اما بررسي عملكرد سال‌هاي گذشته نشان مي‌دهد بازار بي‌توجه به اقدامات دولت در اين زمينه ساز خود را كوك كرده و به دنبال افزايش تقاضا در اين ايام قيمت‌ها متورم و كيفيت‌ها آب رفته است. اگر در برخي سال‌ها دولت قيمت‌ها را با تدابيري مانند عرضه گسترده محصولات به بازار تحت كنترل درآورده، در مقابل نتوانسته كيفيت لازم را حفظ كند و سياست عرضه ميوه با قيمت و كيفيت مطلوب را توامان پيش ببرد.
بررسي عملكرد طرح تنظيم بازار ميوه ايام پاياني سال از نظر قيمت مصرف‌كننده و شاخص قيمت توليدكننده نشان مي‌دهد كه اجراي اين طرح در اكثر سال‌ها تاثير مثبتي بر بازار ميوه شب عيد چه در سمت مصرف‌كننده و چه در سمت توليدكننده نداشته است. با لحاظ كردن حاشيه ١٠ درصدي خطا براي اين طرح مشخص مي‌شود كه سال ١٣٨٩ در حالي ضعيف‌ترين سال از لحاظ تنظيم بازار ميوه شب عيد بوده است كه در آن سال در دو ماه پاياني سال و فروردين سال بعد بيش از ٩١ ميليون دلار ارز براي واردات سيب و پرتقال از كشور خارج شده است.
بررسي رشد شاخص قيمت توليدكننده و مقايسه آن با نرخ تورم در سال‌هاي مورد مطالعه نشان مي‌دهد كه در مورد پرتقال طرح تنظيم بازار در چهار سال از هفت سال مورد مطالعه به ضرر توليدكننده بوده است و در مورد سيب هم سه سال از شش سال مورد مطالعه، توليدكننده متضرر شده است.
انحراف معنادار از اهداف طرح تنظيم بازار
در ايام پاياني سال كه منتهي به عيد نوروز است ميزان تقاضا براي ميوه افزايش مي‌يابد و دولت براي اينكه تعادل قيمتي را برقرار كند در روزهاي پاياني سال ١٣٨٣ طرحي را با هدف تعادل‌بخشي به قيمت ميوه در ايام پاياني سال به تصويب رساند تا حمايت از توليدكننده و مصرف‌كننده دنبال شود. در اين طرح دولت موظف به ذخيره‌سازي و اطلاح زيرساخت‌هاي مرتبط با ذخيره‌سازي ميوه شد. به اين ترتيب اين طرح از سال ١٣٨٤ آغاز و تا سال جاري ادامه يافت. اما بررسي عملكرد اين طرح در هر دو بخش توليدكننده و مصرف‌كننده نشان مي‌دهد نتايج از اهداف پيش بيني شده انحراف معناداري داشته است. بالاترين انحراف هم مربوط به سال ١٣٨٩ بوده كه در حالي كه قيمت مصرف‌كننده ١٢٢ درصد افزايش يافت اما شاخص قيمت توليدكننده اين بخش در همان ماه ٢٩ درصد كاهش نشان مي‌داد.
بر اين اساس يعني طبق نتايجي كه از عملكرد ١١ ساله اجراي طرح تنظيم بازار شب عيد از سوي دولت به دست آمده مركز پژوهش‌هاي مجلس تاكيد كرد اجراي اين طرح تاثير معناداري در تنظيم بازار شب عيد نداشته است با اين وجود با توجه به اينكه دخالت دولت در مورد تنظيم بازار ميوه شب عيد لازم و ضروري است توصيه مي‌شود در روش اجراي اين طرح تجديد نظر صورت گيرد.
پاسكاري برنامه تنظيم
از سال ١٣٨٤ تا ١٣٩٢ مسووليت تنظيم بازار ايام پاياني سال بر عهده وزارت بازرگاني و بعد از آن وزارت صنعت، معدن و تجارت بود و در سال ١٣٩٣ با اجراي قانون تمركز وظايف و اختيارات بخش كشاورزي در وزارت جهادكشاورزي، مسووليت تنظيم بازار ميوه شب عيد به وزارت جهادكشاورزي منتقل شد. در حالي كه وظيفه تنظيم بازار بر اساس قانون فوق به وزارت جهادكشاورزي منتقل شد اما ابزارهاي لازم براي نظارت بر قيمت در اختيار اين وزارتخانه قرار نگرفت ضمن اينكه از سال ١٣٩٢ ساختار موازي براي تنظيم بازار، تحت عنوان ستاد تنظيم بازار در معاونت اجرايي رياست‌جمهوري شكل گرفت.
در سال ١٣٩٣ سازمان تعاون روستايي مسووليت اجراي برنامه تنظيم را از سوي وزارت جهادكشاورزي عهده‌دار شد اما دلالان پرنفوذ باز هم اجازه مانور دولت در بازار را ندادند. دلال‌ها پرتقال‌هاي خوش‌فرم را خريدند و با قيمت كيلويي ٦٥٠٠ به بازار عرضه كردند و در مقابل ميوه‌اي كه كيفيت نازلي داشت براي تعاوني روستايي باقي ماند كه با مبلغ كيلويي ٢٩٠٠ تومان به بازار عرضه شد.
