الهه محمدی:در حالیکه توانایی خواندن و نوشتن شهروندان، از مهمترین پیش‌شرط‌‌های پیشرفت و توسعه کشورها به شمار می‌رود و با وجود افزایش چشمگیر تحصیلات دانشگاهی در 20 سال اخیر،با نگاهی به وضعیت بی سوادی در ایران با شواهد نگران کننده ای در این زمینه مواجه خواهیم شد.این شواهد نه تنها حاکی از بهتر نشدن آمار بیسوادی در کشور دارد،بلکه از پیشرفت نکردن تلاشهای مسئولین در این زمینه خبر می دهد.
بی سوادی،چند درصد؟
به گزارش خبرگزاری ها، "علی ابراهیمیان"، قائم مقام نهضت سواد آموزی با بیان اینکه در حال حاضر بیش از 14 میلیون و200 هزار نفر بی سواد در کشور داریم،اعلام کرد:« هر سال بین 800 هزار نفر تا یک میلیون نفر در این کشور از تحصیل باز می مانند.» وی خاطرنشان کرد:«در سه دهه گذشته 9.5 میلیون نفر بیسواد مطلق در کشور باسواد شدند و بیش از یک میلیون نفر بیسواد به مدارج عالی دست یافتند. ابراهیمیان بیان داشت: سوادآموزی به معنای عام یعنی اینکه همه فرصت آموزش پایه را داشته باشند و تلاشهای خوبی در این بخش صورت گرفته است.»
وی اضافه کرد:«92 درصد گروه سنی 10 تا 49 سال کشور باسواد شدند و اکنون کمتر از چهار میلیون بیسواد در این گروه سنی در کشور وجود دارند. وی اظهار داشت:«ایران گروه مرجع باسوادی جهان است و فاصله جنسیتی در امر سوادآموزی در کشور به حداقل رسیده است.»
پیشتر ابراهیمیان از اداره آمار ایران انتقاد کرده بود که چرا آمار دقیق بیسوادی را ارایه نمی دهد. ابراهیمیان گفته بود آمار کلی هیچ کمکی به نهضت سواد آموزی نمی کند و کارکنان این سازمان مجبورند به خانه ها مراجعه کند و مخاطبین خود را بیابند.
متفاوت بودن این آمارها در حالیست که علی وطنی، مدیر برنامه ریزی نهضت سواد آموزی دی ماه امسال، آمار بیسوادان را 9 میلیون و 800 هزار نفر عنوان کرده و گفته بود هم اکنون 15 درصد مردم ایران بی سواد هستند. به گفته او اول انقلاب این میزان بیش از 52 درصد بوده است.
این مدیر نهضت سواد آموزی تعداد کودکان باز مانده از تحصیل را بر اساس اطلاعات مرکز آمار ایران در سال 1385 ، 300 هزار کودک شش تا 9 ساله عنوان کرده بود.
بسیج مستضعفان،ناجی بیسوادان؟
درحالی که بسیاری از کارشناسان آموزشی کشور به دنبال راه حلی برای مبارزه با بیسوادی هستند،چندی پیش معاون اول رییس جمهور و سخنگوی دولت خبر از واگذاری بخشی از امور مربوط به نهضت سوادآموزی به بسیج مستضعفان داد.
وی بیان کرد:«در این ارتباط، در جلسه ای که با مسؤولان نهضت سواد آموزی، وزیر آموزش و پرورش و فرمانده‌ی بسیج مستضعفین و دیگران مسؤولان مرتبط داشتیم،تصمیم بر این شد که بخشی از امور مربوط به نهضت سوادآموزی در اختیار بسیج مستضعفان قرار داده شود تا بیسوادی ریشه‌کن شود و با موافقت نهضت سوادآموزی و مسؤولان مربوط، شش استان عبارت از دو استان برخوردار، دو استان متوسط و دو استان محروم در این زمینه در اختیار بسیج مستضعفین قرار داده شوند تا آنها با کمک فرهنگیان بسیجی و معلمان نهضت سوادآموزی، برای ایجاد نمونه و الگو اقدام کنند.ان‌شاءالله با یک اقدام بسیجی، با این مسأله مبارزه خواهیم کرد و بسیج از عهده‌ی این کار برمی‌آید.»
