سوءتفاهم های خیام و مولانا/ شما هم به زن میگویید معشوق، هم به مرد/ در فرانسه همه چیز مؤنث ومذکر دارد

دکتر لیلی انور، دانشیار و رئیس بخش زبان و ادبیات فارسی در مؤسسه ملی زبان و تمدن‌های شرقی در پاریس در کتابفروشی آینده گفت: مولانا در واقع خودش مترجم الهامات درونی‌اش به شعر و زبان فارسی‌ است و چیزی که ناگفتنی بود را با این جوشش درونی به زبان شعر ترجمه می‌کرد، اما امروز مترجم‌ها، الهامات عرفانی عالی و توانایی شعری بالایی ندارند و از این جهت ترجمه اشعار عرفانی دشوار است.

«لیلی انور» در بخشی از سخنانش ادامه داد: متأسفانه در ترجمه مولانا و شعر عرفانی فارسی توجه مطلقاً به معنا بوده است، در حالیکه اگر مولوی می‌خواست فقط نظر به معنا داشته باشد، مانند صوفی‌ها و عارف‌های دیگر رساله می‌نوشت، اما او هیچ وقت این کار را نکرد و هر نثری از او به جا مانده حرف‌هایی‌ست که او گفته و مریدانش آنها را نقل کرده‌اند، در حالیکه تمام عارفان جدی زمان مولانا رساله می‌گفتند.

او درباره ترجمه شعرهای فارسی و نمادهای آن از جمله سیمرغ، دوست، یار و معشوق در شعر فارسی افزود: به نظرم در این موارد مترجم باید روح شاعرانه شاعر را احضار کند تا به ذره ای از درک عرفانی او برسد. شما هم به زن میگویید معشوق و یار هم به مرد/ در زبان فرانسه همه چیز مؤنث و مذکر دارد. یکی از دشواری‌های ترجمه متن و شعر عاشقانه فارسی به زبان‌های دیگر این است که در فارسی مؤنث و مذکر نداریم و معشوق، دوست، یار و ... را هم می‌توانیم به زن بگوییم و هم به مرد که این خودش باعث جنگ و جدال‌هایی بین افراد بر سر جنسیت شخصیت‌های متون و شعرهاست، در حالیکه به عقیده من کسی که به دنبال این تفکیک‌هاست اصلاً نمی‌داند معنی شعر عاشقانه فارسی چیست؟! این عدم تشخیص مذکر یا مؤنث بودن حتی در استعاره‌ها هم هست.

«لیلی انور» گفت: چون در زبان فرانسه همه چیز مؤنث و مذکر است، باید در ترجمه حتماً یکی را انتخاب کرد و من وقتی به کلمه "سیمرغ " رسیدم، با این دو راهی مواجه شدم. هانری کوربن در ترجمه عقل سرخ و دیگر آثار سهروردی همواره از لفظ مؤنث برای سیمرغ استفاده می‌کند و برای این کار دو دلیل محکم دارد؛ یکی این که نام سیمرغ در اوستا آمده است و در آن زمان زبان فارسی مؤنث و مذکر را تفکیک می‌کرد، سیمرغ در آنجا با واژه مؤنث آمده و حالت پرنده مادر را دارد، بازتاب این حالت را در شاهنامه می‌بینیم که سیمرغ تخم می‌گذارد، بچه دارد و زال را با بچه‌های خودش بزرگ می‌کند، دیگر اینکه سهروردی بخش زیادی از آثارش را به عربی نوشته و در عربی برای سیمرغ واژه "عنقا" را به کار می‌برد که این واژه مؤنث است.

6262