بنابراين امسال صحبت بر سر واگذاري مسووليت به اتاق اصناف ايران شد. همچنان كه رييس كميته تخصصي ميوه و تره‌بار در اين زمينه، گفته بود: بر اساس تصميم ستاد تنظيم بازار مسووليت تنظيم بازار شب عيد امسال در كل كشور به اتاق اصناف ايران واگذار شد. اين تصميم از آن جهت اتخاذ شد تا در سال جاري مشكلي در خصوص افزايش قيمت اين محصول وجود نداشته باشد. با اين همه به نظر مي‌رسد كه تصميم مسوولان براي واگذاري تنظيم بازار شب عيد به اتاق اصناف ايران، به مرحله اجرا نرسيده است. چون حسين مهاجران، رييس اتحاديه سبزي و ميوه‌فروشان، گفت: امسال نيز تامين ميوه شب عيد مردم به تعاوني روستايي واگذار شده است.
افزايش ١٩٣ درصدي تقاضا در اسفند
بر اساس اعلام وزارت جهادكشاورزي سرانه ميوه در ايران حدود ٢٠٥ كيلوگرم در سال ٨٢ بوده است. اين عدد نشان مي‌دهد كه مردم ايران سالانه مقدار بسيار زيادي ميوه مصرف مي‌كنند كه ميوه‌هايي مانند سيب و پرتقال داراي بالاترين مصرف سرانه بين گروه ميوه‌ها هستند.
بررسي متوسط تغييرات عرضه در نيمه دوم سال نشان مي‌دهد كه ميزان تقاضا براي پرتقال از آذر و دي شروع به كاهش مي‌كند و در بهمن ماه به حداقل خود مي‌رسد اما در اسفند ماه ميزان تقاضا به طور متوسط حدود ١٩٣ درصد افزايش مي‌يابد. سيب پرمصرف‌ترين ميوه كشور است و به دليل تنوع در انواع آن در فصول مختلف سال در دسترس است اما در محدوده زماني عيد نوروز دو نوع سيب قرمز و زرد در دسترس مردم قرار دارد.
بررسي آمارهاي عرضه سيب در پنج ماه آخر سال نشان مي‌دهد كه در ماه‌هاي آبان، آذر و دي تقاضا داراي ثبات است و در ماه بهمن حدود ١٨ درصد افت مي‌كند و در اسفند ماه ميزان تقاضا براي سيب حدودا ٢/٢ برابر بهمن ماه و ٨/١ برابر دي ماه است. آمار و اطلاعات مربوط به ميران خريد سيب و پرتقال نشان مي‌دهد كه در ماه پاياني سال، ميزان تقاضا براي اين دو نوع ميوه به‌شدت افزايش مي‌يابد كه اگر با مديريت مناسب عرضه نشود به عقيده كارشناسان مركز پژوهش‌ها لطمات سياسي و اجتماعي فراواني را براي دولت‌ها در پي خواهد داشت.
ارزهاي تخصيص يافته به واردات ميوه
تا پيش از سال ١٣٩١ با وجود محدوديت‌هاي بسيار زياد در تامين ارز در داخل كشور وزارت بازرگاني ميليون‌ها دلار براي واردات سيب و پرتقال تخصيص داد كه اثر قابل ملاحظه‌اي بر قيمت مصرف‌كننده در مقايسه با سال‌هايي كه واردات صورت نگرفته است مشاهده نمي‌شود. اگر نرخ تورم سالانه را به عنوان مبناي ميزان انحراف افزايش قيمت قرار دهيم مي‌توان گفت در هفته پاياني سال ١٣٨٩ قيمت سيب ٩/٩ برابر نرخ تورم سالانه افزايش يافته و در همان سال نرخ رشد قيمت پرتقال در هفته پاياني ٥/٢ برابر نرخ تورم بوده است.
افزايش قيمت پرتقال در هفته پاياني سال ١٣٨٨ حدود ٢/٣ برابر نرخ تورم سالانه بوده و در سال ١٣٩٣ افزايش قيمت پنج برابر نرخ تورم بوده است.
افزايش قيمت سيب نيز در سال ١٣٩٢ به ٥/١ برابر نرخ تورم رسيده است. بررسي متوسط رشد قيمت سيب و پرتقال در هفته پاياني سال از سال ١٣٨٧ تا ١٣٩٣ نشان مي‌دهد كه سال ١٣٨٩ با متوسط ٧٦ درصد افزايش داراي بالاترين افزايش قيمت سيب و پرتقال بوده است در حالي كه در دو ماه پاياني سال ١٣٨٩ و فروردين ١٣٩٠ بيش از ٩١ ميليون دلار صرف واردات سيب و پرتقال براي تنظيم بازار عيد شده بود.
3535
نظر شما