در سال 1962 به طور مخفیانه از کشور خارج شد اما پس از بازگشت به جرم سفرغیرقانونی دستگیر ودر سال 1964 به حبس ابد محکوم شد.

وی در ابتدای مبارزه با الهام از گاندی، از همرزمان خود می خواست که همزیستی مسالمت آمیز را فراموش نکنند و سیاست عدم توسل به خشونت را برای مبارزه با آپارتاید دنبال کنند،اما دیری نگذشت که متقاعد شد نظام آپارتاید بدون اعمال فشار داخلی و بین المللی فرونخواهد پاشید.

روز ۲۲ بهمن۱۳۶۹ مطابق با ۱۱ فوریه  ۱۹۹۰ یعنی همزمان با سالروز پیروزی انقلاب اسلامی ایران،نلسون ماندلا از زندان مخوف آفریقای جنوبی آزاد شد.انتشار این خبر موجی از شادی را نه تنها در میان مردم آفریقا بلکه در سطح جهانی ایجاد نمود.

در واقع ۲۲ بهمن نه فقط برای مردم ایران بلکه برای مردم آفریقای جنوبی هم مبارک بود.نلسون ماندلا در سن ۷۱ سالگی، پس از گذرانیدن ۲۷ سال اسارت آزاد شده بود و این ضربه سنگین دیگری بر پیکر آپارتاید بود.

روز هشتم اسفند ۱۳۶۹ مطابق با ۲۷ فوریه ۱۹۹۱ یک روز تاریخی برای زامبیا بود چرا که در چنین روزی نلسون ماندلا دو هفته پس از آزادی از ۲۷ سال زندان،به زامبیا سفر می کرد و لوزاکا اولین پایتختی بود که پذیرای وی بود.دولت زامبیا برای استقبال از ماندلا تدارک وسیعی دیده بود و حضور صدها خبرنگار در فرودگاه لوزاکا برای ثبت این صحنه تاریخی،زامبیا را تبدیل به یک محور خبری مهم نموده بود.آن زمان من سفیر جمهوری اسلامی ایران در زامبیا بودم و با خوشحالی برای دیدار با مبارز بزرگ آفریقا به فرودگاه رفتم.

هنوز صدای ده ها هزار نفر از مردم زامبیا که در اطراف فرودگاه جمع شده و فریاد زنده باد ماندلا و مرگ بر آپارتاید را سر می دادند،در گوشم طنین انداز است. آقای کائوندا رئیس جمهور زامبیا، با تکان دادن دستمال سفیدی که همیشه در دست داشت، برای استقبال به فرودگاه آمده بود.نزدیک های ظهر هواپیمای اختصاصی زامبیا که ماندلا و همسرش وینی را حمل می کرد در فرودگاه لوزاکا به زمین نشست و طولی نکشید که قهرمان مبارزه با آپارتاید در آغوش کائوندا آرام گرفت و اشک های گرم آنان و فریادهای شادی بخش مردم،با هم توام شد.

ماندلا که گوئی منتظر یافتن فرصت برای حرف زدن با مردم بود،بتدریج خود را از آغوش مستقبلین رها کرد و به کنار تریبونی که در نزدیکی هواپیما قرار داشت رفت و فریاد زد “ای مردم ، ما در مسیر آزادی به یک راه میان بر رسیده ایم”.ماندلا سپس از همه کشورهائی که برای نابودی آپارتاید از وی و یارانش حمایت معنوی و مالی کرده اند،از جمله ایران،تشکر کرد و خطاب به سران کشورهای آفریقائی که در مراسم حضور داشتند گفت ما به دنبال صلح هستیم اما اگر بخواهند برعلیه ما به زور وارد عمل شوند،ما نیز عمل متقابل خواهیم کرد. آن روزماندلا آمده بود تا  نام خود را در کنار مصلحین بزرگ جهان همچون امام خمینی، گاندی و نهرو در حافظه تاریخ بشر ثبت نماید.