او هم‌چنین با اشاره به عزم جمهوری اسلامی ایران برای مبارزه با بیسوادی، ادامه داد:«پس از پیروزی انقلاب اسلامی، در این ارتباط نهضت سوادآموزی ایجاد شد و این نهضت توانست مبارزه‌ی اساسی را انجام دهد؛ ولی متأسفانه هنوز بیسوادی ریشه‌کن نشده است و مطابق دستور ما باید تا انتهای برنامه‌ی چهارم به این امر نائل می‌شدیم، ولی انجام نشده است و هنوز بی‌سواد‌هایی در کشور وجود دارند که این در شأن انقلاب اسلامی نیست.»
بیسوادان،پیش به سوی سواد دیجیتالی
برای مبارزه با بیسوادی در ایران راه حل های مختلفی از سوی مسئولان مختلف پیشنهاد شده است،اما یکی از این پیشنهادات،ترویج سواد دیجیتالی در بین بیسوادان بود. چندی پیش "احسان تقی زاده" رئیس موسسه آموزش از راه دور، با بیان اینکه موسسه آموزش از راه دور پس از گذشت 4 سال فعالیت، در حال حاضر بزرگترین مروج سواد دیجیتالی در کشور است،بیان کرد:«در حال حاضر نوع سوادآموزی در بخش آموزش و پرورش، سوادآموزی سنتی است که باید با تلاش و همکاری یکدیگر خلأ یاددهی را برطرف و به سمت توسعه حرکت کنیم.»
او ادامه داد:«برای تربیت فرزندان کشور متناسب با سواد روز باید به سمت توسعه با قوت بیشتری پیش برویم. ما تاکنون توانستیم تمام کتاب‌های وزارت آموزش و پرورش را به خودآموز تبدیل کنیم و در سال گذشته تاکنون حدود 46 کتاب، خودآموز شده‌اند و تمام کتاب‌های خودآموز در تمام روستاها قابل دسترسی است و حتی برخی از روستائیان لپ‌تاپ و کامپیوتر نیز در دسترس خود دارند.»
احسان تقی زاده افزود:«در شیوه آموزش از راه دور دانش‌آموزان به جای حفظ مطالب درسی، یادگیری خود را می‌سازد و به طور فعال فضای یادگیری خود را طراحی می‌کند و درس را با درک و فهم بیشتر پشت سر می‌گذارد.»
رئیس موسسه آموزش از راه دور تاکید کرد:« سال گذشته از فارغ‌التحصیلان مراکز آموزش از راه دور 32 درصد و امسال 60 درصد وارد دانشگاه‌ها شدند.»
محمداحسان تقی‌زاده سرپرست مؤسسه آموزش از راه دور وزارت آموزش و پرورش پیش از این با اشاره به اینکه هم‌اکنون ریشه کنی بیسوادی در ایران با روشهای سنتی صورت می‌گیرد، گفته بود: «ریشه کنی بیسوادی در ایران با این روش 75 سال زمان می‌برد»این در حالی است که سازمان ملل از همه کشورهای عضو می‌خواهد تا سال ۲۰۱۵ شمار بیسوادان را به نصف کاهش دهند.
کمبود شدید بودجه
برخی از مشکلات آموزش در ایران ساختاری هستند و به سادگی برطرف نمی‌شوند. به عنوان نمونه، کسری بودجه از دغدغه‌های همیشگی نظام آموزشی است تا جایی که وزیر سابق آموزش و پرورش، علیرضا علی‌احمدی، بهمن ماه سال گذشته در نشستی با فراکسیون فرهنگیان مجلس در مورد بودجه سال ۸۸ گفت: «من برای کسری بودجه آموزش و پرورش چند بار بغض کرده‌ام و ذلیل شده‌ام و استیصال من را به این روز انداخت.» چنین اظهاراتی را از وزیران پیش از او نیز می‌شد شنید.
