پرآب و کم‌آب شدن چشمه "‌تاق‌بستان"خیلی هم عجیب نیست

مهندس مسعود فتوت در گفت و گو با خبرنگار خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) منطقه کرمانشاه، ابتدا چشمه‌های استان را به سه بخش چشمه‌های جنوبی، میانی و شمالی تقسیم کرد.

وی ادامه داد: چشمه‌های جنوبی شامل چشمه‌های سراب قنبر، سراب نیلوفر، قره‌دانه، تیران، میرعزیزی، هانی کوان و ... هستند که نوع سنگ این مناطق سنگ آهکی رسی و ریزدانه است.

این دکترای مهندسی منابع آب در خصوص چشمه‌های شمالی نیز افزود: این چشمه‌ها از کنگاور به سمت سنقر و شامل گزنهله، چشمه فش و سراب کبوتر لانه هستند.

فتوت با بیان اینکه چشمه‌های میانی از بیستون و تاق بستان، خضرزنده، خضر الیاس، سراب جابری، سراب روانسر و تا شمال غرب و داریان و بل است، تصریح کرد: این دسته چشمه دارای سیستم تخلیه و تعذیه بسیار پرنوسان هستند، یعنی ممکن است در یک روز حجم زیادی آب داشته باشند و 20 روز بعد آب چندانی نداشته باشند که نمونه آن در سراب روانسر مشاهده می‌شود.

به گفته فتوت سنگ‌هایی که این چشمه‌ها در آن واقع شده‌اند به کوه‌های آهکی خرد شده معروفند که تخلیه و تغذیه در آنها پرنوسان است، آب باران به سرعت از بین آنها عبور می‌کند و حتی گاهی آب این چشمه‌ها گل آلود می‌شود.

وی معتقد است: با این اوصاف نوسان شدید در چشمه تاق‌بستان چیز عجیبی نیست و قابل پیش‌بینی بوده ‌است.

مشاور مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان کرمانشاه با بیان اینکه دبی آب چشمه تاق‌بستان در بهار 1378 لیتر، در اردیبهشت 970 لیتر و در خرداد 437 لیتر بود، عنوان کرد: انتظار کاهش آبدهی شدید چشمه تاق بستان را داشتیم، اما برای حدود 1.5 ماه آینده، نه به این زودی.

فتوت در خصوص اینکه گفته می‌شود آب چشمه ناگهان خشک شده، افزود: بر اساس گفته شاهدان عینی چشمه تا شب آب داشته و صبح آب آن خشک شده ‌است و این یعنی یک بازه زمانی حدود 10 ساعته.

به گفته این دکترای مهندسی منابع آب وقتی که طی 30 روز 400 لیتر از دبی آب چشمه کم می‌شود، اینکه طی 10 ساعت 30 لیتر از دبی آن کم شود چیز عجیبی نیست.

این کارشناس منابع آبی ادامه داد: چون سیستم اتوماتیکی برای اندازه‌گیری آب چشمه نداشتیم، نمی‌دانیم آب ناگهان قطع شده و یا طی بازه زمانی 10 ساعته از شب تا صبح.

فتوت تصریح کرد: اگر آب طی 10 ساعت قطع شده باشد دلیل آن همان نوسانات شدید و فصلی چشمه است، اما اگر ناگهانی قطع شده بود فرضیه دیگری مطرح می‌شود.

وی به بیان فرضیه قطع ناگهانی آب چشمه تاق‌بستان پرداخت و بیان کرد: در دل کوه‌های تاق‌بستان و مسیر چشمه هزارن راه و مجرای آهکی وجود دارد که به هم راه دارند و آب را هدایت می‌کنند. ممکن است گاهی در این محیط آهکی به دلیل نوسانانی که بین راه‌ها رخ می‌دهد یک راه انحرافی ایجاد شود که آب را به سمت خود بکشد و از مسیر اصلی که به سمت چشمه تاق‌بستان تخلیه می‌شد، منحرف کند.

فتوت گفت: در این صورت تا پر شدن مخزنی که به دلیل نوسانات ایجاد شده آب به سمت این مخزن کشیده می‌شود و به چشمه تاق‌بستان نمی‌رسد و شاید دلیل اینکه این چشمه دوباره طی یکی دو روز اخیر آب داشته این است که آن مخزن ایجاد شده پر شده باشد.

به گفته این کارشناس دلیل اینکه طی یکی دو روز گذشته چشمه تاق بستان برخی لحظه‌ها آب دارد و بعد خشک می‌شود این است که شاید مخازن جدید ایجاد شده به جایی راه دارند و تخلیه می‌شوند و در زمان تخلیه، دوباره آبی که باید وارد چشمه تاق‌بستان شود را به سمت خود می‌بلعند.

مشاور مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای کرمانشاه در پاسخ به اینکه چرا در گذشته مشابه چنین اتفاقی رخ نداده، یادآور شد: در گذشته آب زیادتری وجود داشت که باعث می‌شد نوسانات کمتر به چشم بیاید، اما اکنون به دلیل تبخیر زیاد ناشی از گرما، کاهش بارندگی و مهمتر از همه نباریدن برف، این نوسانات خود را به شکل خشک شدن چشمه و یا پرشدن آن در برخی لحظه‌ها نشان می‌دهد.

وی خاطرنشان کرد: برخی از منابع آبی آبرفتی هم هستند که باید مدتی آب در آنها جمع شود و بعد به بیرون سرریز شود که چون چشمه تاق‌بستان در بستر آهکی است و نه آبرفتی این فرضیه منتفی می‌شود.

فتوت این فرضیه که چاه‌های اطراف باعث خشک شدن چشمه تاق بستان شده و زمانی که برداشت از چاه‌ها متوقف می‌شود آب وارد چشمه تاق بستان می‌شود را رد کرد.

این دکترای مهندسی منابع آب با بیان اینکه از محل کوه تاق‌بستان به سمت جنوب یعنی تا سراب قنبر زیر خاک سنگ‌های سیلیسی قرمز (مشابه پارک شیرین) داریم، تصریح کرد: این سنگ‌ها امکان ارتباط هیدرولیکی بین منابع آبی و جریانات را قطع می‌کند و دیگر امکان ارتباط آب چشمه تاق‌بستان با چاه‌های اطراف وجود ندارد.

وی گفت: به علاوه محل تخلیه جریان‌های آبی تاق‌بستان بیشتر به سمت شمال یعنی میانراهان و سنقر است که در این مناطق ده‌ها چشمه می‌بینیم نه به سمت جنوب که داخل شهر کرمانشاه می‌باشد که استفاده از چاه‌ها و چشمه‌های آن باعث خشکی چشمه ‌تاقبستان شود.

فتوت با اشاره به اینکه بررسی دقیق‌تر موضوع نیاز به تجهیزات پیشرفته و کارهای ردیابی دارد، اظهار کرد: اگر چه این کارها نیازمند زیرساخت است، اما در حال بررسی موضوع هستیم.