ماندلا به سوی سفرای خارجی آمد و با من دست داد و گفت من از رهبران ایران بسیار ممنونم سلام من را به رهبر و رئیس جمهور و دیگر مقامات کشورتان برسانید. آقای ماندلا از دعوت برای سفر به ایران تشکر کرد و گفت از طریق همسرم در جریان این دعوت قرار گرفته ام. "وینی" در آن زمان همسر ماندلا بود و گاهی به لوزاکا سفر می کرد. همسر من با وینی ماندلا ارتباط خوبی داشت و از این طریق، با آقای ماندلا که هنوز در زندان بود، ارتباط برقرار می کردیم.به این ترتیب دعوت از ماندلا از طریق همسرم به خانم وینی ابلاغ و ایشان در ملاقات با ماندلا در زندان این مطلب را به اطلاع وی رسانده بود.

آن روز ماندلا در سخنرانی خود در لوزاکا از مردم آفریقای جنوبی چیزی طلب نکرد و برای مبارزات ۶۲ ساله و زندان ۲۷ ساله اش بر هیچ کس منت نگذاشت. تنها توصیه او فروپاشی نژادپرستی و لغو آپارتاید و دستیابی به آزادی از طریق مسالمت آمیز و وحدت ملی بود.برای همین بود که نه فقط مردم آفریقای جنوبی  بلکه قاره آفریقا او را همچون یک قهرمان جاوید ستایش کردند در حالی که او مردم آفریقای جنوبی را به وحدت و سازندگی و نگاه مثبت به آینده سفارش می کرد.

ملاقات دیگری هم باتفاق آقای حسین شیخ الاسلام  معاون وقت وزارت امورخارجه با نلسون ماندلا،روز اول فروردین 1370 در مراسم استقلال نامیبیا داشتیم.آن روز آقای ماندلا که در پیراهن ژرسه گلداری که پوشیده بود جوانتر از سن واقعی خود نشان می داد، گفت دعوتنامه آقای هاشمی رفسنجانی را برای سفر به ایران دریافت کرده ام.آقای ماندلا از این دعوت تشکر کرد و گفت سفر به ایران در اولویت برنامه های من می باشد.آقای ماندلا گفت قبل از پیروزى انقلاب اسلامى به دلیل وجود روابط حسنه بین رژیم سلطنتى ایران و رژیم نژاد پرست آفریقاى جنوبى، کشورهاى خط مقدم جبهه مبارزه با آپارتاید ، از برقرارى روابط سیاسى با رژیم پهلوى خوددارى مى‏کردند، پس از پیروزى انقلاب اسلامى دولت های جنوب آفریقا از اولین کشورهائى بودند که انقلاب اسلامى ایران را به رسمیت شناخته و از توقف فروش نفت ایران به آفریقاى جنوبى استقبال کردند. آقای شیخ الاسلام نیز سیاست های مستقلانه ایران اسلامی را برای آقای ماندلا تشریح کرد وبا ابراز خرسندی از روند اضمحلال آپارتاید،آمادگی ایران را برای تاسیس سفارت در پرتوریا و برقراری روابط با آفریقای جنوبی پس از لغو کامل آپارتاید اعلام نمود.

در مرداد ۱۳۷۰ به دنبال هماهنگی های انجام شده،آقای ماندلا بطور رسمی از جمهوری اسلامی ایران دیدار کرد.مهمترین بخش این سفر دیدار صمیمانه آقای ماندلا با آیت الله خامنه ای رهبر انقلاب اسلامی بود.

در این دیدار تاریخی،آقای ماندلا گزارشی از روند مبارزه ارائه کرد و از حمایت های معنوی ومادی ایران به مبارزان ضد آپارتاید تشکر و قدردانی نمود.وی خاطراتی از حدود ۳۰ سال حبس در زندان های نژادپرستان را برای رهبر انقلاب بازگو نمود ودر مورد تأثیر انقلاب اسلامی به رهبری امام خمینی(ره) در قیام مردم آفریقای جنوبی اظهار داشت: “انقلاب اسلامی ایران تحت رهبری امام خمینی(ره) امیدهای فراوانی را برای قیام مردم آفریقای جنوبی در مبارزه علیه بی‌عدالتی بهمراه داشته است و بدون تردید تاریخ هرگز نقش ایران اسلامی را فراموش نخواهد کرد.

رهبر کنگره ملی آفریقا درقسمتی از سخنان خود گفت: ملاقات با رهبر انقلاب بزرگی که جهان را تحت تأثیر قرار داده است برای من امیدبخش و موجب افتخار بزرگی است و مردم آفریقای جنوبی اکنون برای شنیدن گزارش دیدارهای من با رهبر بزرگ انقلاب و مقامات عالیرتبه جمهوری اسلامی ایران به انتظار نشسته‌اند.آقای ماندلا از این سفر با دست پر به  آفریقا برگشت و از دیدار صمیمانه  با رهبر انقلاب بسیار راضی بود سفر ماندلا به تهران بنیان اصلی مناسبات خوب دو کشور پس از فروپاشی نظام آپارتاید بود.