در زمینه کمبود بودجه در جهت پیشبرد نهضت سوادآموزی،حجت‌الاسلام و المسلمین محسن قرائتی نماینده ولی فقیه در نهضت سوادآموزی نیز اوایل اردیبهشت در نشست شورای راهبردی نهضت سوادآموزی استان خوزستان گفته بود:«اعتبارات مورد نیاز سال جاری برای نهضت سوادآموزی بیش از 3 هزار و800 میلیارد ریال بود که تنها هزار و 800 میلیارد ریال آن تحقق یافته است و بیش از 2 هزار میلیارد ریال آن تاکنون محقق نشده است و تحقق آن تقریباً نزدیک به غیر‌ممکن است.»
همه این معضلات اما مانع از دادن شعار و وعده‌های خوش‌بینانه نمی‌شد. ایسنا حدود یک سال پیش، ۱۱ آبان ماه ۸۷، از قول علی‌احمدی نوشت: «طی چهار سال آینده جشن پایان بیسوادی را در شهرهای مختلف برگزار خواهیم کرد.» البته شاید بتوان این جشن را با کمک تعداد زیادی اتوبوس و به سفر فرستادن بی‌سوادها، در برخی شهرهای کوچک برگزار کرد تا وعده آقای وزیر سابق، به خوبی تحقق یابد.
نهضتی نه چندان موفق
امسال بیش از یک قرن از اجباری شدن آموزش همگانی کودکان هفت سال به بالا در ایران می‌گذرد. صد و دو سال پیش یعنی سال ۱۲۸۶، مشروطه خواهان شیراز نخستین کلاس‌های سوادآموزی به بزرگسالان (اکابر) را به راه انداختند. با این حال در 50 سال نخست مشروطیت، آموزش خواندن و نوشتن در سطح گسترده‌ای رواج نیافت و عملی نشد. از اوایل دهه 1340، ابتدا با تشکیل سپاه دانش و بعد با تأسیس «کمیته ملی پیکار با بیسوادی» تحول اندکی در فعالیت‌های آموزشی در ایران به وجود آمد. اندک زمانی پس از پیروزی انقلاب اسلامی، سازمان نهضت سوادآموزی به دستور امام خمینی (ره) تشکیل شد. این «نهضت» برنامه‌های متفاوتی را در 30 سال اخیر دنبال کرد که به رغم دستاوردهای ارزنده، نتوانست انقلابی عظیم در کاهش نرخ بیسوادی کشور ایجاد کند.
در سال ۶۱ طرح ضربتی سوادآموزی، یک سال بعد طرح آموزش فرد به فرد (برای آموزش بیسوادان توسط افراد خانواده) و در ادامه برنامه‌هایی چون «سرباز معلم» (شکل دیگری از سپاه دانش) به اجرا درآمدند. در سه دهه گذشته طرح‌هایی با نام‌های دیگر نیز در دستور کار قرار گرفته که اغلب شاهدی بر ناکامی طرح‌های قبلی هستند. این طرح‌ها لااقل در قیاس با هدف‌هایی که برای آنها تعریف شده، از جمله به صفر رساندن بیسوادان بین ۱۰ تا ۲۹ سال، ناموفق بوده‌اند.
مسئولان گاهی برای نشان دادن پیشرفت برنامه‌ها آمار متفاوتی اعلام می‌کنند، اما از آمار رسمی و سخنان پراکنده برخی از آنها می‌توان دید که تعداد بیسوادان در فاصله دو سر شماری سال ۷۵ و ۸۵ کاهش نیافته است.
نظر شما