چندی بعد مقام معظم رهبری در دوازده اردیبهشت 1380،در دیدار جوانان و فرهنگیان در مصلّاى رشت‌ در مورد دیدار خود با ماندلا چنین گفتند:

"نلسون ماندلا قبل از آن‌که در آفریقاى جنوبى به پیروزى برسد – زمانى که تازه از زندان آزاد شده بود – به ایران آمد و با من ملاقات کرد. راجع به اوضاع آفریقاى جنوبى از او سؤال کردم، چیزهایى گفت. من به او گفتم، ما تجربه‌اى داریم که گمان مى‌کنم در کشور شما هم قابل عمل باشد؛ و آن تجربه عبارت است از این‌که انسان هاى داوطلب – که اکثریت جمعیت کشور ما را تشکیل مى‌دادند – زن و مرد، با جسمِ خودشان به خیابان ها آمدند، نه با مشتشان، نه با سلاحشان، نه با نارنجکشان، نه با خانه‌ى تیمى‌شان، بلکه با تنِ خودشان آمدند؛ روى خود را هم نبستند، با صورتِ باز آمدند؛ لذا نظام را منفعل کردند و او هم دید نمى‌تواند بایستد. واقعاً بر چه کسى مى‌خواست حکومت کند؟ گفتم به نظر من این الگو در آفریقاى جنوبى قابل عمل است. او سرى تکان داد. بعد از رفتن او، یکى دو ماه طول نکشید که خبرهاى تظاهرات عظیم مردمى در آفریقاى جنوبى را در روزنامه‌ها خواندیم! من فهمیدم که این بذر، سبز شد؛ عین همان وضعیت ایران. تمام خیابان هاى شهرهاى بزرگ آفریقاى جنوبى از سیاهان پُر شد و یک عدّه از سفیدپوست ها هم آمدند و همراه با آن ها راهپیمایى کردند و گفتند ما هم با حکومت تبعیض نژادى مخالفیم! نتیجه نیز همان شد؛ یعنى کسى که در رأس بود، دید اصلاً نمى‌تواند کارى بکند. اوّل رفت و کس دیگرى را جاى خودش گذاشت؛ او هم دید نمى‌تواند؛ لذا در یک انتقال قدرت آرام، حکومت را به دست سیاهپوستان دادند و خود ماندلا هم رئیس‌جمهور شد! این حادثه تقلیدشدنى و این الگوى ملت ها براى آزادیخواهى، به وسیله جوان ایرانى در دهه‌هاى پنجاه و شصت اتّفاق افتاد."

 در مرداد 1370 وقتی ماندلا به ایران آمد در دیداری صمیمانه با یادگار امام ، حجت الاسلام حاج سید احمد خمینی ،توجه به وحدت مظلومان جهان را فراموش نکرد و با تاکید بر اینکه در مبارزات تحت تاثیر تعلیمات امام راحل(ره) بوده گفت باید ملت های مظلوم در جهت محکومیت استکبار جهانی به وحدتی استراتژیک دست یافته و در یافتن راهی مناسب جهت مبارزه از تجارب یکدیگر بهره جویند.

ماندلا پس‌ از رسیدن‌ به‌ قدرت‌ نیز دوست ایران بود و هیچگاه تحت تاثیر قدرت هائی که قصد ایجاد اخلال در مناسبان ایران و آفریقای جنوبی داشتند،قرار نگرفت.

و بالاخره ماندلا توانست‌ با شجاعت‌ سیاسی‌ ، بصیرت‌ اجتماعی و قدرت‌رهبری‌ ،‌به‌ اهداف‌ خود جامه‌ عمل‌ بپوشاند ، با تبعیض‌ نژادی‌ مبارزه‌ کند و با کمک ملت خود،آپارتاید  که‌ سالیان‌ سال‌ در جنوبی‌ترین‌ کشوردنیا سایه‌ انداخته‌ بود را از بین‌ ببرد و تا پایان عمر دوست ایران باشد.